Hoofdstuk 7 – Experimenten

1. Zuren

1.1. Eigenschappen

1.1.1. Zuuraanslag op het oog

Info:Wat gebeurt er als we eiwit laten reageren met HCl, HNO₃ en H₂SO₄? We zien dat het gebruik van sterke zuren zorgt voor chemische reacties zoals neerslagvorming (eiwit + HCl). Dit is een irreversibel proces omdat de sterke zuren zorgen voor een hydrolyse van de peptidebindingen tussen de aminozuren.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: eiwit van rauw ei – 6 mol/l HCl – HNO₃ 10 mol/l – H₂SO₄ geconcentreerd
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

1.1.2. Eigenschappen van zuren vergelijken

Info:Hoe sterk is azijnzuur? Het azijnzuur is een zwak zuur en ioniseert beperkt in water.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 15 ml Azijnzuur 0,05 mol/l – 15 ml HCl 0,05 mol/l – Na₂CO₃ 0,4 mol/l 5 ml – CuCO₃ 0,5 g
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – zuursterkte – zwakke zuren

1.1.3. Geleidbaarheid bepalen van water, zuren en hydroxiden in blisterverpakking

Info: Hoe verschilt de geleidbaarheid van water, zuren en basische oplossingen? We stellen vast dat zowel HCl als NaOH de elektrische stroom goed geleiden. Opgeloste zuren en basen geleiden de elektrische stroom door de aanwezigheid van ionen. (resp. door ionisatie en dissociatie).
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Water – HCl oplossing 1 mol/l – NaOH oplossing 0,1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – basen – geleidbaarheid

1.1.4. Hygroscopische werking van zwavelzuur

Info: Wat gebeurt er als we geconcentreerd zwavelzuur toevoegen aan gehydrateerd kopersulfaat? Watervrij koper(II)sulfaat wordt gebruikt om sporen van water in sommige vloeistoffen aan te tonen, omdat het zout, na contact met water, de karakteristieke blauwe kleur verkrijgt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerd zwavelzuur – Kristallen CuSO₄.5H₂O
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

1.1.5. Verdunde en geconcentreerde zuren reageren verscheiden

Info: Wat neem je anders waar als je zink laat reageren met verdunde en geconcentreerde zuren? De reactie tussen zink en verdund zwavelzuur zorgt voor de vorming van een witte stof en een gas. Deze reactie is licht bruisend. Bij geconcentreerd zwavelzuur is de reactie heviger. Er ontstaat een schuimlaag dankzij de productie van het gas.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Zinkpoeder – Geconcentreerd zwavelzuur en salpeterzuur – H₂SO₄ 1 mol/l en HNO₃ 1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – corrosie

1.1.6. Verschil in zuursterkte van organische zuren

Info: Reageert het ene zuur sneller dan het andere? En waarom? Het ene zuur is sterker dan het andere omdat er een verschil is in splitsingsgraad in water. Hoe hoger de splitsingsgraad, hoe sterker het zuur!
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: mierenzuur – azijnzuur – propaanzuur – Mg-lint
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – zuursterkte

1.1.7. Warmte-effecten bij verdunnen van zwavelzuur

Info: Wat zal er gebeuren als we geconcentreerd zwavelzuur toevoegen aan water? Wat nemen we waar?Hoe hoger de concentratie aan zwavelzuur, hoe sterker de reactie met water optreedt. Hierdoor komt er meer energie vrij. Dus de maximale temperatuur zal hoger zijn, indien je concentratie hoger is.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Water – Geconcentreerd zwavelzuur
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – corrosie – oploswarmte

1.1.8. Zijn alle zuren even sterk?

Info: Zijn alle zuren even sterk? We kunnen besluiten dat HCl een sterker zuur is dan azijnzuur, de reactiesnelheid in deze ballon ligt immers hoger. Hieruit kunnen we afleiden dat zoutzuur een sterker zuur is dan azijnzuur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Een HCl-oplossing en een azijnzuuroplossing, beide met een concentratie = 1 mol/liter. – 2 ballonnen, – 2 x eenzelfde hoeveelheid bakpoeder (NaHCO₃)
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – zuursterkte – sterke en zwakke zuren

1.1.9. Zuiver zand

Info: Hoe kunnen we met een neutralisatiereactie zand maken? We gieten 20ml waterglas in een bekerglas (van plastiek). Hier voegen we het zoutzuur aan toe.Er vormt zich een dikke brij. We wegen af.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: zoutzuur 2mol/l (35ml) – waterglas (Na₂SiO₃) 37% (20ml) – water (50ml)
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – zuur-basereactie

1.1.10. Zuren als antioxidans

Info: Hoe kunnen we het verkleuren van een gesneden appel tegen gaan door het gebruik van zuren?
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: citroenzuuroplossing 10%, – HCl oplossing 0,1 mol/l, – ascorbinezuuroplossing 0,1%, – appel
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – anti-oxidans

1.1.11. Zuren op marmer

Info: Hoe reageert marmer met een zuur? Hoewel allemaal zure oplossing werden gebruikt werd een verschil in sterkte van gasontwikkeling vastgesteld. Met sterk zure reinigers wordt bruisende werking vastgesteld.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Een stuk marmer – een aantal zure huishoudproducten
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

1.1.12. Zuren oplossen in ijs en water

Info: Wat gebeurt er als we zwavelzuur aan ijskoud water of ijs toevoegen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 200ml 9 mol/l H₂SO_{4 –}100g ijs – 100ml ijskoud water
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – oploswarmte

1.1.13.Zuurheid van zuren en zouten

Info: Hoe zuur zijn zuren en zouten? Magnesium gaat net iets feller reageren met azijnzuur, omdat azijnzuur een iets lagere pH heeft dan wijnsteenzuur. Bismuthnitraat geeft een zwak zure oplossing in water wat heel traag met magnesium reageert.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Magnesiumlint – Azijnzuur – Wijnsteenzuur – AlCl₃ gehydrateerd – Bi(NO₃)₃
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – zuursterkte

1.1.14. Inwerking van zuren op metalen

Info: Hoe werken zuren in op metalen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: verdund HCl 6mol/l – verdund H₂SO₄ 6mol/l – geconcentreerd salpeterzuur 12mol/l – kleine maatcilinder met 1 ml CuSO₄-oplossing 1% – 1 koperplaatje – papier met mespunt ijzerpoeder – ijzernagels – zinkplaatjes – 3 aluminiumplaatjes
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – zuursterkte – verdringingsreeks metalen

1.1.15. Zuren reageren met magnesium

Info: Hoe werken zuren in opmagnesium?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: v 10 ml zoutzuur 1 mol/l – 10 ml mierenzuur gec – 1 spatelpunt citroenzuur – 3 stukjes Mg-lint
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – zuursterkte – verdringingsreeks metalen

1.1.16. Zuren zijn elektrisch geleidend

Info: Geleidt zuur elektriciteit in gedestilleerd water? Twee koolstofelektroden zijn geïntegreerd in een circuit tussen een batterij en een elektromotor. Beide elektroden mogen elkaar niet raken en in een lege beker steken. Voeg nu voldoende gedestilleerd water toe aan het bekerglas totdat beide koolstofelektroden bevochtigd zijn.
In de tweede stap wordt zoutzuur druppelsgewijs toegevoegd.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 20 druppels zoutzuur 0.1 mol/l – 100 ml water
Thema: Anorganische stoffen -Elektrische geleidbaarheid
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – geleidbaarheid zuren

1.1.17. Zure regen

Info: Hoe kun je het effect van zure regen nabootsen in een schaaltje? Het gevormde zwavelzuur is aan te duiden via het pH-indicatorpapier wat het zuur karakter aangeeft.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 vol% H₂O_{2 –}1mol/l HCl – Na₂S₂O₅
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

1.2. Fosforzuur

1.2.1. Titratie van fosforzuur in cola

Info: Hoeveel fosforzuur zit er in cola? Titratie met gestandaardiseerde oplossing van natriumhydroxide
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Fft oplossing – Neutraalrood – Methyleenblauw – Cola – NaOH-oplossing 0,1M
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – titratie

1.3. Salpeterzuur

1.3.1. Kwalitatief onderzoek van koper in munten

Info: Hoe kunnen we d.m.v. NH₃-oplossing en HNO₃-oplossing aantonen dat er koper zit in een munt? Na aanbrengen van de salpeterzuuroplossing, lijken de munten properder te zijn. Wanneer we met het wattenstaafje met ammoniakoplossing over deze munten wrijven, wordt dit wattenstaafje blauw.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:HNO₃-oplossing 1 keer verdund – NH₃-oplossing 1 keer verdund
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – identificatie koper

1.3.2. Passivering ijzeren nagels met geconcentreerd salpeterzuur

Info: Wat gebeurt er als we ijzeren nagels in geconcentreerd salpeterzuur brengen? Ijzer lost niet op in geconcentreerd salpeterzuur maar wel in verdund salpeterzuur. Dit komt doordat de metalen hun oppervlak beschermen door een passiverende laag van de overeenkomstige nitraten te vormen. Wanneer water wordt toegevoegd om het mengsel te verdunnen verloopt de reactie plots zeer snel en ontstaan de bekende bruine nitreuze dampen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:Salpeterzuur – 3 ijzeren nagels
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – complexreactie met salpeterzuur

1.3.3. Verdunde en geconcentreerde zuren reageren verscheiden

Info: Wat neem je anders waar als je zink laat reageren met verdunde en geconcentreerde zuren? De reactie tussen zink en verdund zwavelzuur zorgt voor de vorming van een witte stof en een gas. Deze reactie is licht bruisend.Bij geconcentreerd zwavelzuur is de reactie heviger. Er ontstaat een schuimlaag dankzij de productie van het gas.Voor salpeterzuur geldt hetzelfde. Hoe sterker de concentratie, hoe heviger de reactie.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Zinkpoeder – Geconcentreerd zwavelzuur en salpeterzuur – H₂SO₄ 1 mol/l en HNO₃ 1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – corrosie – verdringingsreeks metalen

1.3.4. Zilveren snoepparels

Info: Wat gebeurt er wanneer we snoepparels in een oplossing brengen? Zilver is een edel metaal en is hierdoor een (relatief) zwakke reductor. Zilver zal dus niet reageren met de meeste zure oplossingen. Het zal dus ook alleen zilverionen vormen in aanwezigheid van een sterke oxidator. Het nitraation aanwezig in salpeterzuur heeft de eigenschap dat het een sterke(re) oxidator is en dat het dus gemakkelijk met zilver reageert. Bij de reactie ontstaan zilverionen: Ag⁺. Als hieraan een oplossing van natriumchloride wordt toegevoegd, welke chloride-ionen bevat, slaat het slecht oplosbare zilverchloride neer onder vorm van een wit neerslag.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: zilveren snoepparels – salpeterzuur (65%) – natriumchloride (0,1 mol/l)
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – corrosie – verdringingsreeks metalen

1.4. Koolzuur

1.4.1. Magische kleurenwissel in een spuit

Info:De broomthymolblauwoplossing wordt bereid door O,1 g broomthymolblauw te brengen in 8 ml van een licht basische oplossing van NaOH (O,2M). Leng aan tot 50 ml. Verdun nu verder dit staal totdat een doorzichtige blauwe oplossing wordt bekomen.Breng niet te veel staal in de meetspuiten. Je hebt voldoende ruimte nodig om de gevormde CO₂ in de vrije ruimte te laten bewegen.Het duur een tijdje eer de overgang van groen naar geel terug verschijnt. Schud tussen door.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: broomthymolblauw-indicatoroplossing – spuitwater
Thema: Anorganische stoffen – chemisch evenwicht
Tijd:20 min
Begrippen: zuren – invloed druk op evenwichtsreactie

1.4.2. Maak koolzuur

Info:Wat gebeurt er als uitgeademde lucht in water wordt gebracht? De indicator kleurt het water groen. Langzaam verandert de kleur naar geeloranje terwijl je erin blaast.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:50 ml water – 5 druppels universele indicator
Thema: Anorganische stoffen
Tijd:20 min
Begrippen: zuren -identificatie – zuurheid koolzuur

1.5. Waterstofsulfide

1.5.1. Reacties met waterstofsulfide

Info:Identificatiereacties van waterstofsulfide
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: HCl 1 mol/l – Pb(NO₃)₂ 0,5 mol/l – KMnO₄ 0,01 mol/l – AgNO₃ 0,2 mol/l – H₂SO₄ 1 mol/l – ZnS poeder
Thema: Anorganische stoffen – neerslagreactie – redoxreactie
Tijd:20 min
Begrippen: zuren -identificatie – identificatiereactie

1.5.2. Vorming van waterstofsulfide

Info:Hoe kunnen we waterstofsulfide bereiden en aantonen? De reactie tussen ijzersulfide en HCl zorgt voor een gas namelijk H₂S. Het is een gasontwikkelingsreactie. Dit gas heeft een invloed op loodnitraat, deze stof wordt na de reactie met H₂S omgezet naar loodsulfide en salpeterzuur. De vorming van het zout is waarneembaar door de zwarte neerslag.Het waterstofsulfide geeft eveneens een neerslag met zinksulfaat. Het gevormde ZnS is waarneembaar door de witgele neerslag.Het waterstofsulfide is tenslotte ook aan te tonen via de reductie van KMnO₄. Hierdoor ontstaat zwavel en MnO₂ wat waar te nemen is door de bruine neerslagvorming.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Ijzer(II)sulfide – Loodnitraat (0.1mol/l) – Zinksulfaat (0.1mol/l) – Kaliumpermanganaat (0.002 mol/l)
Thema: Anorganische stoffen – neerslagreactie – redoxreactie
Tijd:20 min
Begrippen: zuren -identificatie – identificatiereactie

1.6. Zoutzuur

1.6.1. De reactie van calciumcarbonaat en zoutzuur

Info:Wat gebeurt er als we calciumcarbonaat laten reageren met zoutzuur? Het koolzuur wordt ontwikkeld door de reactie tussen de kalk (calciumcarbonaat, CaCO₃) en het zoutzuur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: HCl 2mol/l – CaCO₃
Thema: Anorganische stoffen – gasvorming
Tijd:10 min
Begrippen: zuren -identificatie – identificatiereactie

1.6.2. De reactie van waterglas met zoutzuur

Info:Hoe kunnen we glas maken? Het witte materiaal dat je dus op de grenslaag tussen het waterglas en zoutzuur ziet ontstaan is zand.Als je maar een klein beetje zoutzuur voorzichtig toevoegt kun je zo een prop maken. Het gevormde SiO₂ is dermate hygroscopisch dat het water volledig bindt.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: natriumsilicaat (waterglas) – geconcentreerd HCl
Thema: Anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd: 30 min
Begrippen: zuren -identificatie

1.6.3. Elektrochemische metaalbewerking

Info:Hoe een gat maken met een potlood in een scheermesje? Als we de stroomkring aanzetten zien we dat de HCl onmiddellijk begint te bruisen. We voegen nog een paar keer HCl toe en zien dat in het scheermesje een deuk is gevormd op de plaats waar deze in contact stond met de grafietpunt van de potlood.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Zoutzuur – Scheermesje
Thema: Anorganische stoffen -redoxreactie
Tijd: 30 min
Begrippen: zuren – elektrochemie

1.6.4. Elektrolyse van waterstofchloride

Info: Hoe kunnen we de elektrolyse van waterstofchloride aantonen? We zien dat aan beide polen gasbelletjes gevormd zullen worden. Aan de minpool zijn deze heviger dan aan de pluspool. We zullen ook lichtjes de geur van dichloor kunnen waarnemen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: HCl-oplossing 1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen -redoxreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – elektrolyse

1.6.5. Indicatorpatronen door gassen

Info: De HCl damp die zwaarder is dan lucht, komt in contact met het oppervlak, lost daar op en reageert met de natronloog. De indicator slaat daarbij om naar de kleur in het zure pH-gebied. Door toevallige convectiestromen in de vloeistof ontstaan steeds andere kleurpatronen: meestal basisch, plaatselijk zuur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 17% HCl oplossing – 0,1 mol/l NaOH oplossing – 0,1% broonkresolgroen
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – werking indicator

1.6.6. Salmiakrook in een doos

Info: Kunnen we witte rook vormen met twee gassen? In de schoendoos wordt er witte rook gevormd, dit verdwijnt via het gat in de schoendoos. Er treedt een reactie op tussen ammoniak en zoutzuur, de gevormde witte rook is NH₄Cl
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerd ammoniak – Geconcentreerd zoutzuur
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – reactie zuur en base

1.6.7. Zijn alle zuren even sterk?

Info: Zijn alle zuren even sterk?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Een HCl-oplossing en een azijnzuuroplossing – hoeveelheid bakpoeder (NaHCO₃)
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – zuursterkte

1.6.8. Zonsondergang

Info: We zien dat er duidelijk vertroebeling optreedt. Dit is zo omdat er uiteindelijk zwavel wordt gevormd dat een neerslag is. Hierdoor wordt onze heldere oplossing troebel. Des te hoger de concentratie zoutzuur, des te sneller de neerslagvorming zichtbaar wordt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 20 g Na₂S₂O_{3 –}HCl 2 mol/l 20 ml
Thema: Anorganische stoffen – reactiesnelheid
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – invloed concentratie op reactiesnelheid

1.6.9. Zoutzuurwerking op peptidebindingen in de maag nabootsen

Info: Hoe worden eiwitten ontleed in de maag? De ene oplossing blijft troebel, die met zoutzuur wordt helder, dit omdat het enzyme alleen werkt in zuur milieu
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Magere kwark – Zoutzuur 1 mol/l – Pepsinogeen
Thema: Anorganische stoffen – biochemie
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – invloed enzyme

1.6.10. Zoutzuur en water

Info: Wat gebeurt er bij het samenvoegen van keukenzout en geconcentreerd zwavelzuur? HCl-dampen. Wanneer deze in contact komen met de indicator, verandert de indicator van een groene naar een roze kleur. Dit betekent dat de dampen zuur zijn. De witte neerslag in AgNO₃ duidt op een reactie met chloride-ionen. Het vrijgekomen zuur is bijgevolg zoutzuur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: natriumchloride – universeelindicator oplossing – natriumhydroxide (0,1mol/l ) – zilvernitraat (1 mol/l) – zwavelzuur (9 mol/l )
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 30 min
Begrippen: zuren – indicator – identificatie

1.6.11. Knalgas in een ei

Info: Hoe kunnen we knalgas vormen in een ei?Er vormt zich een gas door reactie tussen zoutzuur en magnesium in de erlenmeyer. Dit gas stijgt en vult het ei.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:Mg-lint – HCl
Thema: Anorganische stoffen -redoxreactie
Tijd: 30 min
Begrippen: zuren – verbrandingsreactie

1.6.12. Zoutzuur en kalksteen

Info: Waarom vernielt “zure regen” veel oude gebouwen? Zoutzuur reageert met kalksteen om kooldioxide te vormen tot calciumchloride . Het zuur verandert de in water onoplosbare kalksteen in een gas en een in water oplosbaar zout.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 stuk kalksteen – 10 ml zoutzuur 0.5 mol/l
Thema: Anorganische stoffen -gasvormingsreactie
Tijd: 10 min
Begrippen: zuren – identificatie koolzuurgas

1.6.13. Maak zoutzuur

Info: Hoe kun je zoutzuur maken?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 10 ml gec zwavelzuur – 10 ml water – 10 g keukenzout – 10 druppels universele indicator
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zuren – sterk zuur reageert met zout

1.7. Zwalvelzuur

1.7.1. Geheimschrift met zwavelzuur

Info: Onder invloed van het geconcentreerd zwavelzuur ontstaat een verkoling van het papier
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerd zwavelzuur; – dik papier
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

1.7.2. Hoe bekomen we de grootste zwarte slang uit suiker door middel van dehydratatie?

Info: Hoe bekomen we de grootste zwarte slang uit suiker door middel van dehydratatie? De suiker wordt eerst bruin en later zwart. Het begint te borrelen en te roken. Er wordt eveneens een hoop hitte geproduceerd (exotherme reactie).
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kristalsuiker (C₁₂H₂₂O₁₁) – Geconcentreerd zwavelzuur (H₂SO₄)
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

1.7.3. Hygroscopische werking van zwavelzuur

Info: Wat gebeurt er als we geconcentreerd zwavelzuur toevoegen aan gehydrateerd kopersulfaat? Zwavelzuur onttrekt het water van het gehydrateerd kopersulfaat. Hierdoor verliest het kopersulfaat zijn blauwe kleur!
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerd zwavelzuur – Kristallen CuSO₄.5H₂O
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

1.7.4. Inerte alkanen

Info: Hoe reageren alkanen met zwavelzuur? We zien dat zuivere paraffine enkel C-C en C-H bindingen bevat, die te sterk zijn om door zwavelzuur verbroken te worden. Het kaarsenvet daarentegen zal een aantal waterstofbruggen in zijn bindingen hebben zitten, die gedeeltelijk gaan reageren met het zwavelzuur. Suiker bevat naast de C-H bindingen ook C-O-H bindingen, die nog zwakker zijn en die volledig met het zwavelzuur gaan reageren.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Paraffine – Kristalsuiker – Geconcentreerd zwavelzuur – kaarsenvet van een theelichtje
Thema: Anorganische stoffen – organische stoffen
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – alkanen

1.7.5. Reactie tussen mierenzuur en geconcentreerd zwavelzuur

Info: Welk gas ontstaat bij het de ontleding van mierenzuur in een sterk zuur milieu? Bij deze verbranding komt zuiver CO vrij. Dit kan alleen bij de verbranding van mierenzuur gebeuren omdat deze de aldehydefunctie bezit waardoor het geoxideerd kan worden.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerd zwavelzuur – Mierenzuur
Thema: Anorganische stoffen – organische stoffen
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – alkanen – identificatiereactie

1.7.6. Reactie van koperoxiden en zwavelzuur

Een foto van blauwe kopersulfaatkristallen op een wit oppervlak

Info: Hoe reageert koperoxide met zwavelzuur? De reactie tussen CuO en H₂SO₄ doet CuSO₄en H₂O ontstaan, waardoor de oplossing neutraal wordt. Dit kunnen we waarnemen door de blauwe kleur. Metaaloxiden en zuren geven zout en water
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: H₂SO₄ 0,1 mol/.l 20ml – 1 g CuO
Thema: Anorganische stoffen – reactie met oxide en zuur
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren -reactie oxide en zuur

1.7.7. Verdunde en geconcentreerde zuren reageren verscheiden

Info: Wat neem je anders waar als je zink laat reageren met verdunde en geconcentreerde zuren? De reactie tussen zink en verdund zwavelzuur zorgt voor de vorming van een witte stof en een gas. Deze reactie is licht bruisend.Bij geconcentreerd zwavelzuur is de reactie heviger. Er ontstaat een schuimlaag dankzij de productie van het gas.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Zinkpoeder – Geconcentreerd zwavelzuur en salpeterzuur – H₂SO₄ 1 mol/l en HNO₃ 1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – zuursterkte – concentratie

1.7.8. Warmte-effect bij verdunnen van zwavelzuur

Info: Wat zal er gebeuren als we geconcentreerd zwavelzuur toevoegen aan water? Wat nemen we waar? Hoe hoger de concentratie aan zwavelzuur, hoe sterker de reactie met water optreedt. Hierdoor komt er meer energie vrij. Dus de maximale temperatuur zal hoger zijn, indien je concentratie hoger is.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:Geconcentreerd zwavelzuur
Thema: Anorganische stoffen – thermodynamica
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – oploswarmte

1.7.9. Zuur oplossen in ijs en water

Info: Wat gebeurt er als we zwavelzuur aan ijskoud water of ijs toevoegen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 200ml 9 mol/l H₂SO_{4 –}100g ijs – 100ml ijskoud water
Thema: Anorganische stoffen – thermodynamica
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – oploswarmte

1.7.10. Zwavelzuur en water endotherm en exotherm

Info: Wat gebeurt er als we zwavelzuur aan ijskoud water of ijs toevoegen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 200ml 9 mol/l H₂SO_{4 –}100g ijs – 100ml ijskoud water
Thema: Anorganische stoffen – thermodynamica
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – oploswarmte

1.7.11. Piranha vloeistof

Info: Hoe kan een spinazieblad in een vloeistof laten verdwijnen? Een Piranha-oplossing is een 7:3 mengsel van geconcentreerd zwavelzuur en een waterige oplossing van 30% waterstofperoxide, waarbij peroxomonozwavelzuur (Caro’s zuur) wordt gevormd.Het mengsel is een bijzonder krachtige oxidator die vrijwel alle organische moleculen wegoxideert en veel oppervlakken kan hydroxyleren (OH-groepen toevoegen).
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerde H₂SO_{4 –}Geconcentreerde H₂0₂(30%)
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

2. Hydroxiden

2.1. Eigenschappen

2.1.1. Amfotere eigenschappen van metaalhydroxiden

Info: Hoe kunnen we de amfotere eigenschappen van metaalhydroxiden aantonen? We brengen 3cm zinkchloride oplossing in 2 verschillende proefbuizen. We voegen aan beide proefbuizen NaOH-oplossing toe tot er een gelatineuse neerslag wordt gevormd. We stellen vast dat de neerslag zowel onder invloed van de base als van het zuur oplost. Dit komt door de amfotere eigenschappen van het metaalhydroxide (zinkhydroxide). Hierdoor reageert het metaalhydroxide met zowel zuren als basen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 0,5 mol/l zinkdichloride – 1 mol/l NaOH – 1 mol/l HCl
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen: hydroxide – amfotere stoffen

2.1.2. Geleidbaarheid water, zuren en hydroxiden in een blisterverpakking

Info: Hoe verschilt de geleidbaarheid van water, zuren en basische oplossingen? We stellen vast dat zowel HCl als NaOH de elektrische stroom goed geleiden. Opgeloste zuren en basen geleiden de elektrische stroom door de aanwezigheid van ionen. (resp. door ionisatie en dissociatie).
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: HCl oplossing 1 mol/l – NaOH oplossing 0,1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – elektrische geleidbaarheid
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – elektrolyten

2.1.3. Hydrolyse van eiwitten

Info: Wat gebeurt er wanneer we een haar onderdompelen in een base?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NaOH-korrels
Thema: Anorganische stoffen – biochemie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – corrosie – eiwitten

2.1.4. Hygroscopische werking van loog

Info: Wat gebeurt er wanneer we NaOH blootstellen aan lucht? We stellen vast dat de NaOH-pastillen vochtig zijn geworden. Dit komt doordat de NaOH-pastillen hygroscopisch of wateraantrekkend zijn: ze trekken waterdamp uit de lucht aan.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NaOH-pastillen
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – corrosie

2.1.5. Oplosbaarheid van hydroxiden

Info: Hoe goed lossen de verschillende hydroxiden op?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ba(OH)_{2 –}NaOH – KOH – Ca(OH)_{2 –}Fe(OH)₃
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen:hydroxide – oplosbaarheid

2.1.6. Opname van koolzuurgas door hydroxiden

Info: Nemen hydroxiden CO₂ op?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: KOH – NaOH – Ca(OH)_{2 –}droogijs
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie
Tijd: 15 min
Begrippen:hydroxide – carbonaatvorming

2.1.7. Sealed bag experiment met hydroxiden

Info: Hoe verloopt het gewicht bij het uitvoeren van een reactie in een sealed bag? We stellen vast dat vast dat de massa ongeveer constant blijft. Dit kunnen we verklaren door de wet van behoud van massa: de massa van een gesloten systeem (afsluitbare plastieken zak) constant zal blijven, ongeacht de processen die binnen het systeem plaatsvinden.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 15ml 2mol/l NaOH – g droogijs
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie
Tijd: 15 min
Begrippen:hydroxide – wet van behoud van massa

2.1.8. Basische drankjes met rode koolsap

Info: Hoe kunnen we kleurrijke drankjes maken met behulp van koolsap?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: rode kool – Afwasmiddel – Zout – Suiker – Soda – Azijn (7-8%) – Citroensap – ammoniak
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen:hydroxide – werking van zuur-baseindicator

2.1.9. Amfotere eigenschappen van metaalhydroxiden2

Info: Hoe regeren metaalhydroxiden verschillend met zuren en basen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 100 ml 0.5 mol/l zinkchloride – 250 ml van 1.0 mol/l natriumhydroxide – 250 ml van 1.0 mol/l zoutzuur
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen: hydroxide – amfotere stoffen

2.2. Ammoniak

2.2.1. Bepaling van het ammoniakgehalte in vensterreiniger door titratie

Info: Hoeveel is het ammoniakgehalte in vensterreiniger? Titratie met een gestandaardiseerde zoutzuuroplossing
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ammoniakoplossing 9,6-9,9% als ontvlekker – HCl-oplossing 0,1mol/l
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen: hydroxide – titratie

2.2.2. Blauwe mist

Info: Hoe kun je blauwkleurige mist maken? De lichtblauwe oplossing krijgt een korenbloemblauwe kleur door vorming van het Cu(NH₃)₄²⁺ complex
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CuSO₄ 80ml O,1 mol/l – NH₃-oplossing 25%
Thema: Anorganische stoffen – complexreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – complexreactie

2.2.3. Blauwe rozen

Info: Hoe kun je blauwkleurige mist maken? De lichtblauwe oplossing krijgt een korenbloemblauwe kleur door vorming van het Cu(NH₃)₄²⁺ complex
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: aceton – ammoniakoplossing 25% – rode half uitgebloeide rozen
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – zuur-base indicator

2.2.4. Dissociatie van ammoniak

Info: Welk effect heeft verwarmen op een 5% ammoniakoplossing? We voegen aan een klein beetje ammoniakoplossing 50ml water en 10 druppels fenolftaleïne toe. We verdelen dit over 2 erlenmeyers. 1 van de twee erlenmeyers verwarmen we op de kookplaat.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 5% ammoniakoplossing – Fenolftaleïne
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – sterkte van basen

2.2.5. Eigenschappen van ammoniak

Info: Welke eigenschappen heeft ammoniak? Complexreactie, zuur-basereactie, identificatie
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NH₃ 3 mol/l – Universele indicator – CuSO₄ 0,2 mol/l – Nessler’s reagens
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie – complexreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: hydroxide – identificatiereactie

2.2.6. Endotherme reacties met de vorming van ammoniak

Info: Endotherme reactie die spontaan verloopt door de vorming van gasvormig ammoniak
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NH₄Cl – Ba(OH)₂.8H₂0
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie
Tijd: 20 min
Begrippen: hydroxide – endotherme reactie

2.2.7. Geheime koperboodschap

Info: Hoe kunnen we een geheime koperboodschap schrijven? We stellen vast dat de kopersulfaatoplossing lichtblauw kleurt wanneer het in aanraking komt met ammoniak. Hierbij wordt koperhydroxide gevormd wat een blauwe kleur heeft.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ammoniak (3% is genoeg) – Zeer verdunde kopersulfaatoplossing
Thema: Anorganische stoffen – complexreactie
Tijd: 10 min
Begrippen: hydroxide – identificatie

2.2.8. Neerslagreacties via een gas

Info: Hoe kunnen we een koperamine complex eenvoudig aantonen? Complexvoming met ammoniak van koper(II)ionen
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CuSO₄-oplossing (0,01 mol/l) – Geconcentreerde ammoniakoplossing
Thema: Anorganische stoffen – complexreactie
Tijd: 10 min
Begrippen: hydroxide – identificatie

2.2.9. Diffusie van een gas via microschaal

Info: Hoe kunnen we diffusie aantonen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconc. NH_{3 –}CuSO₄ 0,5 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 10 min
Begrippen: hydroxide – diffusie

2.2.10. Diffusie aantonen met ammoniak aantonen met rode koolsap

Info: Hoe kunnen we diffusie aantonen met rode koolsap en ammoniak? De ammoniak- en zoutzuurdeeltjes gaan zich geleidelijk aan verspreiden volgens een willekeurige beweging. Dit ten gevolge van de kinetische energie die ze bezitten. Omdat het rode koolsap een universele indicator is zullen we het diffusieproces van ammoniak goed kunnen waarnemen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Rode koolsap – Geconcentreerd ammoniak – Enkele druppels van een zuur :In deze proef gebruiken we HCl
Thema: Anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 10 min
Begrippen: hydroxide – diffusie

2.2.11. Reacties in microschaal met ammoniak

Info: Hoe reageren verschillende stoffen op ammoniak? Verschillende chemische reacties tonen de eigenschappen van ammoniak aan.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ammoniak (NH₃) 2 mol/l – Zoutzuur (HCl) 0,1 mol/l – Kopersulfaat (CuSO₄) 0,1 mol/l – Ijzer(II)sulfaat (FeSO₄) 0,1 mol/l – Ijzer(III)nitraat (Fe(NO₃)₃) 0,1 mol/l – Zinksulfaat (ZnSO₄) 0,1 mol/l – blister – Calciumchloride (CaCl₂) – Indicator papier
Thema: Anorganische stoffen – eigenschappen van ammoniak
Tijd: 30 min
Begrippen: hydroxide – identificatie

2.2.12. Oplosbaarheid van ammoniak in water

Info: Hoe kunnen we aantonen dat ammoniak oplosbaar is in water? Het ammoniak zuigt het water naar boven. We krijgen een ammoniakfontein. Dat komt omdat het ammoniak zich wil vermengen met het water. Het gevolg is een onderdruk, waardoor het water wordt opgezogen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:NaOH – NH₄Cl
Thema: Anorganische stoffen – eigenschappen van ammoniak
Tijd: 30 min
Begrippen: hydroxide – identificatie

2.2.13. Reactie van zinksulfaat met ammoniak

Info: Wat wordt er gevormd wanneer zinksulfaat en ammoniak samen wordt gebracht? Bij het toevoegen van een weinig ammoniak aan de zinksulfaatoplossing ontstaat een witte neerslag. Verder toevoegen van de ammoniakoplossing zorgt ervoor dat de neerslag terug oplost.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: zinksulfaat – ammoniak
Thema: Anorganische stoffen – reactie zout en ammoniak
Tijd: 20 min
Begrippen: hydroxide – reacties anorganische stofklassen

2.2.14. Diffusie van ammoniakgas aantonen met koperionen

Info: In het ammoniakexperiment worden de druppels CuSO₄ geleidelijk donkerder blauw door vorming van Cu(OH)₂ en dan donker blauw door vorming van Cu(NH₃)₄^2+. De kleur verandert en er ontstaat een patroon. Er ontstaat dus geen gelijkmatige verdeling. In het chloorexperiment vormen dijood met zetmeel zwarte complexen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: geconc NH_{3 –}HCl 1 mol/l – KI 0,2 mol/l – CuSO₄0,5 mol/l – Zetmeeloplossing – Bleekwater
Thema: Anorganische stoffen – complexreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: hydroxide – diffusie

2.2.15. Een ammoniak fonteintje maken

Info: Wat kunnen we zeggen over de oplosbaarheid van ammoniakgas in water? Het ammoniak zuigt het water naar boven. We krijgen een ammoniakfontein. Dat komt omdat het ammoniak zich wil vermengen met het water. Het gevolg is een onderdruk, waardoor het water wordt opgezogen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NH₄Cl (vast) – NaOH – oplossing (4 mol/l)
Thema: Anorganische stoffen – oplosbaarheid gassen
Tijd: 30 min
Begrippen: hydroxide – oplosbaarheid

2.2.16. Reacties van ammoniak in een petrischaaltje

Info: Hoe kunnen we een aantal eigenschappen van ammoniak visualiseren en gelijktijdig laten ontstaan?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: lakmoespapier – Ammoniak 1 mol/l – 0,1 mol/l HCl met universele indicator, – 0,1 mol/l kopersulfaat, – 0,1 mol/l ijzer(ll)sulfaat, – 0,1 mol/l ijzer(lll)nitraat, – 0,1 mol/l zinksulfaat,
Thema: Anorganische stoffen – eigenschappen gas
Tijd: 30 min
Begrippen: hydroxide – eigenschappen ammoniak

2.3. Bariumhydroxide

2.3.1. De koudste coldpack

Info: In welke verhouding moeten ammoniumchloride en bariumhydroxide bijeen worden gebracht om de sterkste endotherme reactie te bekomen? Een endotherme reactie is een reactie waarbij energie aan de omgeving wordt onttrokken. Hierbij moet voortdurend warmte worden toegevoegd om de dergelijke reactie te laten plaatsvinden. Bariumhydroxide en ammoniumchloride samen veroorzaken een endotherme reactie. Dat is te merken aan de temperatuursdaling.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ammoniumchloride (NH₄Cl) – Bariumhydroxide (Ba(OH)_2.8H₂O)
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie
Tijd: 10 min
Begrippen: hydroxide – endotherme reactie

2.4. Calciumhydroxide

2.4.1. Bepaling van het oplosbaarheidsproduct van calciumhydroxide

Info: Hoe kunnen we het oplosbaarheidsproduct van calciumhydroxide met een kleine titratie bepalen. Titratie in een nunclonschaaltje
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: verzadigde oplossing van calciumdihydroxide – fft 1% in ethanol 95% – 100 ml 0,1 mol/l HC
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 10 min
Begrippen: hydroxide – titratie

2.4.2. Kalkwater als CO₂ – indicator

Info: Hoe kunnen we aantonen dat er meer koolstofdioxide zit in uitgeademde dan in ingeademde lucht?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kalkwater
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 10 min
Begrippen: hydroxide – identificatiereactie met kalkwater

2.5. Magnesiumhydroxide

2.5.1. Liesgangsche ringen met magnesium- en natriumhydroxide

Info: Hoe kunnen we aantonen dat er meer koolstofdioxide zit in uitgeademde dan in ingeademde lucht?
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen:magnesiumchloride – gelatinepoeder – ammoniak geconc – natriumhydroxide
Thema: Anorganische stoffen – chemisch evenwicht
Tijd: 10 min
Begrippen: hydroxide -liesegangse ringen – diffusie

2.6. Natriumhydroxide

2.6.1. Hydrolyse van eiwitten

Info: Wat gebeurt er wanneer we een haar onderdompelen in een base?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NaOH-korrels
Thema: Anorganische stoffen – biochemie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – corrosie – eiwitten

2.6.2. Hygroscopische werking van loog

Info: Wat gebeurt er wanneer we NaOH blootstellen aan lucht? We stellen vast dat de NaOH-pastillen vochtig zijn geworden. Dit komt doordat de NaOH-pastillen hygroscopisch of wateraantrekkend zijn: ze trekken waterdamp uit de lucht aan.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NaOH-pastillen
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – corrosie

2.6.3. Reactie van loog en aluminium

Info: Welk effect heeft natriumhydroxide (sterke base) op aluminium? We stellen vast het aluminium oplost in de NaOH-oplossing. Dit komt doordat Aluminium reageert met het NaOH.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1g NaOH-korrels (ontstopperkorrels) – Aluminiumfolie
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – vorming van waterstofgas

2.6.4. Thymolftaleïne oplossing als onzichtbare inkt

Info: In een neutraal milieu is de boodschap niet zichtbaar. Door de boodschap te overschrijven met NaOH verschijnt de boodschap in blauw.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: thymolftaleïne in druppelflesje (3 g op 97 ml ethanol 96%) – natriumhydroxideoplossing 1.0 M
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – zuur-base indicator

2.6.5. Reactie tussen natriumhydroxide, water en lucht

Info: Hoe kunnen we de zuurgraad van uitgeademde lucht aantonen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Thymolftaleïne – Natriumhydroxide (NaOH) 1mol/l
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – zuur-base indicator

2.6.6. Reactie tussen ammoniumacetaat en loog

Info: Welke stof wordt er gevormd bij het samenvoegen van ammoniumacetaat en loog? D.m.v. universeel indicatorpapier meten we een pH gelijk aan 10. De geur van ammoniak is waar te nemen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Universeel indicatorpapier – Ammoniumacetaatoplossing verzadigd (CH₃COONH₄) – Natronloog 4 mol/l (NaOH)
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – reactie van zout en hydroxide

2.6.7. Het Plastic Blikje

Info: Wat zal er overblijven wanneer een blikje wordt ondergedompeld in ontstopper? Er blijft een plastieken laag over na de reactie van het aluminium (van het blikje). Hierbij wordt aangetoond dat er een inwendige beschermlaag is in een blikje frisdrank en niet enkel een uitwendige beschermlaag (deze werd eraf geschuurd).
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ontstopper (afvoerreiniger)
Thema: Anorganische stoffen – eigenschappen hydroxiden
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – corrosie

3. Oxiden

3.1. Eitje bakken met calciumoxide

Info: Calcium oxide reageert exothermisch met water en vormt Calciumdihydroxide
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ei – Calciumoxide
Thema: Anorganische stoffen – thermodynamica
Tijd: 15 min
Begrippen:oxide – oploswarmte

3.2. Energie-uitwisseling door calciumoxide

Info: Calcium oxide reageert exothermisch met water en vormt Calciumdihydroxide
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: water – calciumoxide
Thema: Anorganische stoffen – thermodynamica
Tijd: 15 min
Begrippen:oxide – oploswarmte

3.3. Koolstofdioxide en waterig natriumhydroxide

Info: Calcium oxide reageert exothermisch met water en vormt Calciumdihydroxide
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CO₂ (g), 50 ml – NaOH(aq), 6 mol/l, 10 mL
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie
Tijd: 15 min
Begrippen:oxide – stofklassen – reactie oxide en hydroxide

3.4. Koolstofdioxide voorkomt branden

Info: Wat als koolzuurgas zuurstofgas vervangt boven een brandende kaars? Geleidelijk dooft de kaars
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CO₂ (g), 50 ml – kaarsje
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie
Tijd: 15 min
Begrippen:oxide -verbrandingsreactie

3.5. Omkeerbare omzetting van kopermetaal tot koperoxide en terug koper

Info:Verwarm de Cu-pipet gedurende 30s en blaas traag 60ml lucht door de pipet terwijl de pipet in de vlam blijft. De koper wordt zwart.Verbind de spuit met waterstofgas aan de pipet. Verhit de CuO-pipet en spuit traag waterstofgas in de pipet. Er ontstaan druppels water aan de wand van de pipet.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: wat koperpoeder of kleine stukjes – waterstofgas 50ml
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie
Tijd: 20 min
Begrippen:oxide – stofklassen – wet van behoud van atomen

3.6. Reactie van koolzuurgas en water

Info:Wat gebeurt er als we natriumcarbonaat en geconcentreerd zoutzuur bij elkaar mengen? Hoe kunnen we CO₂ aantonen? Doordat CO₂ met water gaat reageren tot een zuur, gaat de indicatoroplossing omslaan. Voordat zoutzuur aan de natriumcarbonaat werd toegevoegd, kleurde de universeel-indicator groen. Aangezien de petrischaal is afgedekt, kan het gas niet ontsnappen.Hierdoor reageert het gas met het gedemineraliseerd water met als gevolg dat de universeel-indicator in beperkte mate een rode kleur geeft aan de vloeistof. Dat is te wijten aan het feit dat koolzuur slecht oplosbaar is in water. De rode kleur wijst op een zure pH. Er is dus diwaterstofcarbonaat gevormd.Het kalkwater gaat reageren met koolstofdioxide tot water en zout.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Natriumcarbonaat – Geconcentreerd zoutzuur – Kalkwater
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 30 min
Begrippen:oxide – stofklassen – identificatiereactie – zuur-base indicator

3.7. Reactie tussen mierenzuur en geconcentreerd zwavelzuur

Info: Welk gas ontstaat bij het de ontleding van mierenzuur in een sterk zuur milieu? Bij deze verbranding komt zuiver CO vrij. Dit kan alleen bij de verbranding van mierenzuur gebeuren omdat deze de aldehydefunctie bezit waardoor het geoxideerd kan worden.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerd zwavelzuur – Mierenzuur
Thema: Anorganische stoffen – organische stoffen
Tijd: 25 min
Begrippen: oxiden – alkanen – identificatiereactie

3.8. Reactie van koperoxiden en zwavelzuur

Een foto van blauwe kopersulfaatkristallen op een wit oppervlak

Info: Hoe reageert koperoxide met zwavelzuur? De reactie tussen CuO en H₂SO₄ doet CuSO₄en H₂O ontstaan, waardoor de oplossing neutraal wordt. Dit kunnen we waarnemen door de blauwe kleur. Metaaloxiden en zuren geven zout en water
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: H₂SO₄ 0,1 mol/.l 20ml – 1 g CuO
Thema: Anorganische stoffen – reactie met oxide en zuur
Tijd: 25 min
Begrippen: oxiden -reactie oxide en zuur

3.9. Reacties met stikstofdioxide gas

Info: Hoe kunnen we in een kleine opstelling stikstofdioxide bereiden? Door reactie tussen bariumnitraat en ureum.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: bariumnitraat (watervrij) – ureumoplossing (c = 2 mol / l)
Thema: Anorganische stoffen – organisch stoffen
Tijd: 25 min
Begrippen: oxiden – reactie met zout en ureum

3.10. Reductie van diijzertrioxide met waterstofgas

Info: Wat gebeurt er als ijzer(III) in contact komt met waterstofgas? Het poeder wordt snel donker en er ontstaan druppels water aan de binnenkant van de pipet. Haal weg van de warmtebron en na afkoeling breng de magneet in de buurt van het ijzerpoeder.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 40ml waterstofgas – 0,25 g Fe₂O_{3 –}Magneet
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: oxiden – reactie metaaloxide en waterstofgas

3.11. Zuurgraad van koolstofdioxide

Info: Wat gebeurt er als koolzuurgas in contact komt met ammoniakgas? Ammoniakgas neutraliseert het zure milieu bekomen door koolzuurgas.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: CO₂ (g), 20 – 40 ml – universele indicator-oplossing, 10 ml (of rode kool sap oplossing) – geconcentreerde ammonia
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen: oxiden – reactie niet-metaaloxide en ammoniak

3.12. Roest verwijderen met citroenzuur.

Info: Hoe kan je corrosie verwijderen met citroenzuur? Citroenzuur is een zwak zuur, dit verwijdert de oxidelaag op de muntjes. Het zout versnelt het proces door zijn chloride ionen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Citroensap of citroenzuur en zout – Bakje, bronzen muntjes
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen: oxiden – reactie metaaloxide en zuur

3.13. SO₂ in gedroogd fruit

Info: Hoe kan SO₂ aangetoond worden in gedroogd fruit?Bij de gedroogde rozijnen en abrikoos wordt het loodacetaat-papier bruin en er is een geur van rotte eieren. Dit is een aanwijzing voor de aanwezigheid voor SO₂.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Zn, – HCl 1 mol/l, H₂O, l – loodacetaat-papier, – gedroogde abrikoos, gedroogde peer, gedroogde pruim,
Thema: Anorganische stoffen – reactie stofklassen
Tijd: 25 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie

3.14. Reactie van zwaveldioxide met water

Info: Wat gebeurt er als we natriumsulfiet en zwavelzuur bij elkaar mengen? Na toevoeging van het zwavelzuur aan de natriumsulfiet, vormt er zich een reactie waardoor er een gasvorming ontstaat. Aangezien de petrischaal is afgedekt, kan het gas niet ontsnappen.Hierdoor reageert het gas met het gedemineraliseerd water met als gevolg dat de universeel indicator rood/oranje kleurt. Dit wijst op een zeer zure pH.
Het betreffende kleurloze gas is zwaveldioxide en in reactie met water vormt het zwaveligzuur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Natriumsulfiet – Geconcentreerd zwavelzuur – Appel – Rode roos
Thema: Anorganische stoffen – reactie stofklassen
Tijd: 30 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie – niet-metaaloxide

3.15. Luchtverontreiniging door zwaveldioxide

Info: Hoe kan je luchtverontreiniging door SO₂ aantonen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kaliumdichromaat (2mol/l) – Kaliumpermanganaat (0,05mol/l) – Natriummetabisulfiet – Waterstofchloride (1mol/l) – Bariumchloride
Thema: Anorganische stoffen – reactie stofklassen – redoxreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie – niet-metaaloxide

3.16. Eigenschappen van oxiden

Info: Hoe kan een metaaloxide bereid worden? Hoe kan je het gedrag van niet-metaaloxiden in water omschrijven? Hoe kan je het gedrag van metaaloxiden in water omschrijven?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Leidingwater – Stof die we uitademen – Broommethylblauw – Verbrandingsproduct van de eerste proef = magnesiumoxide (MgO) – Fenolftaleïne
Thema: Anorganische stoffen – reactie stofklassen
Tijd: 30 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie – niet-metaaloxide – metaaloxide

3.17. Reactie van magnesiumoxide en water

Info: Wat gebeurt er als een metaaloxide aan water wordt toegevoegd? Magnesium reageert met zuurstof om magnesiumoxide te vormen . Dit reageert met water om magnesiumhydroxide te vormen . Samen met water wordt een loog gevormd die de universele indicator blauw kleurt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 5 cm Mg-lint – 5 druppels universele indicatoroplossing – 20 ml water
Thema: Anorganische stoffen – reactie stofklassen
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie -zuur-base indicator – metaaloxide

3.18. Reductie van koperoxide met houtskool

Info: Wat gebeurt er als het metaaloxide van een edelmetaal wordt verhit met houtskool?De koolstof is minder edel dan koper . Er vindt dus een redoxreactie plaats.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 2 spatelpunten koperoxide – 2 spatelpunten houtskool
Thema: Anorganische stoffen – reactie stofklassen – redoxreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – spanningsreeks

3.19. Reductie van koperoxide met ijzer

Info: Wat gebeurt er als het metaaloxide van een edelmetaal wordt verhit met een minder edelmetaal? Het ijzer poeder ontbrandt door de warmte afkomstig van de gasbrander . Dit haalt de zuurstofgas uit het koper (II) oxide wanneer het brandt . Deze werkwijze maakt de koper (II) oxide in koper en ijzer poeder in ijzeroxide.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 3,5 g koper(II)oxide – 2 g Fe-poeder
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – spanningsreeks

3.20. Blussen met koolstofdioxide

Info: Waarom wordt kooldioxide gebruikt om branden te blussen? Natriumwaterstofcarbonaat en zoutzuur reageren met elkaar. Het resultaat is kooldioxide . Kooldioxide heeft een hogere dichtheid dan lucht, dus de pneumatische kuip vult zich van onder naar boven. Ook de erlenmeyer voor het uitgieten van de kaarsvlam vult zich met kooldioxide . Het onzichtbare gas blijft in de erlenmeyer en kan als water worden uitgegoten .
Door de kooldioxide krijgt de kaarsvlam geen zuurstof meer en verstikt hij.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 3 lepels natriumbicarbonaat – 10 ml zoutzuur 0,5 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – gasvormingsreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – reactie met vorming van koolzuurgas

3.21. Productie van koolstofdioxide met sodafles

Info: Waarom produceert de frisdrankautomaat “mineraalwater” met kooldioxide? De fles wordt gevuld met een liter water en in het frisdrankapparaat geschroefd.Door herhaaldelijk op de knop hierboven te drukken, wordt het proces van het bereiden van frisdrank gestart.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Frisdrankmachine – 1 l water – 1 koolzuurpatroon
Thema: Anorganische stoffen – gasvormingsreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – reactie met vorming van koolzuurgas

3.22. Koolstofdioxidebestendig door kaars

Info:De uitlaatgassen van de kaars worden door het kalkwater gezogen. Ze moeten kooldioxide bevatten omdat het kalkwater troebel wordt. De reactie tussen kooldioxide en kalkwater produceert in water onoplosbare kalksteen , die de troebelheid veroorzaakt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kaars – 20 ml kalkwater
Thema: Anorganische stoffen – gasvormingsreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie van koolzuurgas

3.23. Broeikasgassen

Info:Wat gebeurt er als mensen steeds meer kooldioxide in de atmosfeer uitstoten? Bij de reactie tussen natriumwaterstofcarbonaat en zoutzuur ontstaat onder meer kooldioxide (CO ₂ ). Dit gas bedekt het aquarium als een soort dak. Licht dringt er doorheen, de warmtestralen worden terug in het aquarium gereflecteerd. Dit effect is ook bekend in kassen of wintertuinen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 30 g bakpoeder – 20 druppels HCl 0,5 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – eigenschappen koolzuurgas
Tijd: 30 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie van koolzuurgas

3.24. Koolstofdioxide detecteren

Info:Hoe kun je koolstofdioxide detecteren? De reactie tussen zoutzuur en kalksteen produceert kooldioxide en calciumchloride .
De kooldioxide kan worden gedetecteerd met behulp van het kalkwater. Er ontstaat calciumcarbonaat – kalksteen!
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 2 stukken kalksteen – 20 ml kalkwater – zoutzuuroplossing 0.1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – eigenschappen koolzuurgas
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie van koolzuurgas

3.25. Bereiding van stikstofoxiden en zure regen

Info:Hoe kun je chemie van zure regen aantonen? Verbrandingsprocessen produceren stikstofoxiden, die aanleiding kunnen geven tot zure regen. Stikstofoxiden lossen gemakkelijk op in regenwater en in oppervlakte water. Dit kan op microschaal worden aangetoond. Een bekertje gevuld met water en universeelindicator wordt in een plastic zakje gebracht met druksluiting.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: FeSO₄.7H₂O oplossing: 13,5 g FeSO₄.7H₂O oplossen in 36 ml gedestilleerd water en 4 ml geconcentreerd zwavelzuur toevoegen. – NaNO₂
Thema: Anorganische stoffen – eigenschappen stikstofoxiden
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie van stikstofoxiden – niet-metaaloxide

3.26. Reacties met zwaveldioxide

Info: Hoe kunnen we neutralisaties en redoxreacties visualiseren in een petrischaaltje?Verschillende reacties met zwaveldioxide
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 0,1g Na₂S₂O_{5 –}1mol/l HCl – 0,1mol/l NaOH + universele indicatorvloeistof – 1 mol/l BaCl_{2 –}0,02mol/l KMnO_{4 –}0,1 mol/l I_{2 –}Blauw lakmoespapier – Rode kool
Thema: Anorganische stoffen – redoxreacties – neutralisatiereacties
Tijd: 20 min
Begrippen: oxiden – identificatiereactie van zwaveldioxiden – niet-metaaloxide

4. Peroxiden

4.1. Blauw en oranje

Info: Op welke manier katalyseren Cu(II)ionen de reactie tussen tartraat en zuurstofwater? Het tartraat reduceert Cu²⁺ tot het rode Cu⁺. Vervolgens wordt het Cu⁺ door het waterstofperoxide terug geoxideerd. Een deel van het tartraat valt daarbij uiteen in koolzuurgas en mierenzuur. Met soda wordt het aldus ontstane al te zure milieu wat geneutraliseerd waardoor ook weer het koper actief kan worden.
Uiteindelijk oxideert het peroxide al het tartraat. Op het eind kan men ook zwart koper(II)oxide in de beker waarnemen.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 110 ml ged. water (H₂O) – 0,1 g Koper(II)sulfaat (CuSO₄•5H₂O) – 2,7 g Kaliumnatriumtartraat (KNaC₄H₄O₆•4H₂O) – 5 ml Waterstofperoxide 30% (H₂O₂) – 1 g Natriumcarbonaat (Na₂CO₃•nH₂O) – KI oplossing 0,1 mol/l -CuSO₄-oplossing 0,1 mol/l – Verzadigde Na₂S₂O₃ oplossing
Thema: Anorganische stoffen – redoxreacties – chemisch evenwicht
Tijd: 30 min
Begrippen: peroxiden – oscillerende reactie

4.2. Oscillerende reactie volgens Briggs

Info: Welke kleurenwissel gebeurt er bij Briggs reactie? Tijdens de interactie van proces 1 met reactie B, kan de amberkleur waargenomen worden; de interactie van proces 2 met reactie B, leidt tot de donkerblauwe kleur.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: zetmeeloplossing 1% – vast malonzuur – H₂O₂ 30% – aminosulfonzuur vast – mangaansulfaat vast – Natriumjodaat vast
Thema: Anorganische stoffen – redoxreacties – chemisch evenwicht
Tijd: 30 min
Begrippen: peroxiden – oscillerende reactie

4.3. Bloedijs

Info: Hoe kunnen we ijs maken met bloed? Het waterstofperoxide ontleedt zich in water en zuurstof. De vrijgekomen zuurstof heeft een sterk oxiderende kracht. De eiwitten in het bloed houden die zuurstof vast. Hierdoor krijgen we schuim. Je moet bloed gebruiken en niet gewoon eiwitten. Bij bloed zit er naast eiwitten ook Fe³⁺ ionen aanwezig. Deze hebben een katalyserende werking waardoor de reactie kan plaatsvinden.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen:Bloed – Waterstofperoxide 30%
Thema: Anorganische stoffen – redoxreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: peroxiden – complexreactie

4.4. Een chemische vlag

Info: Hoe zijn verschillende kleuren van magnesiumverbindingen boven elkaar te vormen?
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: OplossingA: 500 ml NaOH 6M – OplossingB: 20 ml H₂O₂ 0.1% – Azijnzuur – KMnO₄
Thema: Anorganische stoffen – redoxreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: peroxiden – verschillende oxidatiegetallen van mangaan

4.5. Exotherme reactie met gedroogde gist

Info: H₂O₂ ontbindt in H₂O en O₂. Het proces wordt gekatalyseerd door de aanwezigheid van gist.Het gist bevat namelijk het catalase enzyme. Deze ontbinding is exotherm
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 pakketje of koffielepel gedroogde gist – 5% H₂0₂
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: peroxiden – exo-energetische reacties – mechanische energie – katalysator

4.6. Inhibitiereacties bij ontleden van zuurstofwater

Info: Hoe kunnen we het ontleden van zuurstofwater versnellen en vertragen? Katalyserende en inhiberende werking op ontleding van zuurstofwater
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 0.1 mol/l Fe(NO₃)₃.9H₂O – 30% H₂O_{2 –}0.1 mol/l Na₃PO₄.10H₂O
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: peroxiden – exo-energetische reacties – inhibitor – katalysator

4.7. Maak de meeste olifantenpasta

Info: Hoe kunnen we het ontleden van zuurstofwater versnellen? Katalyserende en inhiberende werking op ontleding van zuurstofwater
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: KI-oplossing (10 g in 10 ml water); – detergent; – gedestilleerd water; – H₂O₂ (30%).
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: peroxiden – exo-energetische reacties –katalysator

4.8. Maak de mooiste instant cappuccino

Info: Hoe kunnen we het ontleden van zuurstofwater versnellen? Exotherme reactie waarbij het detergent zorgt voor het schuim. De kaliumpermanganaat kristallen blijven op het schuim drijven en zorgen voor het bovenste laagje van de cappuccino.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: KMnO₄, H₂O₂ 30 % (5 ml) , vloeibaar detergent
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: peroxiden – exo-energetische reacties –katalysator

4.9. Negatieve katalyse

Info: Hoe beïnvloeden fosfaationen de ontleding van zuurstofwater gekatalyseerd door ijzerionen? Ijzer(III) ionen werken als katalysator bij de ontleding van waterstoperoxide. Fosfaten bouwen met de ijzer(III)ionen een complex, zodat het niet meer katalytisch actief is. Dit geldt eveneens met Mn(IV). Om deze reden wordt fosforzuur toegevoegd voor de stabilisering van H₂O₂
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Waterstofperoxide-oplossing (10%) – Fosforzuuroplossing (10%) – Geconcentreerde FeCl₃-oplossing
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: peroxiden – exo-energetische reacties –katalysator

4.10. Olifantenpasta voor kinderen

Info: H₂O₂ ontbindt in H₂O en O₂. Het proces wordt gekatalyseerd door de aanwezigheid van gist.Het gist bevat namelijk het katalase enzym. Deze ontbinding is exotherm. Het gevormde zuurstofgas doet de oplossing schuimen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 10% H₂0₂ oplossing (eventueel te bekomen bij de apotheker. Let wel dat de oplossing redelijk vers is en minstens een 6% H₂O₂ )bevat – Actieve gist – Vloeibaar afwasmiddel
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten
Tijd: 20 min
Begrippen: peroxiden – exo-energetische reacties –katalysator

4.11. Omgekeerde regenboog

Info: Hoe vormt H₂O₂ een omgekeerde regenboog? In het bekerglas met de katalysator verloopt de kleuromslag blauw-groen-geel-oranje-rood binnen een minuut, in het bekerglas zonder katalysator duurt dat veel langer (een kwartier tot een uur). Dit experiment toont niet alleen aan dat een katalysator de reactie versnelt, maar laat ook zien dat de niet-gekatalyseerde reactie binnen afzienbare tijd verloopt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: natriumthiosulfaat (Na₂S₂O₃ x 5 H₂O) – natriumacetaat (CH₃COONa x 3 H₂O ) – natriumhydroxide (NaOH) – universeelindicator – ammoniummolybdaat (NH₄Mo₇O₂₄ x 4 H₂O) – waterstofperoxide 30%
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten – chemisch evenwicht
Tijd: 20 min
Begrippen: peroxiden – katalysator – oscillerende reactie

4.12. Pulserend schuimwijnglas

Info: Hoe kunnen we een schuimwijn maken die blijft schuimen? In het experiment blijft het vrijgekomen zuurstof in oplossing. Als de oplossing in een verzadigde toestand het zuurstofgas bezit, schuimt het plotseling en komt een grote hoeveelheid vrij. Het verzadigingspunt wordt nu niet meer bereikt. Indien een nieuwe oververzadiging wordt bereikt komt terug gas vrij.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Koper(II)chloride – Zoutzuur (2mol/l) – Waterstofperoxide (10%)
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten – chemisch evenwicht
Tijd: 20 min
Begrippen: peroxiden – katalysator – oscillerende reactie

4.13. Geest in een fles

Info: Hoe kunnen we een geest in een fles oproepen met simpel materiaal uit het labo? Mangaandioxide treedt op als katalysator en versnelt de ontleding van waterstofperoxide waarbij gas en warmte ontstaat.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: H₂O₂ (30%) – Mangaandioxide
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten – chemisch evenwicht
Tijd: 20 min
Begrippen: peroxiden – katalysator – ontledingsreactie

4.14. Piranha vloeistof

Info: Hoe kan een spinazieblad in een vloeistof laten verdwijnen? Een Piranha-oplossing is een 7:3 mengsel van geconcentreerd zwavelzuur en een waterige oplossing van 30% waterstofperoxide, waarbij peroxomonozwavelzuur (Caro’s zuur) wordt gevormd.Het mengsel is een bijzonder krachtige oxidator die vrijwel alle organische moleculen wegoxideert en veel oppervlakken kan hydroxyleren (OH-groepen toevoegen).
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerde H₂SO_{4 –}Geconcentreerde H₂0₂(30%)
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

5. Zouten

5.1. Algemeen

5.1.1. Eigenschappen van elementen uit groep IIa

Info: Neerslagreacties met de aardalkalimetalen op een geplastificeerd papier
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Mg(NO₃)₂ 0,5 mol/l – Ca(NO₃)₂ 0,5 mol/l – Sr(NO₃)₂ 0,5 mol/l – Ba(NO₃)₂ 0,5 mol/l – NaOH 1 mol/l – KF 0,5 mol/l – NaCl 0,5 mol/l – KBr 0,2 mol/l – KI 0,2 mol/l – Na₂CO₃ 0,5 mol/l – Na₂SO₄ 0,5 mol/l
Thema: Anorganische stoffen –neerslagreacties
Tijd: 35 min
Begrippen: zouten– neerslagen

5.1.2. Reacties met halogeniden

Info: Neerslagreacties met de halogeniden op een geplastificeerd papier
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: AgNO₃ 0,1 mol/l – LiBr 1 mol/l – Ca(NO₃)₂ 0,5 mol/l – NaF 0,5 mol/l – NaCl 0,2 mol/l – KBr 0,2 mol/l – KI 0,2 mol/l
Thema: Anorganische stoffen –neerslagreacties
Tijd: 35 min
Begrippen: zouten– neerslagen

5.1.3. Zuurheid van zuren en zouten

Info: Hoe zuur zijn zuren en zouten? Als het azijnzuur volledig droog is, zal het indicatorpapier een ongewone kleur krijgen namelijk paars. Men zou een rode kleur verwachten. Wanneer magnesiumlint wordt toegevoegd ontstaan er luchtbellen in plaats van waterstofgasvorming. Met toevoeging van water is duidelijk een verschil waarneembaar.De laatste test gebeurt met stoffen die niet gerekend worden met de zuren, maar ze geven wel zure eigenschappen in water. Bismuthnitraat geeft een zwak zure oplossing in water wat heel traag met magnesium reageert.Magnesium gaat net iets feller reageren met azijnzuur, omdat azijnzuur een iets lagere pH heeft dan wijnsteenzuur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Magnesiumlint – Azijnzuur – Wijnsteenzuur – AlCl₃ gehydrateerd – Bi(NO₃)₃
Thema: Anorganische stoffen –neerslagreacties
Tijd: 35 min
Begrippen: zouten– zuursterkte van zouten

5.1.4. Diffusie van zouten in water

Info: Hoe verdelen zouten zich in water?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kaliumpermanganaat – Kopersulfaat – Methyleenblauwoplossing – Natriumcarbonaat – Calciumcarbonaat
Thema: Anorganische stoffen –stofeigenschappen
Tijd: 35 min
Begrippen: zouten– diffusie in water

5.1.5. pH van zoutoplossingen

Info: Hoe reageren zouten in een waterige oplossing? NaCl is afkomstig van een sterk zuur en sterke baseNa₂CO₃ is afkomstig van een zwak zuur en een sterke base: reageert basisch.NaHCO₃ is afkomstig van een zwak zuur en een sterke base: reageert licht basisch.Na-acetaat is afkomstig van een zwak zuur en een sterke base: reageert zwak basisch. NH₄Cl: is afkomstig van een zwakke base en een sterk zuur: reageert zuur
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: verschillende zouten: ijzerchloride, natriumcarbonaat, ammoniumchloride, natriumchloride, natriumwaterstofsulfaat, natriumwaterstofcarbonaat, natriumacetaat, kopersulfaat
Thema: Anorganische stoffen –neutralisatiereactie
Tijd: 35 min
Begrippen: zouten– zuursterkte van zouten

5.1.6. Watergehalte bepalen in gehydrateerde zouten

Info: Hoe bepalen we het watergehalte van gehydrateerd kopersulfaat? Na het verwarmen wordt het gehydrateerd kopersulfaat wit.Tijdens het verwarmen ontstaat condens. Het verkregen wit poeder is watervrij kopersulfaat.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Gehydrateerd kopersulfaat (CuSO₄.5H₂O)
Thema: Anorganische stoffen – chemisch rekenen
Tijd: 35 min
Begrippen: zouten– kristalwater

5.2. Aluminiumzouten

5.2.1. Schuimvorming

Info: Hoe kunnen we aantonen dat aluminiumkaliumsulfaat een protonendonor is? Donor van protonen aan natriumwaterstofcarbonaat
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:Aluminiumkaliumsulfaat – Natriumwaterstofcarbonaat – Gedestilleerd water
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– protonendonor

5.2.2.De reactie tussen aluminiumsulfaat en natriumhydroxide

Info: Wat wordt er gevormd wanneer aluminiumsulfaat en natriumhydroxide samen wordt gebracht? Bij de reactie tussen natriumhydroxide en aluminiumsulfaat wordt er een neerslag gevormd van aluminiumhydroxide.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Aluminiumsulfaat – natriumhydroxide
Thema: Anorganische stoffen – reacties tussen zout en sterke base
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– sterke base verdrijft zwakke base uit zouten

5.3. Ammoniumzouten

5.3.1. Geleidbaarheid beïnvloeden door temperatuur

Info: Hoe kunnen we de geleidbaarheid van ammoniumchloride beïnvloeden door temperatuurdaling? Zuiver water is niet geleidend. Indien hierin een zout zoals salmiak is opgelost gaan de vrije ionen geleiding veroorzaken.Wordt het water bevroren dan gaan de ionen niet meer vrij kunnen bewegen en vermindert de geleiding.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Demi water (20ml) – ammoniumchloride (10g) – Zout
Thema: Anorganische stoffen – elektrische geleiding zouten
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– geleiding zouten

5.3.2. Kun je schrijven op glas?

Info: Hoe kunnen we op glas schrijven? Het water verdampt en ammoniumchloride slaat neer, en blijft achter op het glas.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: penseel; – geconcentreerde oplossing van ammoniumchloride in water; – vloeibare zeep.
Thema: Anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– verzadigde oplossing

5.3.3. Cold en hot packs

Info: Welke zouten zijn te gebruiken voor het maken van een coldpack
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:10 g NH₄NO_{3 –}10 g CaCl_{2 –}10 g MgSO₄
Thema: Anorganische stoffen – thermodynamica
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– enthalpie – oplosbaarheidswarmte

5.3.4. Ammoniumchloride nevel vormen

Info: Hoe kunnen NH₄Cl nevel vormen? We stellen vast dat er witte ammoniumchloride wordt gevormd doordat de gec. Ammoniak en gec. HCl met elkaar reageren.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Gec. NH_{3 –}Gec. HCl
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– enthalpie – zoutvorming uit zuur en base

5.3.5. Productie van twee gassen uit ammoniumchloride

Info: Welke gassen ontstaan er als we ammoniumchloride verhitten? Een deel van het ammoniumchloride ontleedt. De gevormde ammoniak, lichter dan lucht, stijgt in de reageerbuis omhoog en kleurt het indicatorpapier blauw. De ammoniak verdwijnt uit de buis. Na enige tijd v erzamelt zich steeds meer HCl in de buis. Dat vormt voor een deel met nog aanwezig ammoniak weer salmiak en dat zichtbaar wordt als neerslag in de buis. Daarna krijgt waterstofchloride de kans langs de rand van de buis te ontsnappen, waarbij het gas het indicatorpapier rood kleurt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: ammoniumchloride
Thema: Anorganische stoffen – ontledingsreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– enthalpie – ontleden van zout

5.3.6. Koperen spiegel bereiden

Info: Hoe kunnen we een fijn koperlaagje vormen? Ammoniumchloride ontleedt met warmte. Op koper bevindt zich altijd een dun laagje koper(I) dat samen met het ontstane waterstofchloride wat koper(I)chloride vormt. Het koper(I)chloride ontleedt op de hete glaswand koper(II)chloride en koper: de koperspiegel
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 g ammoniumchloride (NH₄Cl) – 0,5 g koperpoeder of -vijlsel (Cu)
Thema: Anorganische stoffen – reacties met zouten
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– enthalpie – ontleden van zout

5.3.7. Walmende kousen

Info: Hoe kunnen we een walm van damp vrijzetten uit sokken? Reactie ammoniak en zoutzuur
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NH₃ oplossing half verdund – HCl oplossing half verdund
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– enthalpie – zoutvorming uit zuur en base

5.3.8. Zelfgemaakte sneeuw

Info: Hoe kunnen we binnen zelf sneeuw maken ondanks een warme temperatuur? Om het polymeer nog sterker absorberend te maken, wordt tijdens het polymerisatieproces wat acrylzuur toegevoegd waardoor een echt netwerk ontstaat.
Bij het opnemen van vocht zullen de natriumionen, die opgesloten zitten in de holtes tussen de polymeerketens, sterk hydrateren. Door de aantrekking door de carboxylaatanionen kunnen de natriumionen niet ontsnappen, maar komen ze wel op een grotere afstand van de negatief geladen groepen te zitten. Door de afstoting tussen de negatieve ladingen zal de polymeerketen zich strekken zodat de holtes in het netwerk groter worden en meer water kan geabsorbeerd worden.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Natriumpolyacrylaat – Water
Thema: Anorganische stoffen – kunststoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– opnemen van vocht door polymeer

5.3.9. Ammoniumchloride

Info: Hoe kun je een pH-gradiënt maken met zoutzuur en ammoniak?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerde HCl – 2 mol/l ammoniak – pH-indicatorpapier
Thema: Anorganische stoffen – neutralisatiereactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– werking van een zuur-base indicator

5.4. Bariumzouten

5.4.1. Bengaals vuur

Info: Hoe kun je suiker hevig laten branden? Chloraten zijn zwakke oxidantia. Dit stijgt bij toevoeging van zwavelzuur. Het gevormde waterstofchloraat oxideert suiker waarbij een sterke exotherme reactie ontstaat met vorming van koolzuurgas en water.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: KClO_3- Suiker Ba(NO₃)₂ of Sr(NO₃)₂ of Cu(NO₃)₂– H₂SO₄ gec
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten– bereiding buskruit

5.4.2. Sterretjes onder water

Info: Branden sterretjes onder water? De sparkler-bundel brandt in de lucht met een zeer heldere vlam en sterke rondvliegende vonken. Bij het onderdompelen van de brandende sterretjes verdwijnen de vonken, in plaats daarvan zie je een heldere vlam, een heldere gloed , onder water . Er kan een heftige gasontwikkeling worden waargenomen. Het water wordt donkergrijszwart. Boven het water is een gele vlam te zien, die dooft zodra de sterretjes worden verbrand.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 10 sterretjes – Kleurloos plakband – Aansteker
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten– verbrandingsreactie

5.5. Calciumzouten

5.5.1. Brandend water

Info: Kunnen we water laten branden? Ethanol vormt met calciumacetaat een gel: een verschijningsvorm van materie die het midden houdt tussen een vaste stof en een vloeistof. Een gel bestaat uit een netwerk van lange ketens (vaak polymeren) ondergedompeld in vloeistof. Beide componenten horen bij elkaar: de vloeistof zorgt ervoor dat het netwerk niet in elkaar klapt, terwijl het netwerk ervoor zorgt dat de vloeistof niet wegloopt.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 50 ml ethanol 95% – 3 g calciumacetaat – diverse zouten, vb natrium- en bariumchloride
Thema: Anorganische stoffen – bouw van atomen
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten– vlamproef

5.5.2. Calciumcarbonaatfraktalen in kalkwater

Info: Bij de reactie tussen calciumcarbonaat met zoutzuur ontstaat koolstofdioxide. Deze stijgt omhoog en bedekt ook het oppervlak van het kalkwater. Dit koolstofdioxide komt in contact met het verzadigde kalkwater en vormt hier een laag calciumcarbonaat.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: calciumcarbonaat – verzadigd kalkwater – zoutzuur 4M
Thema: Anorganische stoffen – reacties tussen anorganische stofklassen
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten– vorming van koolzuurgas

5.5.3. De gekleurde vlam

Info: Kunnen we water laten branden? Ethanol vormt met calciumacetaat een gel: een verschijningsvorm van materie die het midden houdt tussen een vaste stof en een vloeistof. Een gel bestaat uit een netwerk van lange ketens (vaak polymeren) ondergedompeld in vloeistof. Beide componenten horen bij elkaar: de vloeistof zorgt ervoor dat het netwerk niet in elkaar klapt, terwijl het netwerk ervoor zorgt dat de vloeistof niet wegloopt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 100 ml ethanol 96%, – 4 gram calciumacetaat monohydraat – 14 ml water – Verschillende zouten (NaCl, CuSO₄)
Thema: Anorganische stoffen – bouw van atomen
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten– vlamproef

5.5.4. De gekleurde vlam in een gel

Info:Kunnen we water laten branden? Los 4 g calciumacetaat H₂O op in ca. 14 ml water en breng dit in een 150 ml bekerglas of een glazen potje. Vul een tweede bekerglas met 100 ml ethanol. Voeg de beide oplossingen samen in een porseleinen schaal (eventueel een paar maal heen en weer schenken). Er ontstaat een gelatineuze massa.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: ethanol 96%, – calciumacetaat monohydraat- Verschillende zouten (NaCl, CuSO₄)
Thema: anorganische stoffen – bouw van atomen
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten– vlamproef

5.5.5. Koolstof uit eierschalen

Info: Op welke manier kunnen we koolstof bereiden uit eierschalen? Eierschalen bevatten calciumcarbonaat. Dit gaat met magnesium koolstof vormen. Het wit licht dat tijdens de verbranding ontstaat, is afkomstig van het magnesium en de oranje vonkjes zijn afkomstig van het calciumcarbonaat in de eierschalen.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Droge eierschalen – Magnesiumpoeder – Zoutzuur 1mol/l
Thema: anorganische stoffen– redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – verdringingsreactie metalen

5.5.6. Maak de hoogste zouttoren

Info: Hoe kan ik binnen 20 minuten de hoogste natriumacetaattoren verkrijgen door maximaal 10 gram natriumacetaat te gebruiken? De oplosbaarheid van natriumacetaat is ca 76g/100ml bij het kookpunt van water. Beneden de 50°C kristalliseert het trihydraat van dit zout. Als er in de oplossing geen entkristal aanwezig is, ontstaat een onderkoelde oplossing. Kristallisatie blijft achterwege. Als kristallisatie optreedt dankzij een of andere aanzet (zoals een entkristal of trilling), dan gaat deze sneller naarmate de onderkoeling groter is.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: natriumacetaat ( max. 10 g per beurt; 250g in totaal) – gedemineraliseerd water
Thema: anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten –oververzadigde oplossing

5.5.7. Maken van een aanmaakblokje

Info: Hoe maak je een aanmaakblokje? De ethanol en calciumacetaat vormen een gel. Een gel is een verschijningsvorm die de materie in het midden houdt tussen een vaste stof en een vloeistof.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Calciumacetaat – Ethanol – Water
Thema: anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – gelvorming – oververzadigde oplossing

5.5.8. Neerslag van calciumfosfaat

Info: Hoe beïnvloedt natriumcitraat de reactie tussen een calciumchlorideoplossing, water en een kaliumfosfaatoplossing ? De citraationen bouwen met de calciumionen een stabiel complex. De concentratie van de vrije Ca-ionen daalt hierdoor zo sterk dat het oplosbaarheidsproduct van calciumfosfaat niet wordt overschreden waardoor neerslagvorming uitblijft.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Water – Calciumchloride dihydraat – Kaliumfosfaat – Natriumcitraat
Thema: anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – oplosbaarheid

5.5.9. Plooi een bot met azijn

Info: Hoe kunnen we botten plooien, week maken? In een bot zit kalk en collageen. De kalk zorgt voor de hardheid van een bot, het collageen zorgt voor de elasticiteit van een bot. Kalk lost langzaam op in azijn, maar collageen niet. Na een week is een groot deel van de kalk uit het bot opgelost en dus verliest het bot zijn hardheid. Collageen lost niet op in azijn en het bot verliest daardoor niet zijn elasticiteit. Je kunt het bot dat een week in de azijn heeft gezeten buigen, omdat de kalk is opgelost en het overgebleven collageen flexibel is.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kippenbot – Azijn
Thema: anorganische stoffen – reactie zuur en zout
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – vorming van koolstofdioxide

5.5.10. Verlicht het lokaal met de kleurrijkste gelkaarsjes

Info: Welke zouten kan je aan een brandbare gel toevoegen om zoveel mogelijk kleuren te bekomen? Ethanol vormt met calciumacetaat een gel: een verschijningsvorm van materie die het midden houdt tussen een vaste stof en een vloeistof. Een gel bestaat uit een netwerk van lange ketens (vaak polymeren) ondergedompeld in vloeistof. Beide componenten horen bij elkaar: de vloeistof zorgt ervoor dat het netwerk niet in elkaar klapt, terwijl het netwerk ervoor zorgt dat de vloeistof niet wegloopt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: ethanol; – calciumacetaatmonohydraat; – metaalzouten
Thema: anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten– gelvorming – oververzadigde oplossing – vlamproef

5.5.11. Vriespunt verlagen door calciumchloride

Info: Welke invloed heeft calciumchloride op het vriespunt van water? Calciumchloride zorgt voor een zeer grote vriespuntdaling. Dit door de aanwezigheid van 2 chloorionen. Doordat dit veel minder milieuvriendelijk is, gebruiken strooidiensten calciumchloride enkel bij zeer steng vriesweer.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: ijsblokjes, – vast calciumchloride
Thema: anorganische stoffen– thermodynamica
Tijd: 20 min
Begrippen: oploswarmte – zouten

5.5.12. Samenstelling van eierschalen, mosselschelpen en krijt

Info: Hoe kan je CO₂ uit eierschalen, mosselschelpen en krijt bekomen? Aangezien eischalen hoofdzakelijk calciumcarbonaat (kalk) bevatten is er bij bemesting een duidelijk pH effect waarneembaar. Bij standaard carbonaatkalk meststof is het effect van korte duur doordat het zeer geconcentreerd is. Bij eierschalen daarentegen zit het calciumcarbonaat veel fijner in de schalen waardoor het effect over een langer tijd gespreid wordt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Krijt – Mosselschelpen – Eierschalen – HCl (10%) – Azijnzuur (25%)
Thema: anorganische stoffen– reactie zout en zuur
Tijd: 25 min
Begrippen: oploswarmte – zouten – vorming koolstofdioxide

5.6. Chroomzouten

5.6.1. Chromaatkristallen (proeven niet uitvoeren in de klas wegens chroomverbinding)

Info: Wat zal er gebeuren met de gele oplossing van ammoniumdichromaat, water en sterke ammoniak als men het enkele dagen in een petrischaaltje laat staan? In een ammonium(di)chromaatoplossing ontstaat een evenwicht tussen chromaat en dichromaat, al naar gelang de ammoniakconcentratie. Door toevoegen van ammonia verschuift het evenwicht naar rechts. Door de overmaat ammonia veranderen de oranje dichromaationen overwegend in gele chromaationen. Bij het indrogen verdampt er ammoniak en schuift het evenwicht weer naar links: de oranje dichromaationen worden gevormd.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 2 ml ged. water (H₂O); – 0,1 g ammoniumdichromaat ((NH₄)₂Cr₂O₇); – 2 ml ammoniak 25% (NH₃ _(aq)).
Thema: anorganische stoffen– reactie zout en base
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – kristallisatie

5.6.2. De alcoholtest (proeven niet uitvoeren in de klas wegens chroomverbinding)

Info: Wat zal er gebeuren als ethanol in contact komt met kaliumdichromaat? Na een minuut ontstaat een groene kleur van Cr³⁺ in de dichromaatoplossing welke geleidelijkaan de oranje kleur omzet naar geel-groen.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 5% K₂Cr₂O₇ oplossing – H₂SO₄ geconcentreerd – Ethanol 97%
Thema: anorganische stoffen– redoxreactie – organische stoffen
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – identificatie ethanol

5.6.3. De kloppende druppel (proeven niet uitvoeren in de klas wegens chroomverbinding)

Info: Breng de kwik op een petrischaaltje. Overgiet het met de zwavelzuuroplossing totdat de kwik onder staat. Breng nu een nagel zodat deze steekt in het zwavelzuur en juist contact maakt met de kwik. De kwikdruppel begint plots te trillen.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 1.5 ml kwik – 6 mol/l H₂SO_{4 –}0.1 mol/l K₂Cr₂O₇
Thema: anorganische stoffen – chemisch evenwicht
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – oscillerende reactie

5.6.4. Elektroforese (proeven niet uitvoeren in de klas wegens chroomverbinding)

Info: Door de complexering van het koper(II)ion met ammoniak K = 7,1 10-14 is de concentratie te laag om met het chromaation een neerslag te vormen. Bij het ompolen zullen de kleuren door diffusie niet meer geheel mengen.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: agar-agar – Kaliumnitraat – 0.1 mol/l kopersulfaat – 0.1 mol/l kaliumchromaat – Geconcentreerd ammoniak
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reactie – elektrolyse

5.6.5. Geheime boodschap met ammoniumdichromaat (proeven niet uitvoeren in de klas wegens chroomverbinding)

Info: Hoe kan men stikstofgas verkrijgen uit ammoniumdichromaat? Door het verwarmen van ammoniumdichromaat, ontstaat er door ontleding stikstofgas, chroomoxide en water.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: ammoniumdichromaat – gedestilleerd water
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – gasvorming door redoxreactie

5.6.6. Liesegangsche ring met koperchromaat (proeven niet uitvoeren in de klas wegens chroomverbinding)

Info: Hoe kan men met een chroomzout een reeks Liesegangse ringen worden gevormd? Door reactie tussen koperzout en een chromaatzout
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: natriumsilicaat – kaliumchromaat – azijnzuuroplossing – kopersulfaat
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten –Liesegangse ringen

5.6.7. Liesegangsche ringen (proeven niet uitvoeren in de klas wegens chroomverbinding)

Info: Wat gebeurt er als we in een mengsel van kaliumdichromaat en gelatinepoeder na geleren een druppel zilverchloride oplossing brengen? Als de chromaationen bevattende gel eenmaal vast is plaatsen we de zilvernitraat oplossing boven op de gel. De zilverionen diffunderen in de gel waar ze in contact komen met de chromaationen. Het gevormde zilverchromaat slaat neer
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Gelatine poeder – Kaliumdichromaat – Zilvernitraatoplossing 1 mol/l
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten –Liesegangse ringen

5.6.8. Maken van een verkeerslicht

Experiment des Monats

Info: Water en alcohol worden in verhouding 1:1 gemengd. Met roeren wordt zo lang kaliumcarbonaat toegevoegd tot een verzadigde oplossing ontstaat. Er vormt hierbij een alcoholische fase af van de verzadigde oplossing. Een spatelpunt kopersulfaat vormt de waterige fase blauw. Enkele korrels kaliumdichromaat zorgt voor een groen mengkleur.De alcoholische fase wordt met een spatelpunt methylrood gekleurd. De petroleumether met sudanIII zorgt voor de derde kleur.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: kaliumcarbonaat – kopersulfaatpentahydraat – kaliumdichromaat – methylrood – sudanIII
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – complexreacties – redoxreacties
Tijd:30 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen

5.7. Ijzerzouten

5.7.1. Bewegingen in een petrischaal

Info: Vul de petrischaal half met water. Breng aan één kant een spatelpunt K₄Fe(CN)₆, aan een andere zijde een spatelpunt NH₄SCN en aan een derde zijde de FeCl₃. Er ontstaat een rode en een blauwe linie en ook geen verkleuring.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: K₄Fe(CN)_{6 –}NH₄SCN – FeCl₃
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – complexreacties – redoxreacties
Tijd:30 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen

5.7.2. Gekleurd geheimschrift

Info: Verschillende kleuren door complexvorming met ijzerzouten
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: sproeier – K₄Fe(CN)_{6 –}NH₄SCN – FeCl₃.6H₂O
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – complexreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen – complexen

5.7.3. De eigenschappen van Fe(II) en Fe(III)-zouten

Info: Verschillende kleuren en reacties met de verschillende ijzerzouten met OG +II en +III
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NaOH 1 mol/l – KMnO₄ 0,01 mol/l – KI 0,2 mol/l – FeSO₄ 0,2 mol/l – Fe(NO₃)₃ 0,2 mol/l – AgNO₃ 0,2 mol/l – KSCN 0,1 mol/ – Zetmeel 1% vers
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen – complexen

5.7.4. De paarse kleurfles

Info:Waarom verdwijnt de paarse kleur? Waarom keert de kleur terug als je met de fles schudt? Cysteïne (een aminozuur met een thiolgroep)heeft als systematische naam (2R)-2-amino-3-sulfanylpropaanzuur. In de reactie gaat het om twee complexen waarvan er een een kleur heeft:het cysteïne-Fe²⁺ complex is kleurloos, het cysteïne-Fe³⁺ complex paarsblauw. Cysteïne reduceert Fe(III) tot Fe(II). Daarbij ontstaat cystine, Cys-S-S-Cys.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Cysteïne – NaHCO₃ (= bakpoeder) – 1M FeCl₃x 6 H₂O-oplossing
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties – complexreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen – complexen

5.7.5. Groei van kristallen door osmose

Info: De ferrocyanide ionen en de koperionen reageren ter vorming van een colloïdaal half permeabel membraan rond de kopersulfaat kristallen.Water beweegt door het membraan als de kopersulfaatcellen oplossen wat een verhoging van osmotische druk geeft in het membraan en de cellen doet vergroten.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 100ml 3% K₄Fe(CN)₆.3H₂0 – 6-8 kleine kristallen kopersulfaat (kopspeld groot)
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties – complexreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen – complexen

5.7.6.Ijzerevenwicht

Info: Complexreacties met ijzer(III)ionen met vorming van verschillende kleuren
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: FeCl₃ 0.2 g/100 ml – KSCN 0.2 g/100 ml – K₄Fe(CN)₆ 1g/100 ml – tanninezuur 0.2 g/100 ml – salicylzuur 0.2 g/100 ml – EDTA 2g/100 ml
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties – complexreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen – complexen

5.7.7. Inhibitiereacties bij ontleden van zuurstofwater

Info: Hoe kunnen we het ontleden van zuurstofwater versnellen en vertragen? Katalyserende en inhiberende werking op ontleding van zuurstofwater
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 0.1 mol/l Fe(NO₃)₃.9H₂O – 30% H₂O_{2 –}0.1 mol/l Na₃PO₄.10H₂O
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: zouten – exo-energetische reacties – inhibitor – katalysator

5.7.8. Kunstbloed

Info: Hoe kun je kunstbloed maken? Vormen van ijzerthiocyanaat-oplossing geeft de bloedkleur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:KSCN – FeCl₃
Thema: anorganische stoffen – reacties -complexreactie
Tijd:10 min
Begrippen: zouten – onderscheid fysisch en chemisch – kleurverandering

5.7.9. Negatieve katalyse

Info: Hoe beïnvloeden fosfaationen de ontleding van zuurstofwater gekatalyseerd door ijzerionen? Ijzer(III) ionen werken als katalysator bij de ontleding van waterstoperoxide. Fosfaten bouwen met de ijzer(III)ionen een complex, zodat het niet meer katalytisch actief is. Dit geldt eveneens met Mn(IV). Om deze reden wordt fosforzuur toegevoegd voor de stabilisering van H₂O₂
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Waterstofperoxide-oplossing (10%) – Fosforzuuroplossing (10%) – Geconcentreerde FeCl₃-oplossing
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: zouten – peroxiden – exo-energetische reacties –katalysator

5.7.10. Omkeerbare reactie onder invloed van licht

Info:Kunnen we een stof laten ontkleuren door er licht op te schijnen ? Thionine is een organische verbinding die in twee vormen kan voorkomen: een kleurloze gereduceerde vorm, en een paarse, geoxideerde vorm. Het kan gebruikt worden als een redoxindicator. Wanneer een reductor, zoals Fe²⁺-ionen, toegevoegd wordt aan een zure thionine-oplossing, dan wordt deze omgezet in de kleurloze gereduceerde vorm, terwijl Fe²⁺ geoxideerd wordt naar Fe³⁺.
Moeilijkheid: moeilijk
Chemische stoffen: FeSO₄.7H₂O, 2,0 g – H₂SO₄-oplossing, 1 mol.l^{-1 –}thionine-oplossing 0,001 mol.l^-1
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd 30 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reacties – fotolyse – omkeerbare reactie

5.7.11. Synthese van Pruisisch blauw

Info:Wat gebeurt er als we een oplossing van ijzerchloride en kaliumhexacyanoferraat samenvoegen? Pruisisch blauw is vooral bekend als een blauw pigment dat gebruikt wordt in verf en vroeger in blauwdrukken. Het staat bekend onder veel verschillende chemisch namen IJzer (III) ferrocyanide, ferri ferrocyanide, IJzer (III) hexacyanoferraat, en ferrihexacyanoferraat. Pruisisch blauw kan ook als complexvormer (chelaat) optreden en wordt soms gebruikt als antidotum bij vergiftigingsgevallen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ijzertrichloride – Kaliumhexacyanoferraat (ll)
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd 30 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reacties – fotolyse – omkeerbare reactie

5.7.12. Thermochemie

Info: Hoe kunnen we fotochemische reacties van Tris(oxalate)iron (III) verkrijgen? Het tris(oxalato)ferrate(III)-ion wordt gemaakt door oxaalzuur en ijzer(III)nitraat samen te voegen. Het tris(oxalato)ferrate(III)-ion is gevoelig aan licht. Als het licht observeert ondergaat het een fotoreductie.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Fe(C₂O₄)₃^3-
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reacties – fotolyse- thermochemie

5.7.13. Thixotropie

Info: Hoe kunnen we het bloedwonder van Napels nadoen? Door een tik te geven vervloeit de gel spontaan. Terug stil laten staan zorgt terug voor gel.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ijzer(III)chloridehexahydraat – calciumcarbonaat – NaCl – water
Thema: anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reacties – thixotropie

5.7.14. Reacties met ijzerverbindingen

Info: Welke verbindingen kunnen met ijzer-ionen gevormd worden? Reeks van complex-, neerslag- en redoxreacties
Moeilijkheid:gemiddeld
Chemische stoffen: 0,5 cm magnesiumlint – NaOH-oplossing 0,4mol/l – gedemineraliseerd water – HCl-oplossing 1 mol/l – H₂O₂-oplossing 20 vol% – Na₂S₂O₃-oplossing 0,5 mol/l – K₄Fe(CN)₆.3H₂O-oplossing 0,1 mol/l – KSCN-oplossing 0,1 mol/l – magneet
Thema: anorganische stoffen – neerslagreacties – redoxreacties – complexreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten

5.7.15. Ijzersulfaat in zuur en basisch milieu

Info: Hoe reageert ijzersulfaat wanneer we deze in een basische en zure oplossing brengen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ijzersulfaat – natronloog = natriumhydroxide – zoutzuur
Thema: anorganische stoffen – neerslagreacties
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – reacties in milieus

5.7.16. Ijzernitraat in zuur en basisch milieu

Info: Wat gebeurt er als we ijzernitraatoplossing in een zuur of in een base milieu brengen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Universeel indicatorpapier – Ijzer(III)nitraatoplossing 0,1 mol/l (Fe(No₃)₃.9H₂O) – Zoutzuur 1 mol/l (HCl) – Natronloog 1 mol/l (NaOH)
Thema: anorganische stoffen – neerslagreacties
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – reacties in milieus

5.8. Kaliumzouten

5.8.1. Bengaals vuur

Info: Hoe kun je suiker hevig laten branden? Chloraten zijn zwakke oxidantia. Dit stijgt bij toevoeging van zwavelzuur. Het gevormde waterstofchloraat oxideert suiker waarbij een sterke exotherme reactie ontstaat met vorming van koolzuurgas en water.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: KClO_{3 –} Suiker – Ba(NO₃)₂ of Sr(NO₃)₂ of Cu(NO₃)_{2 –}H₂SO₄ gec
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – exo-energetische reacties – warmte- buskruit

5.8.2. Vuur schrijven

Info: Kunnen we met vuur schijven?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: KClO₃
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – exo-energetische reacties – warmte- buskruit – verbrandingsreactie

5.8.3. De geest in een fles

Info: Hoe kunnen we een geest in een fles oproepen met simpel materiaal uit het labo? Mangaandioxide treedt op als katalysator en versnelt de ontleding van waterstofperoxide waarbij gas en warmte ontstaat.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: H₂O₂ (30%) – Mangaandioxide
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten – chemisch evenwicht
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – peroxiden – katalysator – ontledingsreactie

5.8.4. Kaliumchloraat en rode fosfor

Info: Waarom bevat een luciferkop kaliumchloraat en het wrijvingsoppervlak fosfor? Waarom worden beide stoffen apart van elkaar opgeslagen? Het kaliumchloraat is een zeer goede zuurstofdispenser , die met de meeste organische brandbare materialen (zoals meel , poedersuiker heftig reageert, puddingpoeder). Samen met rode fosfor wordt een ontvlambaar mengsel gevormd, dat in vergelijkbare vorm in lucifers wordt gebruikt. Het mengsel ontsteekt zelfs bij lichte wrijving
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 spatelpunt kaliumchloraat – 1 spatelpunt rode fosfor
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – energetische aspecten – chemisch evenwicht
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – peroxiden – katalysator – ontledingsreactie

5.8.5. Kaliumchloraat en houtskool

Info: Wat gebeurt er als je houtskool laat reageren met kaliumchloraat in plaats van een gummibeertje? Kaliumchloraat ontleedt bij verhitting boven 550 ° C tot kaliumchloride en zuurstof .De zuurstof bevordert de verbranding van houtskool, die dan helder oplicht.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 stukje houtskool – 1 spatelpunt kaliumchloraat
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – energetische aspecten – redoxreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – peroxiden – katalysator

5.8.6. Rood Bengaals vuur

Info: Hoe maak je rood Bengaals vuur? Het mengsel brandt af met een sterke rookontwikkeling met een intens rode vlamkleur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 6 g kaliumchloraat – 3 g sucrose – 3 g strontiumnitraat
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – energetische aspecten – redoxreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – peroxiden – vlamproef – bereiding buskruit

5.8.7. Groen Bengaals vuur

Info: Hoe maak je groen Bengaals vuur? Het mengsel brandt af met een sterke rook en een intens groene kleur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 6 g kaliumchloraat – 3 g sucrose – 3 g bariumnitraat
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – energetische aspecten – redoxreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – peroxiden – vlamproef – bereiding buskruit

5.9. Kobaltzouten

5.9.1.Een geactiveerd complex (proef niet uitvoeren in de klas wegens kobaltverbinding)

Info: Wat gebeurt er met de paars gekleurde oplossing van natriumkaliumtartraat en waterstofperoxide als we kobaltchloride toevoegen? Het Co²⁺ dient als katalysator en wordt tijdelijk geoxideerd tot Co³⁺ en dan terug tot Co^2+.Bij de reactie ontstaan O₂ en CO₂ en zorgen in de oplossing voor een troebel.Indien de proef uitgevoerd wordt bij lage temperatuur, is de groene kleur langer zichtbaar
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 200 ml natriumkaliumtartraat 0,3 mol/l; – 65 ml 6% H₂O₂; – 15ml CoCl₂ oplossing 0,3 mol/l.
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie – chemisch evenwicht
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – oscillerende reactie

5.9.2. Het evenwicht van een kobaltdichlorideoplossing (proef niet uitvoeren in de klas wegens kobaltverbinding)

Info:Toevoeging van water verandert de blauwe alcoholische oplossing van CoCl₂ van blauw naar paars. Toevoeging van KCl aan de ethanol CoCl₂ oplossing veroorzaakt ook een verandering van blauw naar paars. Sterke dehydraterende condities zijn nodig om een blauw CoCl₄^2- te bekomen van paars Co(H₂0)₆²⁺
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: CoCl₂ waterige oplossing 0,1 mol/l – CoCl₂ ethanoloplossing 0,1 mol/l – Geconc HCl – Gec H₂SO_{4 –}KCl 0,1 mol/l – KCl poeder
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie – chemisch evenwicht
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – invloeden op chemisch evenwicht

5.9.3. Liesegangsche ring met hexaaminokobalt (proef niet uitvoeren in de klas wegens kobaltverbinding)

Info: Op welke manier ontstaan Liesegangse ringen? Reactie met vorming van een kobaltcomplex waar afhankelijk van concentratie een afzetting gebeurt
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Gelatine – CoCl_{2 –}Geconcentreerde ammoniak
Thema: anorganische stoffen – liesegangse ringen- chemisch evenwicht
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – diffusie

5.9.4. Nauwkeurige thermometer (proef niet uitvoeren in de klas wegens kobaltverbinding)

Info: Wat is de temperatuur waarbij de oplossing van kleur verandert?
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: CoCl₂.6H₂O 1 mol/l – Ethanol
Thema: anorganische stoffen – chemisch evenwicht
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – invloed van temperatuur

5.9.5. Pulserende schuimwijn (proef niet uitvoeren in de klas wegens kobaltverbinding)

Info: Hoe kunnen we een schuimwijn maken die blijft schuimen? In het experiment blijft het vrijgekomen zuurstof in oplossing. Als de oplossing in een verzadigde toestand het zuurstofgas bezit, schuimt het plotseling en komt een grote hoeveelheid vrij. Het verzadigingspunt wordt nu niet meer bereikt. Indien een nieuwe oververzadiging wordt bereikt komt terug gas vrij.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Koper(II)chloride – Zoutzuur (2mol/l) – Waterstofperoxide (10%)
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten – chemisch evenwicht
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – peroxiden – katalysator – oscillerende reactie

5.9.6. Kobaltcomplexen (proef niet uitvoeren in de klas wegens kobaltverbinding)

Info: Welke complexen kan je met kobaltionen vormen? Kobalt(II)chloride vormt een complex als er water wordt toegevoegd. Als er ander stof (bv. zoutzuur of aceton) wordt toegevoegd, gaan het complex verdwijnen omdat er in verhouding minder water aanwezig is.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CoCl₂-oplossing 0,5 mol/l – aceton – geconcentreerd zoutzuur (c > 40 %)
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten – chemisch evenwicht
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – katalysator – invloeden op chemisch evenwicht

5.9.7. Reactie tussen kobaltchloride en water (proef niet uitvoeren in de klas wegens kobaltverbinding)

Info: Wat gebeurt wanneer kobaltchloride onttrokken wordt van water en omgekeerd? Wanneer kobaltchloride hexa aqua wordt verwarmd boven de bunsenbrander zien we dat de kobalchloridepoeder licht blauw kleurt. Wanneer er na deze bevinding terug water aan wordt toegevoegd, zien we dat de poeder terug roze wordt.
Kobalt(II)chloride werkt als indicator voor het aantonen van water.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kobaltchloride – Water
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten – gehydrateerd zout
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – chemisch rekenen – kristalwater

5.10. Koperzouten

5.10.1. Blauwe mist

Info: Hoe kun je blauwkleurige mist maken? De lichtblauwe oplossing krijgt een korenbloemblauwe kleur door vorming van het Cu(NH₃)₄²⁺ complex
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CuSO₄ 80ml O,1 mol/l – NH₃-oplossing 25%
Thema: Anorganische stoffen – complexreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – hydroxide – complexreactie

5.10.2. Complexvorming met citroenzuur

Info: Hoe kunnen we een neerslag vormen met citroenzuur? Door het toevoegen van het citroenzuur verkrijgen we een vertroebeling van de oplossingen. Als we vervolgens de NaOH-oplossing toevoegen gaan we het citroenzuur neutraliseren waardoor de vertroebeling verdwijnt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Citroenzuuroplossing 1 mol/l, – kopersulfaatoplossing 0,1 mol/l, – ijzer(III)oplossing 0,1 mol/l, – NaOH oplossing 3 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – neerslagreacties
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – invloeden op neerslagvorming

5.10.3. Daniëllcel

Info: Hoe maken we een batterij? We maken de Daniëllcel met halfreacties met koper en zink.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kopersulfaat (CuSO₄) – Zinksulfaat (ZnSO₄) – Kaliumchloride (KCl)
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – galvanische cel

5.10.4. Diffusie van een gas via microschaal

Info: Hoe kunnen we diffusie aantonen met rode koolsap en ammoniak? De ammoniak- en zoutzuurdeeltjes gaan zich geleidelijk aan verspreiden volgens een willekeurige beweging. Dit ten gevolge van de kinetische energie die ze bezitten. Omdat het rode koolsap een universele indicator is zullen we het diffusieproces van ammoniak goed kunnen waarnemen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Rode koolsap – Geconcentreerd ammoniak – Enkele druppels van een zuur :In deze proef gebruiken we HCl
Thema: Anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 10 min
Begrippen: zouten hydroxide – diffusie

5.10.5. Elektroforese

Info: Door de complexering van het koper(II)ion met ammoniak K = 7,1 10-14 is de concentratie te laag om met het chromaation een neerslag te vormen. Bij het ompolen zullen de kleuren door diffusie niet meer geheel mengen.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: agar-agar – Kaliumnitraat – 0.1 mol/l kopersulfaat – 0.1 mol/l kaliumchromaat – Geconcentreerd ammoniak
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reactie – elektrolyse

5.10.6. Geheime koperboodschap

Info: Hoe kunnen we een geheime koperboodschap schrijven? We stellen vast dat de kopersulfaatoplossing lichtblauw kleurt wanneer het in aanraking komt met ammoniak. Hierbij wordt koperhydroxide gevormd wat een blauwe kleur heeft.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ammoniak (3% is genoeg) – Zeer verdunde kopersulfaatoplossing
Thema: Anorganische stoffen – complexreactie
Tijd: 10 min
Begrippen: zouten – hydroxide – identificatie

5.10.7. Groei van kristallen door osmose

Info: De ferrocyanide ionen en de koperionen reageren ter vorming van een colloïdaal half permeabel membraan rond de kopersulfaat kristallen.Water beweegt door het membraan als de kopersulfaatcellen oplossen wat een verhoging van osmotische druk geeft in het membraan en de cellen doet vergroten.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 100ml 3% K₄Fe(CN)₆.3H₂0 – 6-8 kleine kristallen kopersulfaat (kopspeld groot)
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties – complexreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen – complexen

5.10.8. Klein oerwoud in een bekerglas

Info: Wat gebeurt er als we geel bloedloogzout en kopersulfaat in water samenvoegen? Het kopersulfaat verandert onmiddellijk van kleur, van blauw naar bruin, als het in de oplossing valt: koperhexacyanofereraat (II). Na ca. 20 minuten heeft zich op de bodem een soort “plant” . De oorspronkelijke bedekte kopersulfaatkristallen hebben zich omgezet in een bruine verbinding.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen:Geel bloedloogzout (K₄Fe(CN)₆) – Kopersulfaat (CuSO₄.5H₂O)
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – complexreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen – complexen

5.10.9. Koperen takken

Info: Verdringingsreactie met afzetting van Cu.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: fijn ijzerwol – kopersulfaatoplossing 10%
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – redoxreactie
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – verdringingsreactie van metalen

5.10.10. Neerslagreactie via een gas

Info: Hoe kunnen we een koperamine complex eenvoudig aantonen? Complexvorming tussen ammoniak en koper(II)sulfaatoplossing
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CuSO₄-oplossing (0,01 mol/l) – Geconcentreerde ammoniakoplossing
Thema: anorganische stoffen – complexreactie
Tijd: 10 min
Begrippen: zouten – identificatie koper(II)-ionen

5.10.11. Pulserende schuimwijn

Info: Hoe kunnen we een schuimwijn maken die blijft schuimen? In het experiment blijft het vrijgekomen zuurstof in oplossing. Als de oplossing in een verzadigde toestand het zuurstofgas bezit, schuimt het plotseling en komt een grote hoeveelheid vrij. Het verzadigingspunt wordt nu niet meer bereikt. Indien een nieuwe oververzadiging wordt bereikt komt terug gas vrij.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Koper(II)chloride – Zoutzuur (2mol/l) – Waterstofperoxide (10%)
Thema: anorganische stoffen – energetische aspecten – chemisch evenwicht
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – peroxiden – katalysator – oscillerende reactie

5.10.12. Spiegel in koper

Info: Hoe kunnen we een fijn koperlaagje vormen? Ammoniumchloride ontleedt met warmte. Op koper bevindt zich altijd een dun laagje koper(I) dat samen met het ontstane waterstofchloride wat koper(I)chloride vormt. Het koper(I)chloride ontleedt op de hete glaswand koper(II)chloride en koper: de koperspiegel
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 g ammoniumchloride (NH₄Cl) – 0,5 g koperpoeder of -vijlsel (Cu)
Thema: Anorganische stoffen – reacties met zouten
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– enthalpie – ontleden van zout

5.10.13. Reactie kopersulfaat, kaliumjodide,natriumthiosulfaat

Info: Wat wordt er gevormd wanneer kopersulfaat, kaliumjodide en natriumthiosulfaat samen wordt gebracht? Bij de reactie tussen kaliumjodide, koper(II)sulfaat en natriumthiosulfaat zien we dat er eerst een oranje, troebele oplossing ontstaat, maar dat wanneer we deze gaan verwarmen in een warmwaterbad dat deze helder wordt.Bij het samenvoegen ontstaat een bruine suspensie. Bij verwarmen ontwijkt een paarse damp, de oplossing wordt bruin en de neerslag is vuilwit. De paarse damp is te verklaren door verdamping van dijood. Bij toevoegen van natriumthiosulfaat verdwijnt de bruine kleur van de oplossing en blijft de vuilwitte neerslag achter.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: kopersulfaat – kaliumjodide – natriumthiosulfaat
Thema: Anorganische stoffen – reacties met zouten – neerslagreactie – complexreactie – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten– enthalpie – complexreactie – oxidans

5.10.14. Reactie kopersulfaat en natriumhydroxide

Info: Welke kleur ontstaat er bij het samenvoegen van kopersulfaat en natriumhydroxide? Het gaat hier om een reactie tussen een zout en een base. De sterke base (NaOH) verdrijft de zwakke base (Cu²⁺-ionen) uit zijn zouten.
Welke reactiesoorten komen we tegen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Koper(II)sulfaatoplossing 0,1 mol/l (CuSO₄.5H₂O) – Natronloog 1 mol/l (NaOH)
Thema: Anorganische stoffen – reacties met zouten – neerslagreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten

5.10.15. Kopercomplexen

Info: Welke complexen kan koper vormen? Als koperchloride reageert met geconcentreerd zoutzuur, gaat een complex gevormd worden dat voor de kleurverandering zorgt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: verzadigde CuCl₂-oplossing – geconcentreerd zoutzuur (c > 40 %)
Thema: Anorganische stoffen – reacties met zouten – complexreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten

5.10.16. Vorming van het eenwaardig koperion

Info: Hoe kunnen we eenwaardig koper vormen? Redoxreactie tussen jodide en koper(II)-verbinding
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 10% kopersulfaatoplossing – 10% kaliumjodide oplossing
Thema: Anorganische stoffen – reacties met zouten – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – oxidatiegetallen

5.10.17. Vorming van CuI

Info: Wat gebeurt bij samenvoegen van kopersulfaatoplossing met kaliumjodide?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: KI oplossing 0,1 mol/l – CuSO₄-oplossing 0,1 mol/l – Verzadigde Na₂S₂O₃ oplossing
Thema: Anorganische stoffen – reacties met zouten – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – oxidatiegetallen

5.10.18. Kopersulfaatkristallen bereiden

Info: Wat zal er zich vormen wanneer kopersulfaatpentahydraatoplossing in zowel water als ethanol wordt uitgedampt? Het kristalliseren uit de waterige oplossing levert CuSO₄.5H₂O kristallen op. Het uitdampen van ethanol levert CuSO₄ poeder op, wit van kleur. Er heeft zich een kristallisatie plaatsgevonden waarbij er kopersulfaat kristallen zijn ontstaan.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CuSO₄ . 5 H₂O – Water
Thema: Anorganische stoffen – scheidingstechnieken
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – kristallisatie

5.10.19. Reacties met kopersulfaat

Info: Hoe kun je verschillende kleurveranderingen bekomen met een kopersulfaatoplossing?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: kopersulfaatpentahydraat – magnesiumpoeder – NaOH-oplossing 0,4 mol/l – KI-oplossing 0,5 mol/l -Na₂S₂O₃ 0,1 mol/l – NaCl-verzadigde oplossing – NH₃-oplossing 1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – redoxreacties – neerslagreacties
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten -redoxreacties – complexreacties

5.11. Kwikzouten

5.11.1. Kwikschimmel op aluminium

Info: Een aluminiumlegering van kwikatomen tussen aluminiumatomen. Hierdoor valt de oxidewerking weg en kunnen de Al-metalen corroderen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: aluminiumfolie – HgCl₂-oplossing 10%
Thema: Anorganische stoffen – redoxreacties
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten -redoxreacties -verdringingsreeks metalen

5.12. Loodzouten

5.12.1. Diffusiesnelheid van ionen door neerslagreactie

Info: Wat gebeurt er als we lood(II)acetaat en natriumsulfide in een petrischaaltje met water samenvoegen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Lood(II)acetaat – Natriumsulfide
Thema: Anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – diffusie

5.12.2. Gouden glitters

Info: Hoe kunnen we een gouden sneeuwlandschap maken?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 20 ml gedestilleerd water (H₂O); – 30 mg loodnitraat (Pb(NO₃)₂); – 30 mg kaliumjodide (KI)
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen

5.12.3. Looddijodide tornado

Info: Hoe maken we goudgele sneeuw? De oplosbaarheid van het looddijodide bedraagt bij kamertemperatuur ongeveer 1 mmol/l. In een warm waterbad lost de neerslag zich op. Na afkoeling kristalliseert de oplossing terug uit en vormen zich mooie kristallen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Oplossing van kaliumjodide (KI); – Oplossing van loodnitraat, Pb(NO₃)₂.
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen

5.12.4. Gouden sneeuw

Info: Hoe kunnen we een gouden sneeuwlandschap maken?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 20 ml gedestilleerd water (H₂O); – 30 mg loodnitraat (Pb(NO₃)₂); – 30 mg kaliumjodide (KI)
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen

5.12.5. Neerslag in stappen

Info: Hoe kunnen uit neerslagen nieuwe neerslagen ontstaan? In feite wordt hier het verschil in oplosbaarheid aangetoond van de verschillende zouten.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 mol/l Pb(NO₃)_{2 –}1 mol/l NaCl – 1 mol/l KI – 1 mol/l Na₂S
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen

5.12.6. Reacties met loodionen

Info: Hoe kunnen neerslagen ontstaan met lood(II)ionen? We maken verschillende lood(II)neerslagen in proefbuis
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NaOH 1 mol/l – Pb(NO₃)₂ 0,5 mol/l – KI 0,2 mol/l – NaCl 0,5 mol/l – KBr 0,2 mol/l – Na₂CO₃ 0,5 mol/l – Na₂SO₄ 0,5 mol/l – K₂CrO₄ 0,2 mol/l
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen

5.12.7. Reactie tussen looddinitraat en zoutzuur

Info: Welke reactiesoort vindt plaats als we loodnitraat samenbrengen met zoutzuur. Wat gebeurt er als we het mengsel verwarmen? Met 1 druppel zoutzuur ontstaat een weinig wit neerslag, dat bij schudden verdwijnt. Met meer zoutzuur ontstaat weer een wit neerslag, dat bij schudden niet verdwijnt, maar bij verwarmen wel.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Loodnitraatoplossing 0,1 mol/l – Zoutzuur 4 mol/l
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – neerslagen

5.13. Natriumzouten

5.13.1. Minder voorkomende natriumzouten

5.13.1.1. Chemische tuin ontwerpen

Info: Kunnen we een chemische tuin maken door met zoutkristallen te laten reageren met waterglas? We zien na toevoegen van de metaalkristallen aan de silicaatoplossing dat er draadvormige structuren, neerslagen, worden gevormd. Dit is een traag proces. Dit is de reactie tussen metaalionen met silicaationen ter vorming van gekleurde silicaten.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: natriumsilicaatoplossing (Na₂O₃Si) (waterglas) – Co(NO₃)₂.6H₂O_(s): cobalt(II)nitraat – Fe(NO₃)₃.9H₂O_(s)_:ijzer(III)nitraat – Mg(NO₃)₂.6H₂O_(s): magnesiumnitraat – MnSO₄.7H₂O_(s): mangaan(II)sulfaat – Ni(NO₃)₂.6H₂O_(s):: nikkel(II)nitraat – warm gedeïoniseerd water
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – oplsbaarheid – diffusie

5.13.1.2. De reactie van waterglas en zoutzuur

Info:Hoe kunnen we glas maken? Het witte materiaal dat je dus op de grenslaag tussen het waterglas en zoutzuur ziet ontstaan is zand.Als je maar een klein beetje zoutzuur voorzichtig toevoegt kun je zo een prop maken. Het gevormde SiO₂ is dermate hygroscopisch dat het water volledig bindt.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: natriumsilicaat (waterglas) – geconcentreerd HCl
Thema: Anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – zuren -identificatie

5.13.1.3. Heet ijs

Info:Hoe kunnen we zelf een “ijsblok” op 1 seconde maken?
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Natriumacetaat
Thema: Anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – oplosbaarheid

5.13.1.4. Hoe bekomen we de hoogst mogelijke stuiterende stuiterbal?

Info: Doe 20 ml waterglas in het plastic bekertje. Voeg 10 ml ethanol toe.Meng het mengsel m.b.v. de spatel en maak een gelijkmatige cirkelvormige beweging.. Als het mengsel vast wordt , kneed tot een bal.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:waterglas (natriumsilicaat) – ethanol (95%) (alcohol)
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – katalysator – stofvorming

5.13.1.5. Maak de origineelste chemische tuin

Info: Kunnen we een chemische tuin maken door met zoutkristallen te laten reageren met waterglas? We zien na toevoegen van de metaalkristallen aan de silicaatoplossing dat er draadvormige structuren, neerslagen, worden gevormd. Dit is een traag proces. Dit is de reactie tussen metaalionen met silicaationen ter vorming van gekleurde silicaten.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Oplossing van natriumsilicaat ( 15 massaprocent) – Aluminiumsulfaat – Ijzer(II)chloride
– ijzer(III)chloride – Koper(II)sulfaat – Kobaltdichloride – Magnesiumchloride – Mangaan(II)chloride – Nikkeldinitraat – Cadmiumnitraat – Water
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd:20 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – oplosbaarheid – diffusie

5.13.1.6. Reactie tussen natriumsulfiet, zwavelzuur en kaliumjodaat

Info: Welke reactie treedt erop tussen het gas van een natriumsulfiet, zwavelzuur oplossing en een kaliumjodaat oplossing? Redoxreacties die elkaar opvolgen
Moeilijkheid:gemiddeld
Chemische stoffen: Natriumsulfiet 0,1 mol/liter – Zwavelzuur 2 mol/liter – Kaliumjodaat 0,05 mol/liter
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – redoxreacties
Tijd:25 min
Begrippen: zouten – stofveranderingen – oplosbaarheid – diffusie

5.13.2. Bakpoeder

5.13.2.1. Bereiding van koolzuurgas

Info: Welke reactie treedt erop tussen het bakpoeder en tafelazijn
Moeilijkheid:gemiddeld
Chemische stoffen: 0,22 g vast NaHCO_{3 –}5ml azijn of 1M HCl
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – reactie tussen zuur en zout
Tijd:25 min
Begrippen: zouten – vorming van koolstofdioxide

5.13.2.2. Construeer het strafste blusapparaat

Info: Hoe kun je koolzuurgas maken om vuur te blussen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: bakpoeder – tafelazijn
Thema: chemische reacties
Tijd:25 min
Begrippen: stofveranderingen – onderscheid fysisch en chemisch – gasvorming

5.13.2.3. De faraoslang

Info: Hoe word je slangenbezweerder? Tijdens het verhitten treedt er een analyse van suiker op. Er ontstaat koolstof. We voegen hier bakpoeder aan toe zodat de slang zal groeien. Tot slot voegen we ethanol toe zodat de temperatuur zal stijgen en de analyse van suiker optreedt. Er zijn verschillende factoren die de grootte van de slang beïnvloeden, bijvoorbeeld de verdelingsgraad van het bakpoeder
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Suiker – Bakpoeder – Ethanol
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – activeringsenergie – katalysator – warmte – exo-energetische reactie

5.13.2.4. Endotherme reactie met zure hosties

Info: Hoe kunnen we een endotherme reactie spontaan laten verlopen met een zure hostie? Meten van temperatuur bij toevoegen aan inhoud van een zure hostie.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:bakpoeder – wijnsteenzuur
Thema: chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: endo-energetische reacties – spontane reactie

5.13.2.5. Juiste verhouding tussen bakpoeder en tafelazijn

Info: Is er een verhouding tussen enerzijds de reagentia en anderzijds de reactieproducten? Wanneer 2 of meer reagentia met elkaar reageren, gebeurt dat steeds in een vaste massaverhouding. In een andere stofverhouding zal minstens een van de reagentia overblijven. Deze stof is in overmaat aanwezig. Het reagens dat het minst aanwezig is, is het limiterende reagens.Dit is de wet van Proust of de wet van de constante massaverhoudingen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: bakpoeder – tafelazijn
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties
Tijd: 10 min
Begrippen: zouten – wet van constante massaverhouding

5.13.2.6. Lanceer de sterkste bakpoederraket

Info: Hoe kan je een raket het hoogst omhoog laten schieten door gebruik te maken van slechts 1 bruistablet?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: -bruistablet;
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties
Tijd:25 min
Begrippen: zouten – onderscheid fysisch en chemisch – gasvorming

5.13.2.7. Maak de meest kronkelende faraoslang

Info: Hoe kan je de hoogste faraoslang maken met maximaal 20 gram vaste stof. (benodigdheden: bloemsuiker, ethanol en natriumbicarbonaat op een bedje van zand)
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Suiker – Bakpoeder – Ethanol
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – activeringsenergie – katalysator – warmte – exo-energetische reactie

5.13.2.8. Reactie tussen bakpoeder en citroenzuur

Info: Welke soort energetische reactie vindt plaats tussen bakpoeder en citroenzuur? Deze chemische reactie is een endo-energetische reactie.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Bakpoeder – Citroenzuur – water
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – activeringsenergie – katalysator – warmte – endo-energetische reactie

5.13.2.9. Rennie maken

Info: Hoe kunnen we zelf tabletten tegen maagzuur maken?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1g Na₂CO_{3 –}1g CaCl₂
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – warmte – endo-energetische reactie

5.13.2.10. Spontane endotherme reactie

Info: Hoe optimaliseer je een endotherme reactie? Zoek de optimale verhouding van bakpoeder en citroenzuur en meet de temperatuur als aan het mengsel water wordt toegevoegd. Deze chemische reactie is een endo-energetische reactie.In het proefje is de vorming van het koolzuurgas de oorzaak van de voorstuwing
Chemische stoffen: bakpoeder – vast citroenzuur watervrij
Thema: chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 10 min
Begrippen: endo-energetische reacties – spontane reactie

5.13.2.11. Welk gas ontstaat er door de thermolyse van bakpoeder?

Info: Welk gas ontstaat er door thermolyse van bakpoeder? Aantonen dat koolstofdioxide ontstaat
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: bakpoeder (NaHCO₃) – kalkwater
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reacties – thermolyse – ontledingsreactie – identificatie koolstofdioxide

5.13.2.12. Exploderende bonbons

Info: Wat ontstaat er wanneer je suiker, citroenzuur en bakpoeder samenvoegt? Er wordt CO₂ gevormd door reactie tussen bakpoeder en citroenzuur indien contact met water. Hierdoor knettert het in de mond.Bakpoeder vormt CO₂ wanneer het in contact komt met water.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Suiker – Citroenzuur – Bakpoeder
Thema: chemische reacties – anorganische stoffen
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – vorming van koolstofdioxide

5.13.2.13. Dansende rozijnen

Info: Hoe kunnen we rozijnen laten dansen? Eerst bruist het mengsel hevig en zien we een hevige gasvorming. Na enkele ogenblikken stijgen de rozijnen en dalen ze weer. Zolang als er gas aanwezig is, blijven de rozijnen deze beweging maken.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: rozijnen – halve eetlepel soda – ¼ bekertje azijn
Thema: chemische reacties – anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – vorming van koolstofdioxide – massadichtheid

5.13.3. Keukenzout

5.13.3.1. Bereiding van keukenzout met soda

Info: Hoe kunnen we keukenzout bereiden uit soda? Het CO₂ gas verdwijnt, het water verdampt door kristallisatie. Er ontstaan NaCl kristallen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: soda (Na₂CO₃) – HCl 2mol/l
Thema: chemische reacties – anorganische stoffen – stofeigenschappen – reactie zout en zuur
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – kristallisatie

5.13.3.2. Keukenzout en regeneratiezout

Info: Wat gebeurt er als we een oplossing maken van keukenzout en water en een oplossing van zout voor in een ontkalker en water? De oplossing met keukenzout is licht troebel, terwijl de ander oplossing klaar is
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Keukenzout – Zout voor een ontkalker
Thema: chemische reacties – anorganische stoffen – stofeigenschappen – reactie zout en zuur
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – kristallisatie – oplosbaarheid

5.13.3.3. Salz bringt mineralwasser zum sprudeln

Info: Hoe kunnen we aantonen dat er in bruiswater dat lang openstaat nog steeds een gas aanwezig is? Het opgeloste koolstofdioxide is apolair. Het lost toch op in water omdat het ingesloten wordt. Het gehydrateerde gas wordt vrijgezet bij concurrentie van toegevoegde stoffen zoals keukenzout. De van der Waalskrachten zijn zwakker dan de iondipoolkrachten tussen zoutionen en waterdipolen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Keukenzout (5g) – Demi water (100ml) – bruiswater
Thema: chemische reacties – anorganische stoffen
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – kristallisatie – aantonen van koolstofdioxide

5.13.3.4. Word de strafste zoutstrooier

Info: Wat is de laagst mogelijke temperatuur dat je kan verkrijgen met 40 g ijs en max 10 g zout ? We voegen zout toe, we lossen iets op. Dat kan alleen in de vloeistof, in ijs lost zout niet of nauwelijks op. De oplossing heeft nu een belangrijke thermodynamische eigenschap.Hij heeft een nog grotere wanorde, een grotere entropie, dan zuiver water.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen:40 g ijs (2 kg voor heel de groep) – 10 g keukenzout (200 g voor heel de groep)
Thema: chemische reacties – anorganische stoffen – thermodynamica
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – oploswarmte

5.13.4. Soda

5.13.4.1. Bereiding van keukenzout met soda

Info: Hoe kunnen we keukenzout bereiden uit soda? Het CO₂ gas verdwijnt, het water verdampt door kristallisatie. Er ontstaan NaCl kristallen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: soda (Na₂CO₃) – HCl 2mol/l
Thema: chemische reacties – anorganische stoffen – stofeigenschappen – reactie zout en zuur
Tijd: 20 min
Begrippen: zouten – kristallisatie

5.13.4.2. Bereiding van rennie

Info: Hoe kunnen we zelf tabletten tegen maagzuur maken?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1g Na₂CO_{3 –}1g CaCl₂
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten – neutralisatiereactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – warmte – endo-energetische reactie

5.13.4.3. Aluminium “lost op” in soda

Info: Kan Aluminium “oplossen” in een soda-oplossing? Als je ziet dat het folie langzaam opgelost wordt en de oplossing voorzichtig zwenkt kun je goed zien dat er heel kleine waterstof-belletjes naar het oppervlak stijgen. Het folie wordt aan de randen eerst donker, dan doorzichtig en valt daar dan uit elkaar.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Na₂CO_{3 –}water – Aluminiumfolie
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – reactie metaal en zout

5.14. Nitrieten

5.14.1. Kleuren na elkaar

Info: Hoe laten we een stof meermaals van kleur veranderen? erwijl fenol reageert met NaN0₂ en geconcentreerd H₂S0₄, verschaft het een diep groene of blauwe kleur die bij verdunnen met water in rood verandert. terwijl de gegenereerde alkaline samen met de oorspronkelijke groene of blauwe NaOH-kleur wordt hersteld. Deze reactie wordt aangeduid als Liebermann’s nitrosoreactie en wordt gebruikt als een test voor fenol.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: geconcentreerd zwavelzuur – natriumnitriet – fenol
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – redoxreactie
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten

5.14.2. Variërend bruisen

Info: Hoe kunnen we een pulserende gasoplossing maken? Het oscilleren van het bruisen bij deze reactie: evenwichten tussen oplossingen, condensatiekernen, kleine en grote belletjes en gasvormig stikstof.Doordat er nog steeds stikstof gevormd wordt, groeien de kerntjes uit tot kleine belletjes en die weer tot grotere die bruisend stikstof uit de oplossing drijven. Nu is de oplossing niet meer verzadigd; de bellen stijgen op en verdwijnen, en nieuw gevormde stikstof lost op tot de oplossing verzadigd raakt, et cetera. Als de stoffen nagenoeg zijn opgebruikt, wordt de vorming van stikstof te traag voor het oscillerend effect.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Zoutzuur (2 mol/l) – Ammoniumchloride – Natriumnitriet – Gedestilleerd water
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – redoxreactie – chemisch evenwicht
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – oscillerende reactie

5.15. Overgangselementen

5.15.1. Reacties met overgangselementen

Info: Neerslag en complexreacties met verschillende metalen uit de b-groep
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: CuSO₄ 0,5 mol/l – Co(NO₃)₂ 0,5 mol/l – NiCl₂ 0,5 mol/l – Mg(NO₃)₂ 0,5 mol/l – NH₃ 3 mol/l – NaOH 1 mol/l
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – neerslag – complexreactie

5.15.2. De overgangselementen

Info: Neerslag en complexreacties met verschillende metalen uit de b-groep
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: K₂CrO₄ 0,2 mol/l – KMnO₄ 0,2 mol/l – Co(NO₃)₂ 0,5 mol/l – NH₃ 3 mol/l – HCl 1 mol/ – NaOH 1 mol/l – NiCl₂ 0,5 mol/l – CuSO₄0,2 mol/l – FeSO₄ 0,2 mol/l – Fe(NO₃)₃ 0,2 mol/l – AgNO₃ 0,2 mol/l – KSCN 0,1 mol/l – KI 0,2 mol/l – Zetmeeloplossing – Zn granulen
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties – complexreacties
Tijd: 25 min
Begrippen: zouten – neerslag – complexreactie

5.16. Sulfieten

5.16.1. Goethes kleurenleer

Info: Wat zal er gebeuren als we in een beker met water volgende stoffen toevoegen: kaliumpermanganaat, kaliumhydroxide, mierenzuur, natriumwaterstofsulfaat en natriumsulfiet? Het paarse permanganaation (MnO₄^–) wordt stap voor stap gereduceerd. De eerste stap voert via het blauwe, onstabiele hypomanganaat (MnO₄^3-) door oxidatie naar het groene manganaat (MnO₄^2-).Door de aanwezigheid van OH^–ionen wordt de rechtstreekse reductie naar Mn²⁺vermeden.In het zure milieu ontstaat lichtbruin manganiet (MnO₄^4-) dat, gemengd met permanganaat, een roodbruine kleur veroorzaakt. Dit gebeurt door de toevoeging van het zure natriumwaterstofsulfaat wat ertoe leidt dat de OH^– worden geneutraliseerd. Het aanwezige formiaat wordt zuur waardoor Mn(+VI) oxideert tot Mn(+IV) met de bruine kleur. Tenslotte zorgt het sulfiet ervoor dat manganiet gereduceerd wordt tot het tweewaardige mangaan ( Mn²⁺). Dat is zeer licht zalmkleurig, nagenoeg kleurloos.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 400 ml gedestilleerd water (H₂O); – 0,02 g kaliumpermanganaat (KMnO₄); – 2,5 g kaliumhydroxide (KOH); – 0,04 g 85% mierenzuur (HCOOH) 0,04 g / 1 druppel; – 2,5 g natriumwaterstofsulfaat (NaHSO₄); – 0,25 g natriumsulfiet (Na₂SO₃).
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – redoxreacties
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – verschillende OG van mangaan

5.17. Zinkzouten

5.17.1. Bereiding van zinkjodide oplossing

Info: Wat gebeurt er als je zink en jodium met elkaar laat reageren in water? De jodiumoplossing wordt oranjegeel na verhitting . Na toevoeging van het zinkpoeder verdwijnt de oranjegele kleur. De oplossing wordt lichtgeelgrijs. De gefilterde oplossing heeft de kleur van lichte zonnebloemolie.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 1 spatelpunt zink – 1 spatelpunt dijood – 20 ml water
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten – reactie tussen metaal en niet-metaal

5.17.2. Reactie tussen zinksulfaat en ammoniak

Info: Wat wordt er gevormd wanneer zinksulfaat en ammoniak samen wordt gebracht? Bij het toevoegen van een weinig ammoniak aan de zinksulfaatoplossing ontstaat een witte neerslag. Verder toevoegen van de ammoniakoplossing zorgt ervoor dat de neerslag terug oplost.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: zinksulfaat – ammoniak
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslag en complexreactie
Tijd: 30 min
Begrippen: zouten

5.18. Zilverzouten

5.18.1. Chemische foto

Info: Is er behalve stofomzetting een andere vorm van omzetting bij chemische reactie? Via verschillende oplossingen wordt op fotopapier een foto gevormd
Moeilijkheid: moeilijk
Chemische stoffen:fixeervloeistof – ontwikkelvloeistof
Thema: chemische reacties – energetische aspecten –
Tijd:80 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reacties – fotolyse – complexreacties

5.18.2. Een oude hoed met nieuwe veren

Info: De AgCl neerslag ontstaat door reactie tussen het HCl in gasfase en de Ag-ionen in de oplossing.
Moeilijkheid: moeilijk
Chemische stoffen:f 0,001 M AgNO_{3 –}Geconc HCl
Thema: chemische reacties – energetische aspecten – neerslagreactie
Tijd:10 min
Begrippen: zouten – diffusie

5.18.3. Fotografie op oude wijze

Info: Kunnen we een negatief van een figuur ‘afdrukken’ op filtreerpapier ? Complexreactie met ijzerhexacyanoferraat
Moeilijkheid:gemiddeld
Chemische stoffen: 5 cl oplossing Fe(NO₃)₃ – 0,5 mol/liter – 8 cl oplossing K₂C₂O₄ – 0,75 mol/liter – 0,5 cl oplossing K₃Fe(CN)₆ – 0,25 mol/liter
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd:40 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reacties – fotolyse – complexreacties

5.18.4. Fotolyse van zilverchloride

Info: Onder invloed van licht (fotolyse) ontleedt de zilverchloride neerslag. Magnesium verbranden geeft extra licht.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: zilvernitraatoplossing 0.01M – natriumchloride-oplossing 0.01M – magnesiumlint
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – energetische aspecten
Tijd 10 min
Begrippen: zouten – endo-energetische reacties – fotolyse – neerslagreactie

5.18.5. Geprojecteerde neerslagen

Info: Door diffusie verdelen de drie zouten zich geleidelijk in het water.
Indien voldoende contact ontstaan er respectievelijk AgCl (witte neerslag )en AgI (gele neerslag). Eventueel ontstaat nog door licht Ag.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: zilvernitraat – NaCl – KI
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties
Tijd 10 min
Begrippen: zouten

5.18.6. Neerslagen en complexen met zilver

Info: Verschillende neerslagen met het zilverion ontstaan na elkaar. Telkens wordt een neerslag gevormd met een kleiner oplosbaarheidsproduct of een complex wat stabieler is dan de vorige neerslag of complex.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 200 ml AgNO₃ 0.01 mol/l – 100 ml NaHCO₃ 0.1 mol/l – 100 ml NaOH 0.1 mol/l – 100 ml NaCl 0.1 mol/l – 100 ml NH₃ 0.1 mol/l – 100 ml KBr 0.1mol/l – 100 ml Na₂S₂O₃ 0.1 mol/l – 100 ml 0.1 mol/l KI – 100 ml Na₂S 0.1 mol/l
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties – complexreacties
Tijd 30 min
Begrippen: zouten – oplosbaarheidsproduct

5.18.7. Reacties met zilverionen

Info: Verschillende neerslagen met het zilverion ontstaan na elkaar. Telkens wordt een neerslag gevormd met een kleiner oplosbaarheidsproduct of een complex wat stabieler is dan de vorige neerslag of complex.Toevoeging van chloride, bromide en jodide aan AgNO₃ geeft onmiddellijk een witte, licht gele en gele neerslag.Deze neerslag blijft bestaan als de stalen worden afgeschermd van licht. De kleuren van AgCl en AgBr worden donkerder door de vorming van metallisch zilver, met jodide ontstaat weinig verschil.AgCl lost onmiddellijk op in NH₃ oplossing, AgBr gedeeltelijk, AgI nietToevoeging van Fe(II) oplossing aan AgNO₃ geeft vorming van Ag wat vast te stellen is met een vergrootglas.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: NH₃ 3 mol/l – FeSO₄ 0,2 mol/l – KBr 0,2 mol/l – KI 0,2 mol/l – AgNO₃ 0,1 mol/l – NaCl 0,2 mol/l
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties – complexreacties – redoxreacties
Tijd 30 min
Begrippen: zouten – oplosbaarheidsproduct

5.18.8. Veranderende evenwichtconcentraties

Info: Een chemisch evenwicht ontstaat wanneer in een reactievat twee tegengestelde reacties optreden waarbij de reactieproducten van de eerste reactie de beginstoffen zijn van de tweede reactie. Als beide reacties met dezelfde snelheid verlopen, is er sprake van een chemisch evenwicht.
Zo is er na de vorming van zilverchromaat op dat moment een evenwicht waarbij evenveel vast zilverchromaat in oplossing gaat als er zilver- en chromaationen uit de oplossing combineren tot het slecht oplosbare zout.
De evenwichtsconcentraties veranderen door wijziging van de omstandigheden: een andere temperatuur, andere concentraties van opgeloste stoffen of ionen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 0,2M AgNO₃ oplossing – 0,2M K₂CrO₄ oplossing – 0,2M NaCl – 1M NH_{3 –}2M HCl
Thema: anorganische stoffen – chemische reacties – neerslagreacties – complexreacties – redoxreacties
Tijd 30 min
Begrippen: zouten – oplosbaarheidsproduct

5.18.9. Verdringingsreactie met zilvernitraat en koper

Info:Wat gebeurt er met het koperplaatje van zodra deze in aanraking komt met zilvernitraat?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Zilvernitraat oplossing (1 mol/l) – Koper metaal en/of koperdraad
Thema: anorganische stoffen – redoxreacties
Tijd 15 min
Begrippen: zouten – verdringingsreactie metalen

5.18.10. Zilverbos

Info:Wat gebeurt er met het koperplaatje van zodra deze in aanraking komt met zilvernitraat?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: koperplaatje – zilvernitraatoplossing 10%
Thema: anorganische stoffen – redoxreacties
Tijd 15 min
Begrippen: zouten – verdringingsreactie metalen

5.18.11. Reactie van zilvernitraat, ammoniak en leidingswater

Info: Welke reactie vindt er plaats wanneer men zilvernitraat en leidingwater bij elkaar voegt gevolgd door ammoniak?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Ammoniak 4 mol/L – Zoutzuur 4 mol/L – Zilvernitraatoplossing 0,1 mol/L
Thema: anorganische stoffen – neerslagreactie – complexreactie
Tijd 15 min
Begrippen: zouten – oplosbaarheidsproduct

5.18.12.De reactie tussen zilvernitraat en kaliumjodide

Info: Wat wordt er gevormd wanneer zilvernitraat, zwavelzuur en kaliumjodide worden samengebracht?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Zilvernitraat – zwavelzuur – kaliumjodide
Thema: anorganische stoffen – neerslagreactie
Tijd 15 min
Begrippen: zouten – oplosbaarheidsproduct

6. Identificatiereacties van anorganische stoffen

6.1. Het verbrandingsproduct van koolstofdioxide aantonen

Info: Welk verbrandingsproduct produceert een verbranding, naast waterdamp? Helder kalkwater dat troebel wordt is een indicator voor koolstofdioxide. Het klakwater wordt troebel dus koolstofdioxide is een verbrandingsproduct dat gevormd wordt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Helder kalkwater
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd 15 min
Begrippen: identificatie koolstofdioxide – verbrandingsreactie

6.2. Het verbrandingsproduct van waterdamp aantonen

Info: Welk verbrandingsproduct wordt er gevormd? Waterdamp is een verbrandingsproduct dat gevormd wordt.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: theelichtje
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd 15 min
Begrippen: identificatie waterdamp -verbrandingsreactie

6.3. Identificatie van de verbrandingsproducten van een kaars

Info: Tot welke stoffen verbrandt een koolwaterstof? Steek de kaars aan en laat het enkele minuten branden tot de kobaltchloride verandert van blauw naar roze en kalkwater vertroebelt
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Kaars – Stukje blauw kobaltchloride papier – 20 ml van kalkwater
Thema: anorganische stoffen – redoxreactie
Tijd 20 min
Begrippen: identificatie waterdamp -verbrandingsreactie

6.4. Identificatie van zuurstof

Info: Hoe kan je aantonen dat er na een reactie, zuurstofgas is gevormd? Met behulp van een houtenspaander/lucifer kan men aantonen dat er zuurstofgas gevormd is. Deze houtenspaander/lucifer zal meer vlam vatten wat te wijten is aan een hogere concentratie zuurstof. Bij de verbranding wordt er CO₂ gevormd.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: 30 ml zuurstofgas – 2 ml kalkwater
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – redoxreactie
Tijd: 20 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – identificatiereactie zuurstofgas – verbrandingsreactie

6.5. Ijzer aanduiden in cornflakes

Info: Maak van het cornflakesmengsel een papje. Ga er overheen met een magneet. Je ziet dat er in de zak kleine zwarte deeltjes aangetrokken worden door de magneet.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: cornflakes
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 20 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – magnetisme – identificatiereactie

6.6. Kwalitatief onderzoek van koper in munten

Info: Hoe kunnen we d.m.v. NH₃-oplossing en HNO₃-oplossing aantonen dat er koper zit in een munt? Na aanbrengen van de salpeterzuuroplossing, lijken de munten properder te zijn. Wanneer we met het wattenstaafje met ammoniakoplossing over deze munten wrijven, wordt dit wattenstaafje blauw.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Euromunten – HNO₃-oplossing 1 keer verdund – NH₃-oplossing 1 keer verdund
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – chemische reacties
Tijd: 20 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – identificatiereactie

6.7. Kwalitatieve analyse van voedingsstoffen in melk

Info:Hoe kunnen we delen in melk scheiden en analyseren? Door verschillende scheidingstechnieken te gebruiken en geïsoleerde delen te analyseren
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: volle melk- verdund azijnzur – verdund natriumhydroxide 0.5 mol/l – kopersulfaatoplossing 1% – diethylether – ethanol 96%- indikatorpapier – natriumsulfaat – Fehling-oplossingen – SudanIII-oplossing 0.1% in methanol – natriumdithionietoplossing 1% – ammoniumoxalaatoplossing 5% – ammoniummolybdaatoplossing 10%
Thema: anorganische stoffen – scheidingstechnieken
Tijd: 2 uur
Begrippen: scheidingsschema – verschillende scheidingstechnieken – analysetechnieken

6.8. Fysische eigenschappen van anorganische stoffen

Info:Wat is de invloed van het oplosmiddel? In dit practicum zijn we aan de slag gegaan met een belangrijke fysische eigenschap van anorganische stoffen: “oplosbaarheid”. De oplosbaarheid van een stof geeft aan in welke mate de stof kan oplossen in een andere
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Suiker – Azijnzuur – CuSO_{4 –}Ethanol – Gedemineraliseerd water – I_{2 –}Zwavel – NaOH – Ether – n-heptaan
Thema: anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 30 min
Begrippen: analysetechnieken – oplosbaarheid

6.9. Onderzoek: identificatie van anorganische stofklassen

Info:Hoe kunnen we anorganische stofklassen omzetten naar andere stofklassen? Bij de eerste reactiereeks hebben we magnesium omgezet naar magnesiumoxide. Hierna hebben we dit door het te laten reageren met water magnesiumhydroxide gevormd.Bij de reacties met octazwavel hebben we eerst zwaveldioxide/zwaveltrioxide gevormd. Met dit gas te laten reageren bekwamen we zwavelzuur.Bij onze laatste reactie tussen zoutzuur en natriumhydroxide hebben we water en zout gevormd.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: magnesiumlint – octazwavel – NaOH-oplossing (4,0 mol/l) – HCl-oplossing (4,0 mol/l)
Thema: anorganische stoffen – reacties tussen anorganische stoffen
Tijd: 30 min
Begrippen: analysetechnieken – stofklassen

6.10. Onderzoek: oplosbaarheid van anorganische stofklassen

Info:Welke verbanden kunnen we vinden tussen de aard van deze stoffen en de oplosbaarheid in water?
De zouten en hydroxiden van de onderzochte alkalimetalen lossen op in water. De zouten en hydroxiden van de onderzochte aardalkalimetalen lossen niet altijd op in water.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: HCl – HNO_{3 –}H₃PO_{4 –}HClO_{3 –}NaOH – Ca(OH)_{2 –}CaCO_{3 –}NaCl – BaSO_{4 –}KNO₃
Thema: anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 30 min
Begrippen: analysetechnieken – oplosbaarheid

7. Reactiesoorten

7.1. Reactiepatronen

7.1.1. Onderzoek: identificatie van anorganische stofklassen

Info:Hoe kunnen we anorganische stofklassen omzetten naar andere stofklassen? Bij de eerste reactiereeks hebben we magnesium omgezet naar magnesiumoxide. Hierna hebben we dit door het te laten reageren met water magnesiumhydroxide gevormd.Bij de reacties met octazwavel hebben we eerst zwaveldioxide/zwaveltrioxide gevormd. Met dit gas te laten reageren bekwamen we zwavelzuur.Bij onze laatste reactie tussen zoutzuur en natriumhydroxide hebben we water en zout gevormd.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: magnesiumlint – octazwavel – NaOH-oplossing (4,0 mol/l) – HCl-oplossing (4,0 mol/l)
Thema: anorganische stoffen – reacties tussen anorganische stoffen
Tijd: 30 min
Begrippen: analysetechnieken – stofklassen

7.1.2. Reactiepatronen

Info:Wat gebeurt bij een synthesereactie? Een verbranding is een reactie met dizuurstofgas. Het magnesium gaat reageren met dizuurstof tot magnesiumoxide. Fe-poeder reageert met zwavelpoeder tot ijzersulfide: Fe + S –> Fe
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: ijzer – octazwavel – magnesiumlint
Thema: anorganische stoffen – reacties metaal en niet-metaal
Tijd: 30 min
Begrippen: analysetechnieken – stofklassen

7.2. Reacties niet-metalen

7.2.1. Reacties met chloorgas

Info: Het KI verandert in geel door de vorming van I_{2 –}Het KBr verandert in geel door de vorming van Br_{2 –}Met NaCl treedt geen reactie op.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Bleekwater – HCl 1 mol/l – NaCl 0,2 mol/l – KBr 0,2 mol/l – KI 0,2 mol/l
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – redoxreacties – stofklassen
Tijd: 20 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – spanningsreeks niet-metalen – reacties anorganische stoffen

7.3. Metalen en hydroxiden

7.3.1. Reactie van loog en aluminium

Info: Welk effect heeft natriumhydroxide (sterke base) op aluminium? We stellen vast het aluminium oplost in de NaOH-oplossing. Dit komt doordat Aluminium reageert met het NaOH.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1g NaOH-korrels (ontstopperkorrels) – Aluminiumfolie
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – vorming van waterstofgas

7.4. Metaal en niet-metaal

7.4.1. Vorming van FeS met zwavel en ijzer

Info: Hoe kunnen aantonen dat we FeS vormen uit Fe en S? Zwavel en ijzer reageren pas met elkaar als je ze verwarmt, omdat als je ze bij elkaar gooit en verwarmt er een goudachtige vaste stof(pyriet) en een kleurloos gas ontstaat, die andere stofeigenschappen heeft namelijk; is niet magnetisch, lost niet op in water en reageert met zoutzuur, is zwart en vast met kamer temperatuur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Fe poeder – S poeder
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: hydroxide – vorming van waterstofgas – reactie metaal en niet-metaal

7.5. Metaaloxide en zuur

7.5.1. Reactie tussen koperoxide en zwavelzuur

Een foto van blauwe kopersulfaatkristallen op een wit oppervlak

Info: Hoe reageert koperoxide met zwavelzuur? De reactie tussen CuO en H₂SO₄ doet CuSO₄en H₂O ontstaan, waardoor de oplossing neutraal wordt. Dit kunnen we waarnemen door de blauwe kleur. Metaaloxiden en zuren geven zout en water
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: H₂SO₄ 0,1 mol/.l 20ml – 1 g CuO
Thema: Anorganische stoffen – anorganische stofklassen
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren -reactie oxide en zuur

7.6. Metalen en zuren

7.6.1. Bereiding van waterstofgas

Info: Hoe kunnen we waterstofgas bereiden? Het magnesiumlint en waterstofchloride reageren samen tot magnesiumchloride en waterstofgas.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Mg lint – HCl 2mol/l
Thema: Anorganische stoffen – anorganische stofklassen
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren -reactie metaal en zuur

7.6.2. De reactie van metalen met zuren

Info: Hoe kunnen we waterstofgas bereiden? Het magnesiumlint en waterstofchloride reageren samen tot magnesiumchloride en waterstofgas.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: HCl 1 mol/l – HNO₃ 1 mol/l – HNO₃ 5 mol/l – H₂SO₄ 1 mol/l – Mg lint – Zn korrels – Fe poeder – Sn korrels/poeder – Cu draad of poeder
Thema: Anorganische stoffen – anorganische stofklassen – redoxreacties
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren -reactie oxide en zuur – verdringingsreeks metalen

7.6.3.Inwerking van zuren op metalen

Info: Hoe werken zuren in op metalen? Controle van verdringingsreeks metalen en effect van soort zuur en concentratie.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: verdund HCl 6mol/l – verdund H₂SO₄ 6mol/l – geconcentreerd salpeterzuur 12mol/l – 6 cm magnesiumlint – 1 koperplaatje – papier met mespunt ijzerpoeder – ijzernagels – zinkplaatjes – 3 aluminiumplaatjes
Thema: Anorganische stoffen – anorganische stofklassen – redoxreacties
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren -reactie oxide en zuur – verdringingsreeks metalen

7.6.4. Potloodslijper vormt knalgas en verdwijnt in zuur

Info: De slijper is uit magnesium. Magnesium verbrandt na warmtetoevoer en geeft een sterk wit licht.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Magnesiumpotloodslijper – geconcentreerde HCl
Thema: enkelvoudige stoffen – redoxreacties – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – spanningsreeks van metalen

7.6.5. Reactie van koper en azijnzuur

Info: Welke kleur krijgt het azijnzuur na reactie met koper? Het koperoxide gaat reageren met het azijnzuur. Het azijnzuur krijgt hierdoor een blauwe kleur omdat er koperacetaat is gevormd. Het koper van de munten reageert met het zuur van de citroen en vormt het kopercitraat. Als de spijker in de oplossing komt, bedekt de stof de spijker met een dun laagje, wat niet is af te wrijven.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Geconcentreerd azijnzuur – Koperen plaatje – Koperoxide
Thema: enkelvoudige stoffen – redoxreacties – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 20 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – spanningsreeks van metalen

7.6.6. Verdunde en geconcentreerde zuren reageren verscheiden

Info: Wat neem je anders waar als je zink laat reageren met verdunde en geconcentreerde zuren? De reactie tussen zink en verdund zwavelzuur zorgt voor de vorming van een witte stof en een gas. Deze reactie is licht bruisend.Bij geconcentreerd zwavelzuur is de reactie heviger. Er ontstaat een schuimlaag dankzij de productie van het gas.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Zinkpoeder – Geconcentreerd zwavelzuur en salpeterzuur – H₂SO₄ 1 mol/l en HNO₃ 1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie – verdringingsreeks – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren – zuursterkte – concentratie

7.6.7. Branding van de zee nabootsen

Info: Hoe herkennen we een chemische reactie? Gebeurt er behalve stofomzetting nog iets ander gedurende een chemische reactie?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: verdunde HCl -methyleenblauw – Mg-poeder
Thema: Anorganische stoffen – redoxreactie – verdringingsreeks – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 10min
Begrippen: zuren – stofklassen

7.6.8.Reactie van metalen met zuren op papier

Info: Hoe kunnen we waterstofgas bereiden? Het magnesiumlint en waterstofchloride reageren samen tot magnesiumchloride en waterstofgas.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: HCl 1 mol/l – HNO₃ 1 mol/l – HNO₃ 5 mol/l – H₂SO₄ 1 mol/l – Mg lint – Zn korrels – Fe poeder – Sn korrels/poeder – Cu draad of poeder
Thema: Anorganische stoffen – anorganische stofklassen – redoxreacties
Tijd: 25 min
Begrippen: zuren -reactie oxide en zuur – verdringingsreeks metalen

7.6.9. Reactie van magnesium met zoutzuur

Info: Welke soort energetische reactie vindt plaats tussen magnesium en waterstofchloride?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Magnesiumlint – Waterstofchloride
Thema: enkelvoudige stoffen – chemische reactie – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 10 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – exo-energetische reactie – warmte

7.7 Niet-metaaloxiden en hydroxiden

7.7.1. Aantonen van koolzuurgas met kalkwater

Info: Hoe kun je de vorming van koolzuurgas aantonen? Identificatie met kalkwater
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 20ml koolstofdioxidegas – 3 tot 5 ml kalkwater
Thema: anorganische stoffen – enkelvoudige stoffen – chemische reactie – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 10 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – reacties stofklassen

7.7.2. Bevat uitgeademde lucht koolstofdioxide?

Info: Bevat uitgeademde lucht CO₂? De universeelindicator wordt geel-groen als ze in een zure omgeving is en is paars als ze in een basisch milieu is. – Er is CO₂ aanwezig in uitgeademde lucht.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Een rietje – Universeelindicator – NaOH oplossing 0.1 mol/l
Thema: anorganische stoffen -enkelvoudige stoffen – chemische reactie – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 10 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – reacties stofklassen – zuur-base indicator

7.7.3. Koolstofdioxide en waterig natriumhydroxide

Info: Calcium oxide reageert exothermisch met water en vormt Calciumdihydroxide
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: CO₂ (g), 50 ml – NaOH(aq), 6 mol/l, 10 mL
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie – reactie stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen:oxide – stofklassen – reactie oxide en hydroxide

7.7.4. Opname van koolzuurgas door hydroxide

Info: Nemen hydroxiden CO₂ op? We stellen vast dat de ballon kleiner wordt. Dit duidt erop dat de hydroxide reageert met het CO₂-gas uit de ballon: het neemt het gas op.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: KOH – NaOH – Ca(OH)_{2 –}droog ijs
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie – reactie stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen:oxide – stofklassen – reactie oxide en hydroxide

7.7.5. Welk gas ademen we uit?

Info: Welk gas ademen we uit? Ca(OH)₂ is een indicator voor CO₂. Wanneer de oplossing doorzichtig blijft, is er geen CO₂ aanwezig. Wanneer de oplossing troebel wordt, is er CO₂ aanwezig.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Rietje – Kalkwater
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie – reactie stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen:oxide – stofklassen – reactie oxide en hydroxide

7.8. Zout en metaal

7.8.1. Aluminium reageert in een koperzoutoplossing

Info: Welk stof wordt er gevormd na de reactie van aluminiumfolie met een kopersulfaatoplossing? Dit experiment illustreert de verplaatsing van koper uit koper(II)sulfaatoplossing (CuSO₄) met aluminiumfolie. Studenten voegen aluminiumfolie toe aan koper(II)sulfaatoplossing (CuSO₄) en nemen geen reactie waar. Vervolgens wordt natriumchloride toegevoegd en opgelost. Een reactie treedt op en de oplossing is erg warm, aluminium lost op en roodkoper is zichtbaar.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 2g NaCl – 0,8 mol/l Koper(II)sulfaat (CuSO_4(aq)) – aluminiumfolie (2cm – 2cm)
Thema: Anorganische stoffen – chemische reactie – reactie stofklassen
Tijd: 20 min
Begrippen:oxide – stofklassen – reactie metaal en zout

7.8.2. Koolstof uit eierschalen

Info: Op welke manier kunnen we koolstof bereiden uit eierschalen? Eierschalen bevatten calciumcarbonaat. Dit gaat met magnesium koolstof vormen. Het wit licht dat tijdens de verbranding ontstaat, is afkomstig van het magnesium en de oranje vonkjes zijn afkomstig van het calciumcarbonaat in de eierschalen.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Droge eierschalen – Magnesiumpoeder – 10% zoutzuur
Thema: enkelvoudige stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – verdringingsreactie metalen

7.8.3. Verdringingsreeks met zilvernitraat en koper

Info: Wat gebeurt er met het koperplaatje van zodra deze in aanraking komt met zilvernitraat? Er treedt een verdringingsreactie op vermits zilver een edeler metaal is dan koper worden zilverionen door koper vrijgezet uit zouten .
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Zilvernitraat oplossing (1 mol/l) – Koper metaal en/of koperdraad
Thema: enkelvoudige stoffen – redoxreactie
Tijd: 15 min
Begrippen: enkelvoudige stoffen – verdringingsreactie metalen

7.9. Zuren en zouten

7.9.1. De reactie van calciumcarbonaat en zoutzuur

Info:Wat gebeurt er als we calciumcarbonaat laten reageren met zoutzuur? Het koolzuur wordt ontwikkeld door de reactie tussen de kalk (calciumcarbonaat, CaCO₃) en het zoutzuur.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: HCl 2mol/l – CaCO₃
Thema: Anorganische stoffen – gasvorming – reacties tussen stofklassen
Tijd:10 min
Begrippen: zuren -identificatie – identificatiereactie

7.9.2. Hoe kan je koolzuurgas uit eierschalen halen?

Info: Op welke manier kunnen we koolstof bereiden uit eierschalen? Eierschalen bevatten calciumcarbonaat. Dit gaat met magnesium koolstof vormen. Het wit licht dat tijdens de verbranding ontstaat, is afkomstig van het magnesium en de oranje vonkjes zijn afkomstig van het calciumcarbonaat in de eierschalen.
Moeilijkheid: gemiddeld
Chemische stoffen: Droge eierschalen – Magnesiumpoeder – Zoutzuur 1mol/l
Thema: anorganische stoffen– redoxreactie – reacties anorganische stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten – verdringingsreactie metalen

7.9.3. Oplossen van kalksteen in citroensap

Info: Is citroensap zuur genoeg om kalksteen op te lossen? Het kalksteen reageert met het citroenzuur dat aanwezig is in het citroensap. Hierbij wordt CO₂ gevormd. Deze vorming van CO₂ zorgt voor de vertroebeling van het kalkwater door de vorming van calciumcarbonaat.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Gefiltreerd citroensap – Kalksteen (kleine blokjes) – Kalkwater
Thema: anorganische stoffen– neutralisatiereactie – reacties stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten

7.9.4. Reacties met waterstofsulfide

Info:Identificatiereacties van waterstofsulfide
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: HCl 1 mol/l – Pb(NO₃)₂ 0,5 mol/l – KMnO₄ 0,01 mol/l – AgNO₃ 0,2 mol/l – H₂SO₄ 1 mol/l – ZnS poeder
Thema: Anorganische stoffen – neerslagreactie – redoxreactie – reacties anorganische stofklassen
Tijd:20 min
Begrippen: zuren -identificatie – identificatiereactie

7.9.5. Zuren op marmer

Info: Hoe reageert marmer met een zuur? Hoewel allemaal zure oplossing werden gebruikt werd een verschil in sterkte van gasontwikkeling vastgesteld. Met sterk zure reinigers wordt bruisende werking vastgesteld.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Een stuk marmer – een aantal zure huishoudproducten
Thema: Anorganische stoffen
Tijd: 15 min
Begrippen: zuren – corrosie

7.10. Zuren en hydroxiden

7.10.1. Ammoniumchloride bereiden

Info: Hoe kunnen NH₄Cl nevel vormen? We stellen vast dat er witte ammoniumchloride wordt gevormd doordat de gec. Ammoniak en gec. HCl met elkaar reageren.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Gec. NH_{3 –}Gec. HCl
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– enthalpie – zoutvorming uit zuur en base

8. Toepassingen

8.1. Bouwmaterialen

8.1.1. Verharding van cement

Info:Wat gebeurt er als cement in de lucht, onder water of in afwezigheid van lucht mag uitharden? Wanneer cement uithardt, vormt het naaldvormige kristallen, het zogenaamde kristalvilt . Tussen de kristallen wordt water opgeslagen, zogenaamd kristalwater .
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 5 lepels cement – 15 lepels zeezand – 10 ml water
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– reactie oxide en water

8.1.2. Vergelijking kalksteen en kalkmortel

Info:Welke eigenschappen hebben kalksteen en kalkmortel gemeen?
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 1 stuk kalksteen – 1 stuk kalkmortel – 10 ml zoutzuur 0.1 mol/l
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– reactie zout en zuur

8.1.3. Onderzoek van marmer

Info: Wat gebeurt er als marmer wordt verwarmd in een brandende vlam en vervolgens in contact wordt gebracht met water? Marmer is gemaakt van calciumcarbonaat . Bij verbranding ontsnapt kooldioxide en wordt calciumoxide (ongebluste kalk) gevormd.Het water op het indicatorpapier reageert met het calciumoxide en vormt een loog: calciumhydroxide (gebluste kalk). Het kleurt de indicator blauw.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: pH-papier – 1 stuk marmer – 1 druppel water
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen – ontleding zout
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten–

8.1.4. Onderzoek van kalkmortel

Info: Welke eigenschappen heeft kalkmortel als cementvervanger? Het calciumhydroxide reageert met het kooldioxide uit de lucht om calciumcarbonaat (kalksteen) te vormen.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 20 g calciumoxide – 100 ml water – 40 g fijn zeezand
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen – vorming van calciumcarbonaat
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten–

8.1.5. Gips

Info:Wat gebeurt er als gips hard wordt? Gips is waterhoudend calciumsulfaat dat is verhit tot ca.130 ° C. Hierdoor verdampt een deel van het kristalwater.
Wanneer het ondergaat, vormt zich een dicht vilt van kristallen. Het water wordt afgezet als kristal water tussen de kristallen .
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 50 g calciumsulfaat – 30 ml water
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen – kristalwater
Tijd: 15 min
Begrippen: zouten– kristalwater

8.1.6. Harden van staal

Info:Wat gebeurt er als ijzer of staal plotseling wordt afgekoeld in water? Het bloemendraad bestaat uit bijna puur ijzer (koolstofgehalte: 0,5%). Het scheermesje is gemaakt van staal (koolstofgehalte tussen 0,5% en 1,7%).Het staal kan worden gehard omdat de koolstofatomen in het staal zich bij verhitting heroriënteren en sommige verbranden tot kooldioxide . Door de heroriëntatie van de koolstofatomen ontstaan gebieden in het staal met enkele koolstofatomen en gebieden met veel koolstofatomen. De gebieden met veel koolstofatomen zijn niet erg flexibel (vergelijkbaar met grafiet ) en dus zwakke punten in de staalconstructie. Daar breekt het staal onder belasting.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: Scheermesje – Bloemendraad – Glazen kom – Smeltkroes tang – Vuurvaste plaat – 30 ml water
Thema: Anorganische stoffen – reacties stofklassen -metalen – stofeigenschappen
Tijd: 15 min
Begrippen: metalen

8.2. Glas

8.2.1. Glazen pipet maken

Info:Hoe maak je zelf een glazen pipet van een glazen buisje?
Chemisch gezien is glas een vloeistof. De deeltjes waaruit glas bestaat, zijn niet gerangschikt in een kristalrooster, maar zijn onregelmatig. De deeltjes hebben zelf nauwelijks beweging, waardoor glas een extreem hoge viscositeit heeft .
Door opwarming gaan de deeltjes in beweging. De bindende krachten tussen de deeltjes worden zwakker en zwakker, waardoor het glas kan worden gebogen. Wanneer de glasdeeltjes stollen, neemt de beweging van de glasdeeltjes af en nemen de krachten tussen de deeltjes toe. Het glas behoudt de vorm die de deeltjes aannamen na te zijn vervormd.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: glazen buis (minimaal 20 cm lang)
Thema: Anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 15 min
Begrippen: smelten van glas

8.2.2. Glasproductie

Info:Hoe kun je glas maken?
Als gevolg van de verwarming bewegen en mengen de afzonderlijke chemische deeltjes. De kooktemperatuur wordt overschreden. Hierdoor wordt het mengsel vloeibaar. Glas wordt gevormd.
Moeilijkheid: eenvoudig
Chemische stoffen: 20.5 g boorzuur – 5 g lithiumcarbonaat – 3,6 g soda – 3.4 g calciumcarbonaat – 2 g fijn zeezand
Thema: Anorganische stoffen – stofeigenschappen
Tijd: 30 min
Begrippen: smelten van glas – vormen van glas uit oxiden

Hoofdstuk 7 – Experimenten

1. Zuren

2. Hydroxiden

3. Oxiden

4. Peroxiden

5. Zouten

6. Identificatiereacties van anorganische stoffen

7. Reactiesoorten

8. Toepassingen

steekkaarten experimenten

Zoektermen

Een UCLL project

Partners

Delen