Proefjes voor kinderen

1.Aardappelen

1.1. Aardappel als waterpomp

• Info: Hoe kun je het water uit een aardappel laten komen? Dit komt doordat de zoutconcentratie (de hoeveelheid zout dat ergens in zit) hoger is in het gat dan in de aardappel. Hierdoor ontstaat er osmose. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Aardappel – Zout – Water
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: diffusie

1.2. Aardappelbatterij

• Info: Hoe kan je stroom opwekken uit aardappelen? Het koper is positief geladen, het zink (zit over de spijkers) is negatief geladen. Door de sappen in de aardappel (geleider) en de verschillende elektrische lading kunnen de elektronen door de verbinding stromen. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 3 aardappels – 3 zilverkleurige spijkers – 3 koperstaafjes
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

1.3. Aardappelspons

• Info: Hoe zou je een aardappelspons kunnen maken? Water wil graag naar de sterkste zoutoplossing. In een aardappel zit ook water en zout. In het eerste glas wil het water uit de aardappel naar het zoutwater, waar de concentratie het hoogst is, hierdoor krimpt de aardappel. In het tweede glas wil het water in de aardappel, hierdoor wordt de aardappel groter.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Aardappel – Water – Zout
• Thema: biochemie 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: osmose

1.4. Rietje door een aardappel

• Info: Hoe prik je een rietje door een aardappel? Het rietje blijft in vorm omdat het overal even dik is en de druk overal even groot is. Als je je duim niet op de opening houdt en je probeert het rietje door de aardappel te duwen, gaat het rietje vouwen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Rietje – Aardappel
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: fysisch verschijnsel

1.5. Zwevende aardappel

• Info: Hoe kan je een aardappel laten zweven in water? Zoutwater is zwaarder dan zoet water. Hoe hoger de concentratie zout is van je water, hoe zwaarder dit wordt. Normaal zinkt een aardappel in water, maar in zoutwater niet waardoor de aardappel hier blijft zweven tussen de 2 lagen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Zout – Water – Warmwater – Aardappel
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:massadichtheid

1.6. Krimpende aardappelen

• Info: Wat gebeurt er met de aardappel in het zoutwater? Zout zorgt ervoor dat het water in de cellen onttrokken wordt, daarmee krimpt de aardappel.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 2 aardappelschijfjes – Water – Zout
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:osmose – diffusie

2. Ajuin

2.1. Plasmolyse van ajuin

• Info: Wat gebeurt er als we een zout aanbrengen op het vliesje van een ajuin? Als je een zout toevoegt aan het vliesje (dat bestaat uit cellen), dan gaan die cellen vocht afgeven en krimpen ze. Vandaar dat de celinhoud loskomt van de celwand.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ajuinen (liefst rode) – KNO_{3 –} water
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:osmose – diffusie

2.2. Verven met ajuin

• Info: Hoe kunnen we verven met ajuinen? De bruine uienschillen bevatten een kleurstof waarmee je stof of eieren kan verven.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – De bruine schillen van een ajuin
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kleurstoffen – indicator

2.3. Huilen van ajuin

• Info: Waarom moeten we huilen van een ajuin? Een ui bestaat uit heel veel kleine cellen. Als je in een ui gaat snijden, dan maak je deze cellen kapot. Daarbij komt er een gas vrij. Als dat in aanraking komt met het vocht in je ogen, dan ontstaat er een nieuwe stof waarvan je ogen gaan tranen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ajuinen
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zuren

3. Alcohol

3.1. Branden van tequila

• Info: Wat gebeurt er als je een vuur wilt blussen met tequila? Als we tequila, wat een soort alcohol is, in de buurt brengen van een vlam, dan gaat de alcohol in brand vliegen. Alcoholen zijn brandbare vloeistoffen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Lucifer – Tequila
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranden

3.2. Icepack maken

• Info: Hoe kunnen we een eigen icepack zonder ijsblokjes maken? Water vormt ijs bij een temperatuur lager dan 0°C zoals in een diepvriezer. De vloeistof wordt dan vast (ijs). Vodka is een soort alcohol en dus heel anders dan water. Wodka in vloeibare toestand ‘vriest’ pas tot een vaste toestand tussen de -35°C en -45°C afhankelijk van de soort wodka.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Vodka – Water
• Thema: biochemie – thermodynamica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: smeltwarmte – oploswarmte

3.3. Laten afbuigen van vodka

• Info: Wat gebeurt er als je een plastieken staaf opwrijft met een doek en deze in de buurt? Vele stoffen bevatten positief en negatief geladen deelladingen. Afhankelijk van hoede ze deeltjes in een stof liggen kan een stof polair of niet polair zijn. Bij het opwrijven van de staaf geef je de staaf een meer positieve lading. Als we de buis in de buurt van de wodka houden, trekt de geladen buis de wodka aan. Vodka is daarom een polaire stof.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Plastieken buis – Wollen doek – vodka
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: polariteit

3.4. Massadichtheid van alcoholische dranken

• Info: Wat gebeurt er als je voorzichtig water toevoegt aan whisky? Verschillende stoffen hebben een verschillende dichtheid. Een stof met een lichtere massadichtheid dan een andere stof zal drijven op de andere. Omgekeerd kan je zeggen dat een stof met een groteren massadichtheid zal zinken in de andere. De twee vloeistoffen (whisky en water) hebben beiden een andere massadichtheid. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Whisky
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

3.5. Vorming van bierschuim

• Info: Waarom schuimt bier als je dit schudt of uitgiet? Door het bier te ‘schudden’ bij het inschenken gaan de eiwitten een beetje schuim vormen. Het is door de toegevoegde CO₂ dat dit bovenop het bier komt te liggen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bier
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: koolzuurgas – oplosbaarheid van gassen

3.6. Mist in een fles

• Info: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mist ontstaat in een fles? Onder druk wordt de propanol vloeibaar, indien de druk wordt weggenomen begint de alcohol te verdampen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: propaan-2-ol (isopropanol)
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: invloed van druk op oplosbaarheid 

3.7. Ontwerp je eigen T-shirt

• Info: Hoe kan je zelf een tie dye T-shirt ontwerpen? In de watervaste stiften zitten bepaalde kleurstoffen, deze kleurstoffen kunnen niet oplossen in water maar wel in ethanol. Als je een druppel ethanol laat vallen op het Tshirt, verspreidt het zich in een rondje over het T-shirt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ethanol – Watervaste stiften – Oud wit T-shirt
• Thema: bouw van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: chromatografie

4. Appelen

4.1. Appel als batterij

• Info: Hoe kan ik uit een appel stroom opwekken?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Appel – Koperplaatje – Zinkplaatje
• Thema:redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

4.2.  Appel mummificeren

• Info: Wat gebeurt er als we al het vocht uit een appel halen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 1 Appel – 1/4 kop zout – 1/2 kop natriumcarbonaat – 1/2 kop natriumbicarbonaat
• Thema:eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: diffusie – osmose

4.3. Rottende appel

• Info: Hoe kunnen we een appel sneller laten rotten? Hoe meer bacteriën, hoe sneller een appel rot.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 3 gave appelen (gewassen en afgedroogd)
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: enzymatische reacties

4.4. pH waarde

• Info: Hoe wisselt de pH-waarde bij de soorten van appels?  De Granny Smith appel is geler dan de Jonagold. De Granny Smith is zuurder dan de Jonagold.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Granny Smith – Jonagold – pH- indicator
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH-waarden

4.5. Rottingstesten

• Info: In welke producten kunnen we het rottingsproces van de appel versnellen/vertragen? Het citroensap heeft een lage pH-waarde en het bevat vitamine C. Hierdoor wordt de appel niet bruin. De zuurstof reageert als eerste met het zuur en daarom wordt de appel niet bruin.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Appel – Bakpoeder – Olie – Melk – Citroensap
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: enzymatische reacties

4.6. Water aantonen

• Info: Hoe kunnen we aantonen dat er water in een appel zit? Een appel bevat water. Door de zak af te sluiten, ontstaat er condens.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Appel
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: samenstelling – condensatie

4.7. Wateropname door appel

• Info: Hoe komt het dat een appel geen water kan opnemen? De schil is waterdicht omdat het op het water blijft drijven. Hij is dus waterproof.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Appel – Water
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: hydrofoob

4.8. Een bewegend rollend diertje

• Info:Hoe kan een appel, citroen, mandarijn,… iemand te stuipen op het lijf jagen? Doordat je stuk fruit rond, maar niet perfect bolvormig is, rolt het op een enigszins onvoorspelbare manier. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Appel
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kinematica

5. Aroma’s

5.1. Aroma’s uit specerijen halen

• Info:hoe kan ik een lekkere geur een specerij uit de plant halen? De alcohol zorgt ervoor dat de geurstoffen(en smaakstoffen) vrijkomen van de steranijs.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Steranijs – Alcohol
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: extractie

5.2. Brandnetels

• Info: Wat veroorzaakt het prikkend gevoel bij een brandnetel? In de brandnetel zit een stof dat een rode kleur veroorzaakt bij het indicatorpapiertje. Dit duidt op een zuur: mierenzuur
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: brandnetel – Indicatorpapiertje
• Thema: biochemie – organische stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: carbonzuren

5.3. Krijg het warm

• Info: Hoe kan je het schijnbaar warm krijgen zonder dat het warmer wordt? Pepers eten geef je een gevoel van warmte. Capsaïcine zorgt voor deze hete sensatie
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: cayennepeper – hete pepers
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: smaakstoffen – aroma’s

5.4. Kruidnagel als verdovend middel

• Info: Hoe kan je met kruidnagel je huid verdoven? De olie in kruidnagel heeft een verdovende werking op je huid.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: kruidnagel
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  aroma’s – chemische reacties

5.5. Tekenen met curcuma

• Info: Hoe kan je de kleur van curcuma doen veranderen? Kurkuma verkleurt als het in contact komt met zeep.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: kurkuma poeder of wortel – zeep
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  pH-indicator

6. Azijn

6.1.Onzichtbaar schenken

• Info: Wat gebeurt er als je azijn mengt met bakpoeder? Bij het mengen van het azijn en bakpoeder, wordt er een onzichtbaar gas gevormd.Wanneer het gas in de beker gegoten wordt, dooft het vlammetje van het theelichtje,
  omdat dat gas zwaarder is dan lucht. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Azijn – Bakpoeder
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  gasvorming

6.2. Eitje zonder schil

• Info: Wat gebeurt er als je een ei in azijn laat weken? Het azijn is gereageerd met de schaal van het ei. De reactie reageert met het kalk van de eierschaal waardoor gasvorming optreedt. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een rauw ei – Tafelazijn
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  gasvorming – reactie zuur en kalk

6.3. Azijnaccu

• Info: Wat gebeurt er als azijn in contact komt met twee verschillende metalen? Het azijn reageert met de metalen en maakt een elektrische stroom aan. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Zuiver tafelazijn – Koperen plaatjes – Zinken plaatjes
• Thema: chemische reactie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  galvanische cel

6.4. Ballon opblazen

• Info: Wat gebeurt er als er als je azijn en bakpoeder mengt? Het azijn reageert met het bakpoeder en het bruist. Deze reactie noemt men gasvorming. Het ontstane gas is koolzuurgas. Dat gas blaast de ballon op.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Azijn – Bakpoeder
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  gasvorming

6.5. Azijnbom

• Info: Wat gebeurt er wanneer we azijn en bakpoeder samenvoegen in een gesloten flesje? Het bakpoeder reageert met het keukenazijn en daarbij ontstaat een gas, koolstofdioxide. Het koolstofdioxide heeft meer ruimte nodig dan het bakpoeder en het azijn, waardoor de druk in het flesje toeneemt. Deze wordt zo groot dat de kurk van het flesje wordt gedrukt.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Azijn – Bakpoeder
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  gasvorming

6.6. Weg zijn de schelpen

• Info: Wat gebeurt er met de schelp in azijn? Schelpen bevatten calciumcarbonaat. Calciumcarbonaat reageert met een zuur en vormt hierbij koolstofdioxide. Azijn is een zuur waar dus de schelpen (calciumcarbonaat) mee gaan reageren en uiteindelijk oplossen.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Schelpen – Azijn (7%)
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  reactie zuur en kalk

6.7. Borrelen in een glas

• Info: Wat zorgt ervoor dat het glas schuimt? Bakpoeder reageert met een zuur tot CO₂ gas. Het afwasmiddel in de oplossing vangt deze gasbellen en vormt schuim .
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Azijn (7%) – Bakpoeder – Afwasmiddel
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  gasvorming

7. Banaan

7.1. Banaan in de koelkast

• Info: Wat gebeurt er met een banaan als we deze in de koelkast leggen? In de diepvriezer blijft de kleur van een banaan. Wanneer de banaan ontdooit, wordt het wel snel zwart. Dit komt omdat de celwanden door de kou kapot gaan. De enzymen kunnen echter niet meteen aan de slag gaan omwille van het feit dat ze zelf ook bevroren zijn. Bij het ontdooien gaan er rottingsverschijnselen optreden doordat de enzymen gaan reageren.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 2 bananen
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: enzymatische reacties

7.2. Suiker in banaan aantonen

• Info: Hoeveel massaprocent suiker zit er in een banaan? Een bruine banaan zou meer suiker bevatten dan fanta of sinaasappelsap: 14,4 %.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Banaan – Cola – Sinaasappelsap – Water
• Thema: biochemie
• Tijd: 35 min
• Begrippen: watergehalte

7.3. Verschillend suikergehalte in rijpe en onrijpe banaan

• Info: Wat is het verschil in de hoeveelheid suiker in een groene, een gele en een bruine banaan? De bruine banaan heeft een groter massaprocent aan suiker dan een gele banaan en dan een groene banaan. Dit komt omdat het zetmeel in de banaan omgezet is door enzymen in suiker.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Groene banaan – Gele banaan – Bruine banaan
• Thema: biochemie
• Tijd: 35 min
• Begrippen: watergehalte

7.4. Verschil tussen gele en groene banaan

• Info: Wat is het verschil tussen groene, gele en bruine bananen? Een groene banaan bevat meer zetmeel dan een gele en een bruine banaan. ISObetadine bevat Jodium. Jodium kleurt paars in de aanwezigheid van zetmeel.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Groene banaan – Gele banaan – Bruine banaan –  isobetadine
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zetmeelgehalte

7.5. Krassen in een banaan

• Info: Wat gebeurt er als er krassen op de schil van een banaan komen? Door krassen op de banaan te maken, breken we membranen. Hierdoor komen er enzymen vrij die er niet thuis horen. Zo zijn er enzymen die reageren met stoffen in de schil tot een donkerbruine stof.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een banaan – Een mesje
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: enzymatische reacties

7.6. Geheime boodschappen met een banaan

• Info: Hoe kan er met behulp van een banaan boodschappen doorgegeven worden? De schil van een banaan bestaat uit membranen die enzymen bevat. Door te krassen in de schil, komen er enzymen vrij. Deze enzymen reageren met andere stoffen in de schil tot een donkerbruine stof. De banaan bevat bepaalde enzymen die in hun eigen compartiment zitten. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een banaan – Een mesje
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: enzymatische reacties

8. Bakpoeder

8.1.Blusapparaat

• Info: Op welke manier kunnen we vuur blussen? Door azijn en bakpoeder te mengen ontstaat er een gas. Dit gas wordt koolstofdioxidegas genoemd.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Theelepel Bakpoeder – Tafelazijn (40ml)
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gasvormingsreactie

8.2. Dansende rozijnen

• Info: Hoe kunnen we rozijnen laten dansen? De rozijnen zijn oneffen. Het gevolg hiervan is dat de gasbelletjes als het ware in het oppervlak van de rozijnen blijven steken, waardoor de rozijnen lichter worden en stijgen. Als de rozijnen aan het oppervlak komen, stijgt het gas verder de lucht in. De rozijnen worden opnieuw zwaarder en zullen dus opnieuw dalen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Soda – Rozijnen – Azijn
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gasvormingsreactie

8.3. Minivulkaantjes met bakpoeder

• Info: Hoe maak je olifantentandpasta met bakpoeder? De bubbels door reactie van azijnzuur met bakpoeder  zijn lichter dan de vloeistof. Daarom stijgen ze. Doordat de opening van de fles smaller is dan de ruimte in de fles, wordt de druk bovenin groter. Het koolzuurgas reageert daar met het afwasmiddel. Er ontstaat een rode, schuimende massa die door de hoge druk uit de fles spuit.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Bakpoeder – Voedingskleurstof – Azijn
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gasvormingsreactie

8.4. Chemisch samendrukken

• Info: Hoe kan een fles chemisch samengedrukt worden? Huishoudazijn en bakpoeder reageren met elkaar en vormen CO₂-gas. Deze reactie tonen we aan met de lucifer die uitdooft omdat er in de fles gaan zuurstof meer aanwezig is. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bakpoeder – ontstopper –  Huishoudazijn
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gasvormingsreactie

8.5. Explosie van een plastic zak

• Info: Hoe kunnen we een plastic zak vergroten/doen ontploffen? Carbonzuur zal opsplitsen in water en koolstofdioxide.
  Koolstofdioxide is een gas dat er voor zal zorgen dat de plastic zak uitzet.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bakpoeder –  Huishoudazijn
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gasvormingsreactie

8.6. Bakpoeder en tafelazijn koelen ruimte

• Info: Hoe kan je een ruimte afkoelen? Bij vorming van koolstofdioxide daalt temperatuur van de oplossing. Deze warmte wordt uit de omgeving gehaald. Dit resulteert in een temperatuurdaling van de inhoud van de beker.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bakpoeder –  Huishoudazijn
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: endo-energetische reacties

9. Ballon

9.1. Elektrische slijm

• Info: Hoe kunnen we elektrische slijm maken? Het samenvoegen van bloem en olie geeft een slijmerige oplossing als resultaat. Door met de ballon over je haren of de wollen trui te wrijven worden elektronen op de ballon over gebracht. Het slijm is neutraal geladen. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Zonnebloemolie – Tarwebloem
• Thema: biochemie – bouw van atomen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrostatica

9.2. Geluid met een ballon

• Info:Wat hoor je als een ballon leegloopt? Als de lucht door het tuitje stroomt, drukt de buitenlucht het tuitje dicht. Als het tuitje dicht gedrukt wordt, duwt de lucht van binnen het tuitje weer open. Doordat het tuitje alsmaar open en dicht gaat krijg je een trilling die je kan horen als een scherp geluid.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ballon
• Thema:fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: trillingen

9.3. Massadichtheid gas en vloeistof

• Info: Heeft een gas of een vloeistof de grootste massadichtheid? De deeltjes bij een gas staan veel verder uit elkaar. Hierdoor zal een gas een veel lagere massadichtheid hebben dan water. Hierdoor zal een gas niet in een vloeistof blijven.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ballon
• Thema:fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

9.4. Uitzetting van een gas

• Info: Gaat een gas uitzetten als we deze opwarmen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Warm water – Ballon
• Thema: eigenschappen van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid van gassen

9.5.Vuurvaste ballonnen

• Info: Hoe kunnen we een ballon niet laten ontploffen in een kaars? De met lucht gevulde ballon ontploft omdat de lucht vanbinnen warm wordt. Deze zet uit en laat de ballon ontploffen.
  Het water koelt de lucht in de ballon af. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Twee ballonnen – Kaars
• Thema: eigenschappen van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verdampingswarmte

9.6. Smartphone omhulsel

• Info: Hoe kan een ballon een omhulsel van een smartphone vormen? De ballon vormt een omhulsel rond de smartphone.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Smartphone – Ballon
• Thema: eigenschappen van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: eigenschappen van elastomeren

9.7. Sinaasappel knalt ballon

• Info: Hoe kan je met een sinaasappelschil een ballon laten ontploffen? In een sinaasappel zit limoon, als deze stof in aanraking komt met rubber, gaat het net als bijtend zuur een klein gat eten in het rubber.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Sinaasappel – Ballon
• Thema: eigenschappen van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: eigenschappen van elastomeren – eigenschappen van organische stoffen

9.8. Een mini-ijsberg maken

• Info: Hoe stijgt de zeespiegel als het ijs smelt in de zee? In tegenstelling tot de meeste vloeistoffen die krimpen bij het bevriezen, zet water uit.  Omdat ijs  een kleinere massadichtheid heeft dan het water drijft het ijs in water. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ballon – Vriezer
• Thema: eigenschappen van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid van water en ijs

9.9. Baksneeuw

• Info: Hoe kan ik sneeuw maken in de zomer? In scheerschuim en conditioner zitten verschillende stoffen die gaan reageren met het bakpoeder.De sneeuw wordt koud, dit wijst op een endotherme reactie. In scheerschuim zitten zuren zoals citroenzuur. Deze reageren met het bakpoeder.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bakpoeder – Scheerschuim – Conditioner
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gasvormingsreactie

9.10. Ballonkebab

• Info:Hoe kan een ballon doorprikt worden met een stokje? Wanneer de ballon opgeblazen is zal het rubber van de ballon uitgetrokken worden en zal er een spanning ontstaan. Maar bovenaan en onderaan de ballon blijven er donker plekken over. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: satéstokje – ballon
• Thema: kunststoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: eigenschappen van elastomeren

9.11. Kussende ballonnen

• Info:Hoe kunnen we twee hangende ballonnen uit elkaar blazen? Omdat de we tussen de ballonnen blazen creëren we plaatselijk een lage druk. Hierdoor is aan de buitenkant van de ballonnen een hogere druk die de ballonnen naar binnen duwt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 4 blikjes (33 cl) – Twee ballonnen
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van Bernouilli

9.12. Waterballonnen traagheid

• Info: Wat gebeurt er wanneer het plastieken bord wordt weggenomen tussen een glas en een ballon? De ballon valt rechtstreeks naar beneden. Dit komt doordat de ballon zijn bewegingsrichting blijft behouden. Dit wordt de traagheidswet genoemd.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Krantenpapier – Toiletrolletje- Plastieken bord (veranderd naar karton, want mislukte de hele tijd) – Een waterballon
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van de traagheid

9.13. Ballon gevuld met lucht en één munt

• Info: Hoe klinkt een voorwerp in een ballon? Een muntstuk van 20 cent heeft een aantal hoekpunten hoeken. Als je hem in de ballon ronddraait, dan gaat hij over de binnenkant rollen. De hoeken botsen tegen de ballon. Hierdoor gaat de ballon trillen en hoor je een zoemend geluid. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ballon – Klein ijzer/metaal voorwerp
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: trillingen

9.14. Ballon in een spuit opblazen

• Info:Hoe kun je met een spuit een ballon opblazen? Door het uiteinde van de spuit te bedekken, creëer je een gesloten systeem met een vaste hoeveelheid lucht erin. Wanneer je de zuiger uittrekt, verhoog je het interne volume van de spuit, wat leidt tot een afname van de druk in de spuit en op het oppervlak van de ballon. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: spuit – ballon
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: druk – onderdruk

9.15. Ballon opblazen zonder aan te raken

• Info: Hoe kun je een ballon opblazen zonder aan te raken? Door de ballon op de hals van de fles te leggen, creëer je een gesloten systeem. Dit systeem heeft een vaste hoeveelheid lucht en een temperatuur hoger dan de omgevingstemperatuur.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ballon; – kokend water.
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: invloed van temperatuur op gassen

9.16. Glas oplichten met een ballon

• Info:Hoe kun je een glas oplichten met een ballon? Wanneer het glas met de ballon is bedekt, wordt de zuurstoftoevoer afgesneden. De kaars gaat uit, de lucht in het glas koelt af en de druk neemt af. Atmosferische druk duwt de ballon in het glas en drukt het glas stevig tegen de ballon.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: glas met water; – ballon; – kaars;
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: onderdruk

9.17. Thermische expansie

• Info: Hoe kan je een ballon opblazen met water? Wanneer een gas wordt verwarmd, bewegen de moleculen sneller. Naarmate de snelheid van de moleculen toeneemt, neemt de druk in de ballon toe. Dit zorgt ervoor dat de ballon opzwelt – naarmate het volume toeneemt, neemt de druk erin af en neemt de spanning van de ballon toe.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: warm water; – koud water; – ballon;
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen:invloed van temperatuur op gassen

10. Batterij

10.1 Aardappelbatterij

• Info: Hoe kunnen we zelf een batterij maken? Nadat het zinkplaatje in de aardappel is gestoken, begint het op te lossen. Zinkionen verlaten het metaal. De overgebleven elektronen zijn negatief geladen; daardoor verandert het zinkplaatje in een negatieve elektrode. De elektronen stromen van het zink naar het koperen plaatje, en vormen zo elektrische stroom. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Gekookte aardappel – Munt van 5 eurocent – Spijker
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

10.2. Citroenbatterij

• Info: Hoe kunnen we zelf een batterij maken? De munt is gemaakt van koper en de spijker is gemaakt van gegalvaniseerd staal, dat bevat zink. Koper en zink zijn allebei metalen die goed elektriciteit door kunnen  geven. Een citroen bevat citroenzuur. Het citroenzuur laat de elektriciteit van de spijker naar de munt stromen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Citroen – Munt van 5 eurocent – Spijker
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

10.3. Dokter Bibber

• Info: Hoe werkt ‘Dokter Bibber’? Elektriciteit kan pas stromen als de stroomkring gesloten is. Daarom verbind je de batterij, het lampje en de aluminiumfolie met stroomdraad aan elkaar. Als je met de pincet de aluminiumfolie raakt, sluit je de stroomkring. De elektriciteit kan stromen en het lampje gaat branden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Batterij (4,5 volt) – Aluminiumfolie
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrische geleiding

10.4. Geleiding demi en zoutwater

• Info: Welk water geleidt stroom?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: koperdraadjes – Zout – Demi-water
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrische geleiding

10.5. Spiraalbatterij

• Info: Waarom gaat het lampje branden als je de zenuwspiraal raakt? Elektriciteit kan pas stromen als de stroomkring gesloten is. Daarom verbind je de batterij, het lampje en de spiraal met stroomdraad aan elkaar. Als je met het handvat de spiraal raakt, sluit je de stroomkring. De elektriciteit kan stromen en het lampje gaat branden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Batterij – Metaaldraad – Stuk karton/hout
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrische geleiding

10.6. Mensenbatterij

• Info: Hoe kun je zelf dienen in een batterij? De 2 plaatjes in onze handen dienen als de + en – kant van de batterij en ons lichaam als het zuur.
  Door onze handen eerst nat te maken gaat de stroom makkelijker kunnen geleiden door ons lichaam.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Koperen plaatje – Aluminium plaatje – Water met zout (NaCl) erin
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrische geleiding

10.7. Een batterij met geld

• Info: Hoe kun je met geld een batterij maken? Het mengsel in de pot van water, keukenzout en soda werkt hierin als zuur.
  De aluminiumfolie en zilveren lepel dienen hierbij als de + en – kant van de batterij.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Aluminiumfolie – Zilveren lepeltjes x4 – Water – Keukenzout – Soda (badzout)
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrische geleiding

10.8. Verbranden van staalwol met een batterij

• Info: Hoe maken we vuur met een batterij? Het staalwol heeft een groot oppervlakte gekregen waardoor het makkelijker zal verbranden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Staalwol – Aluminiumfolie – Platte batterij (4.5 V)
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie

10.9. Waterstroom

• Info: Wat gebeurt er als je water onder spanning zet? Als je het kartonnetje optilt, ruik je chloor. Je herkent de geur misschien wel van het zwembad. Bij een van de potloodpunten zie je ook belletjes ontstaan. In die belletjes zit chloorgas, dat is ontstaan bij een chemische reactie. Nadat je de batterij hebt aangesloten op beide potloden, begint de reactie: Het zout in het water geleidt een elektrische stroom.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water –  Zout
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrolyse

10.10. Handverwarmer met batterij

• Info: Hoe kan je je handen verwarmen aan een batterij? Aluminiumfolie bestaat uit aluminium dat elektriciteit geleidt. Doordat er in deze kring geen verbruiker aanwezig is, ontstaat er kortsluiting. Door deze kortsluiting wordt de batterij warm.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  batterij – aluminiumfolie
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrische geleiding

10.11. Lading meten met aluminium

• Info: Hoe zou je lading kunnen meten met aluminiumfolie en een ballon? Door het statisch maken van de ballon, wordt de ballon positief geladen. Breng je de ballon nu dicht bij de koperdraad, dan wordt een negatieve lading (elektronen) uit de aluminiumfolie door de koperdraad omhooggetrokken (naar de ballon toe). De aluminiumfolie is nu positief geladen. Gelijke ladingen stoten elkaar af, waardoor de blaadjes van elkaar af bewegen. De hoek onder welke de blaadjes zich van elkaar bewegen is een maat voor de lading.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Ballon – Koperdraad 10 cm – Aluminiumfolie
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrostatica

10.12. Ronddraaiende schroef

• Info:Hoe kunnen we een simpele elektrische motor namaken? Als stroom doorheen de magneet stroomt, wordt de stroom afgebogen door het magnetische veld van de magneet. Door die afbuiging van de elektrische stroom krijgt de magneet een klein duwtje en daardoor gaat de schroef draaien.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Batterij – Koperdraad – Magneet
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektromotor

10.13. Daniëllcel doet een lampje branden

• Info: Hoe kan je een lampje laten branden zonder een batterij te gebruiken? Je kan een lampje laten branden door een Daniell-cell te maken. De Daniell-cell bestaat uit anoden (= de zink elektroden) en kathoden (= de koperen elektroden). 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Koper(II)sulfaat oplossing (0 aq) – Zinksulfaatoplossing (7 aq) – Koper en zink elektroden – Kaliumchloride – Water
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

10.14. Klei met elektrische schakelingen

• Info: Hoe kunnen we elektrische schakelingen maken met klei ? De klei is opgebouwd uit zouten, zouten zorgen voor een goede geleiding. De klei zal de stroom door laten vloeien naar de andere pool. Zo is de euro ook een goede geleider.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Klei – Batterij – munten
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

10.15. De elektromagneet

• Info: Hoe kunnen we een elektromagneet maken van een batterij? Een magnetisch veld ontstaat wanneer elektriciteit door een draad gaat. Dit magnetisch veld omringt de draad. Door de draad in een strakke spoel te wikkelen wordt het magnetisch veld in het midden van de spoel geconcentreerd. Het magnetisch veld is in de hele ijzeren staaf in dezelfde richting gericht en je kunt met dit magnetisch veld ijzeren voorwerpen oppakken.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een eetlepel bakpoeder – Batterijen: een 9V
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektromotor

11. Bier – blikje

11.1.Bevroren bier

• Info: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we het proces van vloeibaar naar vast kunnen versnellen? Door het bier in de diepvries te plaatsen, zal het gekoeld worden tot het zich uiteindelijk net onder het vriespunt bevindt. Het zal echter nog niet vast worden. Hiervoor moet het eerst een schok krijgen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Diepvries – Flesje bier
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: aggregatietoestanden

11.2. Bierflesje met biljet

• Info: Hoe denk je een biljet onder een bierflesje uit halen zonder het flesje aan te raken? Doordat je op tafel klopt, zal de tafel trillen. Hierdoor zal het bierflesje een heel klein moment geen contact maken met het biljet. Doordat je aan het biljet trekt, zal het  bierflesje zich hierdoor een beetje meer naar de zijkant bevinden. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bierflesje – Biljet van 5 euro
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van traagheid

11.3. Bier met ei

• Info: Hoe kan ik een ei ‘koken’ zonder hitte? In het bier zit alcohol. Deze alcohol gaat ervoor zorgen dat het eiwit verandert van structuur, zoals hitte dit ook zou doen. Door deze verandering in structuur zal het ei wit worden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ei – Flesje bier
• Thema: eigenschappen van stoffen – biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: denatureren van eiwit

11.4. Bierflesje met bierdopje

• Info: Hoe kun je een dubbelgeplooid bierdopje in een flesje bier blazen? Doordat je het dopje in het flesje probeert te blazen, blaas je ook lucht in het flesje. Deze lucht kan nergens heen, aangezien het flesje toe is aan de achterkant. De lucht zal dus langs de opening weer naar buiten gaan, waardoor het dopje mee naar buiten waait.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bierflesje – Dopje – Rietje
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van bernouilli

11.5. Bierflesje met markeerstift

• Info: Hoe kun je een markeerstift van onder een flesje halen zonder het flesje aan te raken? Door de snelheid waarmee je de beweging uitvoert, zal het flesje niet kantelen.
  Aangezien je aan beide uiteinden van de markeerstift tegelijk hebt geveegd, zal deze niet naar één kant kunnen vallen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Markeerstift- Bierflesje
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van traagheid

11.6. Gelijmd etiket van een flesje verwijderen

• Info: Hoe kun je makkelijk een gelijmd etiket verwijderen? Wanneer zuiveringszout wordt opgelost in water, wordt het oplossingsmedium alkalisch. Dit medium verzwakt de kleefkracht van de lijm en het etiket is gemakkelijk af te pellen!
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: fles met gelijmd etiket – warme zuiveringszoutoplossing
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: intermoleculaire krachten – lijm

11.7. Tentakels op een blik

• Info: Hoe kun je metalen tentakels maken? De aangezuurde oplossing van tin(II)chloride geleidt elektrische stroom. Onder zijn invloed worden tinionen omgezet in metallisch tin, waarvan de atomen zich op een speciale manier aan elkaar binden. Dit geheel vormen dendritische kristallen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: groot bekerglas met een zure oplossing van tin(II)chloride; – twee stukken koperdraad; – stalen plaat; – stuk blik;
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: spanningsreeks metalen – elektrolyse

12. Biologie

12.1.Herbarium

• Info: Hoe kunnen we planten op een ordelijke manier sorteren en bewaren? We kunnen ze ordelijk bewaren, door ze eerst goed te laten drogen voor we de planten opplakken in een bundel.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Verschillende planten – Zware boeken
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: planten

12.2. Mosgraffiti

• Info: Hoe maken we een milieuvriendelijkere variant op graffiti? We kunnen een milieuvriendelijkere variant van graffiti maken door mos te verdunnen en dit op de muur te strijken. Het chlorofyl kan dienen als kleurstoffen, die wateroplosbaar zijn.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Kleine handvol mos – Twee koppen karnemelk – Twee koppen water – Een halve theelepel suiker
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: planten – kleurstoffen – chlorofyl

12.3. Natuurkijkdoos

• Info: Hoe kunnen we de natuur bewaren en mee naar huis nemen? We kunnen de natuur meenemen naar huis door een kijkdoos te maken.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Natuur zoals, nootjes, blaadjes,… – Vliegerpapier
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: planten – kleurstoffen

12.4. Insecten bevrijden

• Info: Hoe bevrijd je simpel een insect? De insect zit tussen het glas en het papier, en kan zo veilig naar buiten gedaan worden
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Insect – Beker – Stukje papier
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: insekten

12.5. Blauwe rozen

• Info: Hoe kan je een roos van kleur laten veranderen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Roos – Huishoud ammoniak
• Thema: neutralisatiereactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: planten – pH-indicator

12.6. Vind je blinde vlek

• Info: Hoe vind ik de blinde vlek in mijn oog? De lichtstralen vanuit het bolletje of de spatie vallen op een bepaalde afstand in de blinde vlek van het oog. Dit is de plaats waar de oogzenuw het oog verlaat. Zo liggen er geen cellen die het licht opvangen en nemen we daar niets waar. Je oog corrigeert die vlek door te kijken naar de informatie van de cellen die wel licht waarnemen. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Papier
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zintuigen

12.7. Longmodel

• Info: Hoe maak je model van een long na? Wanneer je inademt, trekt je middenrif – de spier aan de basis van je longen – samen. Dit vergroot uw borstholte, verlaagt de luchtdruk van de holte onder de luchtdruk buiten en blaast de longen op 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een heldere doorzichtige 2L PET fles – 2 ballonnen – Een rietje
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: ademhalingsstelsel

12.8. Longcapaciteit meten

• Info: Hoe kun je je longcapaciteit meten? Longvolume is de som van vier indicatoren: volume, inspiratoire reservevolume, expiratoire reservevolume en restvolume.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  twee flessen; – deksel; – twee rietjes
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: ademhalingsstelsel

12.9. Denappelwetenschap

• Info: Hoe kun je een dennenappel laten openen en sluiten? Het meeste water dat de kegel absorbeert, komt in de schubben terecht. Elke schaal heeft twee lagen – een binnenste laag en een buitenste laag. Terwijl ze water absorberen, zetten de lagen van de schubben uit, de buitenste laag dramatischer dan de binnenste. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  lijm; – dennenappel; – kokend water
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: capillariteit

13. Bloem

13.1. Gluten uit tarwebloem

• Info: Hoe kun je gluten bekomen uit tarwebloem? Meel bestaat vooral uit zetmeel. Om het te verwijderen, heb je veel water nodig. Een grondige spoeling zal het zetmeel bijna volledig uit het deeg verwijderen, waardoor alleen een elastische gelige massa overblijft die bijna volledig uit gluten bestaat.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  100 g tarwebloem
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: isoleren van chemische stoffen

14. Citroen

14.1.Brandbare citrusvrucht

• Info:Welke oliën in de schil van citrusvruchten zijn brandbaar? De olie in de schillen bevat terpenen ( limoneen), dit zijn vluchtige verbindingen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Limoen – Appelsien – Citroen
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

14.2. Geheime boodschap

• Info: Hoe geven we een geheime boodschap door met behulp van citroenzuur? Het citroensap is door de warmteplaat beginnen te verkolen, een soort van verbranding. Hierdoor treedt er een verkleuring op en komt er een geur vrij. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Citroensap
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

14.3. Schuim maken met citroensap

• Info: Wat gebeurt er als we bakpoeder aan citroensap toevoegen? Bij toevoegen van bakpoeder aan citroensap/zuur wordt er schuim gevormd. Dit komt omdat er ook een gas gevormd wordt, namelijk CO₂, koolstofdioxide. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  30 ml citroensap/-zuur – 5 gram bakpoeder
• Thema: biochemie – chemische reacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen:gasvorming

14.4. Spitse spijker

• Info: Kunnen we het koper van een muntje aanbrengen op een spijker? Het zuur van de citroen, het citroenzuur, verwijdert het laagje koperoxide( de roest op de munten) van de munt waardoor deze weer gaat glanzen. Het koper van de munt is dus overgegaan op de spijker.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  10 tot 20 doffe koperen munten – Zout
• Thema: biochemie – chemische reacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: reactie met zuren

14.5. Zuurtegraad citrusvruchten

• Info:Welke citrusvrucht is het zuurst?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  pH-papier – Limoen – Appelsien – Citroen
• Thema: biochemie – neutralisatiereactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicator

15. Citroenzuur

15.1. Citroenbatterij

• Info: Hoe kunnen we een lampje laten branden met enkel een citroen? De munt is gemaakt van koper en de spijker is gemaakt van gegalvaniseerd staal, dat zink bevat. Koper en zink zijn allebei metalen die goed stroom door kunnen geven. Een citroen bevat citroenzuur. Het citroenzuur laat de stroom van de spijker naar de munt stromen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een citroen – koperen muntje – gegalvaniseerde spijker
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

15.2. Priklimonade

• Info: Hoe kunnen we limonade maken met bruis? Als zuiveringszout in aanraking komt met een citroenzuur ontstaan gasbelletjes van koolzuurgas. Dit zijn de belletjes die je ziet en proeft.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Citroensap van één citroen – Zuiveringszout (soda) – Poedersuiker
• Thema: biochemie – chemische reacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gasvorming

15.3. Schoon geld

• Info: Hoe kunnen we doffe koperen munten terug laten glanzen? In de lucht zit zuurstof. Een koperen munt wordt langzaam door zuurstof aangetast.Hierdoor ontstaat een dof laagje aan de buitenkant: geoxideerd metaal. Je kunt dit vergelijken met roest op een spijker. Het citroenzuur verwijdert het doffe laagje roest van de koperen munt en de munt gaat weer glanzen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Citroensap – Doffe Koperen munt
• Thema: biochemie – chemische reacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: reacties met zuren

15.4.Thee bleken

• Info: Hoe kunnen we zwarte thee lichter of donkerder maken? In zwarte thee zitten plantaardige kleurstoffen. Deze veranderen van kleur als je er een zuur of een base bij doet. Een base is het tegenovergestelde van een zuur. Soda is een voorbeeld van een base, het kleurt de thee donkerder. Citroensap is zuur, daarom kleurt de thee lichter als je ze erbij doet.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:   Afgekoelde zwarte thee – Citroensap – Zuiveringszout (soda)
• Thema: biochemie -neutralisatiereacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicator

15.5. Zure smaak veranderen

• Info: Hoe kunnen we de zure smaak van citroenzuur veranderen? Door water of suiker toe te voegen verminder je de sterke smaak van het zuur
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:   Citroensap – Suiker – Water
• Thema: biochemie -neutralisatiereacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicator

16. Cola

16.1.Cola en chloor

• Info: Wat gebeurt er als je cola en zwembadchloor bij elkaar voegt? Wanneer we cola en chloorhoudend zwembadproduct samenvoegen krijgen we een bijna explosieve reactie. Dit komt omdat de suiker en de koolzuur sterk reageren met de chloor in het zwembadproduct. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:   blikje cola – chloortabletten
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oxidator

16.2. Cola opblazen

• Info: Hoe kunnen we een ballon opblazen met een flesje cola? Wanneer we de suiker in de cola laten vallen, reageert het koolzuurgas (CO₂) hevig met de suiker. Wanneer we een flesje cola openen, komt het koolzuurgas meestal traag vrij, waardoor de bruis stilaan verdwijnt uit de cola. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  flesje cola van 250 ml – 15 gram suiker
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oppervlaktespanning

16.3. Vliegende colafles

• Info: Hoe kun je een colafles zo ver mogelijk laten vliegen? In cola zit CO₂-gas opgelost. Bij het openen komt dit gas langzaam vrij. Mentos zorgt ervoor dat de vrijzetting zeer snel gebeurt en dus ook zeer hevig. De ontstane druk doet de fles openspatten en zorgt ervoor dat de fles enorm ver omhoog schiet.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  colafles met cola light van minstens 1,5l – 3 mentos muntjes
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oppervlaktespanning

16.4. De kracht van bleekmiddel

• Info: Wat doet bleekmiddel met een gekleurde oplossing? Javel, bleekloog, bleekwater, bleekmiddel wordt gebruikt als desinfecterend schoonmaakmiddel. Als je bleekwater bij een kleurstof voegt, gaat de kleur verdwijnen door het blekend effect.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Bleekmiddel – Kleurstof – cola
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kleurverandering

17. Frisdrank

17.1.Bewegend blikje

• Info: Hoe kan je een blikje laten bewegen met een ballon? Atomen hebben van nature uit geen lading, maar door wrijving gaat er lading gecreëerd worden. Positieve lading stoot negatieve lading af, het blikje duwt dus de ballon weg als ze een verschillende lading hebben. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  leeg blikje met lipje – ballon
• Thema: bouw van atomen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: atoommodel van Thomson

17.2. Lavalamp

• Info: Hoe kunnen we zelf een lavalamp maken met frisdrank? Olie drijft op water. De bruistablet zal met het water reageren en er zullen belletjes koolzuurgas ontstaan.
  Net als in frisdrank stijgen de belletjes van het koolzuurgas ook naar boven. Ze nemen ook een beetje gekleurd water mee naar boven. Helemaal bovenaan aan het oppervlak spatten de belletjes uit elkaar. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Slaolie – Bruistablet – frisdrank
• Thema: bouw van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: soorten mengsels

17.3. Lichtgevende tonic

• Info: Wat gebeurt er met een flesje tonic als het met een UV-lamp wordt bestraald? Tonic is kleurloos en helder in normaal licht, maar geeft een heldere kleur onder ultraviolet licht.
  Tonic gaat oplichten wanneer we dit in de buurt brengen van een UV-lamp.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Tonic – Water – Andere frisdrank
• Thema: chemische reacties – energetische aspecten
• Tijd: 15 min
• Begrippen: luminescentie

18. Eieren

18.1.Ei als pingpongbal

• Info: Hoe kunnen we van een ei een pingpongbal maken? De harde schaal van een ei is gemaakt uit calciumcarbonaat. Net onder de schaal bevindt zich een wit vlies. Dit vlies noemt een membraan. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Leeg ei – Tafelazijn – Water
• Thema: biochemie – chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: reactie met zuren

18.2. Ei in een fles

• Info: Hoe geraakt het ei in de fles? Vuur heeft zuurstofgas nodig. Aangezien het ei de weg de fles afsluit gebruikt het vuur alle zuurstof op in de fles waardoor er een vacuüm. ontstaat. Het ei wordt aangezogen door het vacuüm en valt in de fles.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 1 hardgekookt ei
• Thema: biochemie – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: onderdruk

18.3. Ei laten knallen met aluminiumfolie

• Info: Hoe kunnen we een ei laten knallen met aluminiumfolie? We zien gasvorming. Er wordt een nieuw gas gevormd. De fles wordt ook warm.Nadat we het lege ei gevuld hebben met het gevormde gas. Steken we het ei aan. Enkele seconden later ontploft het ei.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: NaOH of ontstopper op basis van loog. Maak een 10% oplossing. – Water – Aluminiumfolie
• Thema: biochemie -chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: knalproef

18.4. Ei opblazen

• Info: Wat is osmose? De eieren worden alleen nog maar omgeven door een membraan. Er ontstaat een proces, genaamd osmose.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 3 rauwe eieren – Azijn – Water – Blauwe kleurstof
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: osmose

18.5. Ei uitbazen met een fles

• Info: Hoe kunnen we een rauw ei laten uitblazen met een fles? In de fles zit lucht en water. Lucht is een gas en de deeltjes van een gas willen zoveel mogelijk volume innemen.
  Naarmate er meer water uit de fles stroomt, krijgen de ingesloten luchtdeeltjes in de fles natuurlijk meer ruimte.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Rauw ei – Plasticine
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: onderdruk

18.6. Eiermolentje

• Info: Kan een ei zichzelf uitbalanceren op de rand van een bord? De eierschaal balanceert zichzelf door rond te draaien en valt zo niet van het bord af.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Eierschaal
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: evenwicht

18.7. Ei bakken op papier

• Info: Wat gebeurt er als we een eitje bakken op papier? Het papier heeft meer warmte nodig om te ontbranden dan het ei.
  Een ei begint al te stollen bij een temperatuur van ongeveer 90 graden. Papier zal pas ontbranden bij een temperatuur van 230 graden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Eieren
• Thema: thermodynamica – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verdampingswarmte

18.8. Groengebakken ei

• Info: Hoe krijgen we een groengebakken ei zonder het te laten beschimmelen? Rode koolsap is een indicator, een stof dat van kleur verandert in andere milieus, het geeft in een neutraal milieu een licht blauwe kleur. Als het in een basisch milieu terecht komt geeft het een groene kleur en een roze kleur in een zuur milieu. Het eiwit is basisch en daardoor verkrijgt het rodekool sap een groene kleur.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ei – Water – Rode kool – Azijn
• Thema: neutralisatiereacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH-indicator

18.9. Omelet in een ei

• Info: Hoe maak je een omelet, zonder een ei te breken? Als het ei lang en krachtig genoeg rondgedraaid wordt, kunnen we een omelet vormen. Het membraan rond de eierdooier scheurt door de bruuske verandering van beweging. Hierdoor mengt het eigeel zich met het wit van ei.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 3 eieren
• Thema: bouw van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsels

18.10. Rechtopstaand ei

• Info: Kun jij een ei rechtop laten staan zonder het te breken? Als je het ei in een hoopje zout plaatst, steunt het ei ook op enkele zoutkorrels. Het steunpunt is groter geworden. Nu kan het ei wel rechtop blijven staan.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Zout – Ei
• Thema: bouw van materie – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gravitatie

18.11. Zilveren ei illusie

• Info: Hoe kan je een ei gebruiken als spiegel? De verbranding van de kaars geeft naast koolstofdioxide en water ook koolstof vrij.
  Koolstof is zwart van kleur. De koolstof stoot het water af waardoor er een dun laagje lucht rond het ei vormt. In de carboncoating zit wat lucht vast. Wanneer het ei wordt ondergedompeld in het water, geraken lichtstralen door het water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ei
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

18.12. Het chemisch ei

• Info: Hoe kan een ei gekookt worden met chemie? Water met CaO zal reageren tot Ca(OH)₂. Bij deze reactie komt veel warmte vrij en zal ervoor zorgen dat het ei hardgekookt wordt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ei – calciumoxide
• Thema: chemische reactie 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: exo-energetische reacties

18.13. Eieren breken niet

• Info: Hoe komt het dat een ei niet breekt als je erop knijpt? Een ei is sterk door de ronde vorm van de schaal. Als je in een ei knijpt, wordt de kracht goed over de ronde schaal verdeeld. Daardoor kun je een ei niet zomaar stuk knijpen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ei 
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: krachten

18.14. Kristallen in een eierschaal

• Info: Hoe kan je kristallen maken in eierschalen? Door zeer veel oplosbare stoffen (suiker en zout) in het warme water op te lossen ontstond er een superverzadigde oplossing. Dat betekent dat de oplosbare stoffen gebruik maakten van de energie van het hete water om op te lossen totdat er geen ruimte meer was tussen de moleculen in de oplossing. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Propere eierschalen- Warm water – Verschillende oplosbare vaste stoffen: tafel zout, suiker
• Thema: bouw van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kristalvorming

18.15. Eierschuim

• Info: Hoeveel schuim kun je uit één ei halen? Natriumbicarbonaat en azijnzuur reageren om gasvormige koolstofdioxide te vormen. Als het tevoorschijn komt, wordt het gas opgesloten door het relatief dikke eiwit, waardoor het mengsel wordt opgeschuimd.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 25 g (1 eetlepel) zuiveringszout (natriumbicarbonaat); – 75 ml (7 eetlepels) witte azijn (azijnzuuroplossing); – voedselkleurstof;
• Thema: bouw van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsels – schuim

18.16. Eiwit detecteren

• Info: Hoe een eiwit te detecteren? Eiwit bevat ovalbumine-eiwit. Koper(II)sulfaat vormt er een onoplosbare verbinding mee, waardoor de lichtblauwe draden ontstaan die je waarneemt. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: kippeneieren; – koper(II)sulfaatoplossing; – natriumhydroxideoplossing.
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: identificatie van eiwitten

18.17. Chemisch omelet

• Info: Kan een eiwit worden omgezet in een dooier? Eiwit bestaat uit water en eiwitten, dat zijn grote moleculen die zijn samengesteld uit kleinere die aminozuren worden genoemd. “Aromatische” aminozuren zijn een subset hiervan met speciale ringen van atomen in hun structuur.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ei – geconcentreerd salpeterzuur
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: coaguleren van eiwitten

18.18. Hoe eiwit wassen?

• Info: Hoe kun je eigeel verwijderen? Eiwit is alkalisch en bevat ovalbumine-eiwit.
  Wanneer citroenzuur wordt toegevoegd, wordt de alkalische omgeving geneutraliseerd, wordt het zelfs zuurder en denatureert het eiwit!
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ei; – citroenzuur;
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: coaguleren van eiwitten

19. Fysica

19.1.Magic Rollback Can

• Info:Hoe kun je een pot laten terugrollen? The magic rollback can is een fenomeen te wijten aan het behoud van mechanische energie. De kinetische energie, gegeven aan de pot, wordt omgezet in potentiële energie. De kracht die hier eigenlijk speelt is de veerkracht naarmate de pot een grotere afstand aflegt, betekent dit ook dat de elastiek zichzelf opdraait. De veerkracht werkt de beweging tegen en zorgt ook voor een terugwaartse beweging
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: blikje – pot
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mechanische energie

19.2. Snelheid van planeten

• Info:  Welke planeet draait het snelst? De persoon die de bal ronddraait moet de zon voorstellen. De bal is dan een planeet.
  Bij het kortste touw moet je sneller draaien dan bij de langere touwen. Uit dit proefje kunnen we bewijzen dat de planeten die dichter bij de zon staan, sneller draaien.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Enkele stukken touw, in lengte variërend van ca. 25 cm tot 2 meter. – Een bal
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: snelheid

19.3. Tillen met lucht

• Info:  Hoe krijg je een pennenzak optillen met lucht? Lucht is zeer sterk. Als je lucht afsluit in een afgesloten ruimte kun je er zelfs iets mee tillen (in dit geval de pennenzak).
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Rietje – Stevige zak
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: druk

19.4. Vogel in een kooi

• Info:  Hoe kunnen we onze ogen bedriegen? Onze ogen werden bedrogen omdat door het lange staren de lichtsensitieve cellen in onze ogen minder reageren op de kleur waar je heen staart. Als je dan naar een wit oppervlak kijkt wordt rood uit de witte kleur “getrokken” door onze ogen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: tekening
• Thema: fysica – biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optisch bedrog

19.5. Het verschil in dichtheid tussen stoffen

• Info:  Hoe zijn de dichtheden van water, zoutwater en olie te vergelijken? Olie heeft de laagste dichtheid daarom drijft deze op water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: brood – Water – olie – Keukenzout
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

19.6. Spectrum op een cd rom

• Info:  Wat gebeurt er als je met wit licht op een cd schijnt? Het wit licht word door de ronde vorm van de cd verstrooid in verschillende kleuren. De cd zorgt er dus voor dat het witte licht verspreid wordt in verschillende kleuren: rood, oranje, geel, groen, blauw, indigo en violet.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 1 cd
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: lichtspectrum

19.7. Spiegelbeeld in water

• Info:  Wat zie je in een druppel op een spiegel? Een waterdruppel werkt als een bolle lens. Zo een lens draait een beeld onderste boven. In een waterdruppel zie je het spiegelbeeld op zijn kop.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Spiegel – Water
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

19.8. Regen maken

• Info:  Hoe ontstaat regen? De stoom van het gekookte water gaat omhoog in je glazen potje. Net zoals zeewater verdampt door de warmte van de zon. De ijsklontjes vormen samen met het zout een soort lagedrukgebied. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: water – 4/5 ijsblokjes – zout
• Thema: fysica – bouw van materie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: aggregatietoestanden

19.9. De eenvoudigste raket

• Info:  Hoe maak je van een lucifer een raket? Doordat de kop van de lucifer onder de aluminiumfolie warm wordt zal hij vanzelf ontbranden.
  Er ontstaat druk en die druk kan enkel weg via de luchtpijp. De luciferraket vliegt weg.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 2 lucifers – aluminiumfolie – 2 paperclips
• Thema: fysica – chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

19.10. Cartesische duiker

• Info:  Hoe kunnen we de duiker laten duiken in een flesje water? Dit komt doordat als je in het flesje drukt de druk boven de vloeistof toeneemt en hierdoor het glazen buisje in de vloeistof zakt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Leeg plastic flesje – Glas water – Glazen buisje
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: druk

19.11. De knetterproef

• Info:  Wat gebeurt er als je een ballon wrijft door je haar? Als je dan met een ballon/zak over je haar wrijft creëer je negatief geladen elektronen van je haar. De elektronen
  schuiven naar de ballon.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ballon/zak
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrostatica

19.12. Vloeistofdruk met rietjes

• Info: Wat is de invloed van de diepte op de vloeistofdruk? Het water in de rietjes komt even hoog te staan als het water rond de rietjes. Bij blazen duw je het water in de rietjes met lucht naar beneden. Als je harder blaast zal het water lager komen. In principe wordt tegen de vloeistofdruk gewerkt. Dit omdat het water weer even hoog wil komen te staan. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Glas water – Twee rietjes – Elastiekjes
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: druk

19.13. Een dubbelgebroken rietje

• Info: Hoe komt het dat we een knik zien in het rietje? Licht beweegt in de lucht het snelste. Komt het in water of in een glas, vertraagt het en veranderd ook een beetje van richting. Zo lijkt het alsof het rietje een knik heeft gekregen, wat in werkelijkheid niet is. Dit noemen we de Breking van het licht.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een glas water – Een rietje
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

19.14. Op je hoofd drinken

• Info: Hoe kan je water drinken als je op je hoofd staat?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een glas water – Een rietje
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gravitatie

19.15. Ballonhovercraft

• Info: Hoe kunnen we een cd of dvd laten zweven? De lucht in de ballon wordt naar buiten geperst. Die lucht kan maar een kant op en dat is door het gat in de cd/dvd. Onder de cd ontstaat dus een luchtlaag die de cd/dvd laat zweven.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: lijm – Ballon – Flessendop met tuit – CD of dvd
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: luchtdruk

19.16. Communicerende vaten

• Info: Hoe gaan we water verplaatsen van hoog naar laag met een bocht? De druk op het vloeistofoppervlak zal ervoor zorgen dat de vloeistof in de rietjes gestuwd wordt. Eenmaal de rietjes volledig gevuld is, zal de vloeistof verder stromen naar het volgende vat.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – kleurstof – bekers
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen:druk

19.17. Diffusie en temperatuur

• Info: Welke verschillen zouden we kunnen waarnemen wanneer we inkt in een bekerglas met warm en een bekerglas met koud water brengen? n het bekerglas met het warme water speelt de temperatuur ook nog een bijkomende rol. Doordat de temperatuur hoger is, gaan de deeltjes sneller bewegen. Wanneer we nu azijn gaan toevoegen aan het warme water met de inkt, zal dit een invloed gaan uitoefenen op de concentratiegradiënt waardoor de blauwe kleur opeens wel zichtbaar zal worden
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: water – inkt – azijn
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: diffusie

19.18. Drie messen dragen een glas

• Info: Hoe kan ik een glas plaatsen op 3 flessen en 3 messen? Het gewicht van het glas wordt verdeeld over de flessen. Door de driehoek wordt de druk verdeeld. Het einde van elk mes rust op het midden van het volgende mes, waarbij een weefstructuur ontstaat. Door het weven van de messen, ontstaat een structuur als een massieve plaat, wat zeker sterk genoeg is om een aanzienlijke hoeveelheid gewicht te dragen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Drie flessen – Drie messen
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massa

19.19. Drink mij

• Info: Hoe kunnen we drinken uit een fles met gaatjes? De atmosferische druk duwt het water uit de fles. Als de fles dicht is heeft de atmosferische druk geen invloed meer op de oppervlakte van het water. Het water wordt dus niet meer uit de fes gedrukt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: water – Fles – Duimspijker
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: atmosferische druk

19.20. Gasmodel nabootsen

• Info: Hoe kan ik het gasmodel nabootsen? Warme lucht is lichter en zal makkelijker naar de bovenkant kunnen van de draadmand.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Föhn – Pingpongballetjes
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: deeltjesmodel

19.21. Lopende kleuren

• Info: Hoe kan ik water van de ene in de andere beker krijgen? Het papier absorbeert het water en fungeert als een verbinding tussen het water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Voedingskleurstof – Papieren doek
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: capillaire krachten

19.22. Omgekeerde pijltjes

• Info: Hoe kunnen we een getekende pijl visueel omkeren? Door de lichtbreking of refractie spiegelen de pijlen. Deze veranderen dan van richting. De zin van de pijl is omgekeerd als je ‘door het water’ kijkt. De grootte van de pijl is afhankelijk van de afstand tussen het blad papier en de vaas. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Zwarte viltstift – Glas
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

19.23. Opdraaibaar speelgoed

• Info: Hoe kan je een zelf-rollend speeltje maken? Het speeltje begint uit zichzelf te rollen omdat de elastiek gespannen is. De potentiële energie van de elastiek bereikt het hoogtepunt wanneer het op tafel wordt gelegd, vlak voor dat het rolletje wordt losgelaten. Vanaf dan begint het speeltje te rollen en wordt de potentiële energie omgezet in kinetische energie.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Vaseline of afwasmiddel –  Rol met draad – 2 paperclips – Elastiek
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kinetische energie

19.24. Pingpongbal als afsluiter

• Info: Hoe kunnen we een fles afsluiten met water zonder extra materialen te gebruiken? Als er lucht in de fles zit, dan duwt de lucht tegen het pingpongballetje zodat hij niet als afsluiter werkt.
  Als er geen lucht in de fles zit, dan duwt de lucht buiten de fles het pingpongballetje tegen de fles. Het pingpongballetje werkt dus als een afsluiter.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Glazen fles – Pingpongballetje
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: atmosferische druk

19.25. Rietje als molentje op een fles

• Info: Hoe kunnen we een rietje laten bewegen zonder het aan te raken?Thomson dacht dat het atoom een bol was gelijkmatig gevuld met positieve lading, met daarin de negatief geladen elektronen. Door de wrijving van het rietje ontstaat er een lading. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Rietje – Fles – Wollen doek
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrostatica

19.26. Rijst in een fles

• Info: Hoe kan een stokje blijven steken in een fles gevuld met rijst? De deeltjes van de rijst zitten zo dicht op elkaar gepropt dat ze zowel tegen elkaar als tegen de wand van de fles een bepaalde druk gaan uitoefenen. Wanneer het satéstokje terecht komt tussen de rijstdeeltjes, gaan de omgeven rijsdeeltjes een druk uitoefenen tegen de rand van het saté stokje waardoor het hele flesje met rijst mee omhoog getild wordt wanneer je het stokje er snel uit wilt trekken.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: rijst – fles – saté stokjes – trechter of papier
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: intermoleculaire krachten

19.27. Roken in een fles

• Info: Waarom is roken slecht voor je longen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Lijm(pistool) – Sigaret – Fles
• Thema: fysica – soorten mengsels
• Tijd: 15 min
• Begrippen: rook

19.28. Rook in een seconde

• Info: Hoe kan ik rook in een glas opvangen? Als je de rook afkomstig van de lucifers leidt naar een glas, kan je de rook opvangen 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Lucifers – Zilverpapier – Glas – Dikke kleurpen
• Thema: fysica – soorten mengsels
• Tijd: 15 min
• Begrippen: rook

19.29. Volume en temperatuur

• Info: Welk invloed heeft de temperatuur op het volume van een gas? Dit verschijnsel staat bekend als de wet van Charles of de eerste weet van Gay-Lussac.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Voedingsstoffen – Water
• Thema: fysica – chemisch rekenen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gaswetten

19.30. Rook uitschenken

• Info: Hoe kan ik rook in een glas krijgen? Het gas dat ontstaat is zwaarder dan de lucht. Daarom komt het in het glaasje terecht.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Pen – glas – Pincet
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsels – rook

19.31. Rookbellen blazen

• Info: Hoe kunnen we rookbellen maken?Rook is warme lucht en warme lucht stijgt. Warme lucht heeft een kleinere dichtheid dan koude lucht. De rook heeft de vorm van een gebogen torus. De lucht aan de buitenkant beweegt sneller dan de rook, dus behoudt deze de ringvorm 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Plastieken fles – Ballon – Schaar
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsels – rook

19.32. Rookdonuts

• Info: Hoe kunnen we een rookdonut maken? Een rookkring is een zichtbare vortex ring gevormd door rook in een heldere omgeving. Door de rook doorheen het flesje naar de zuivere lucht te sturen, zal het buitenste deel van de rook die in contact komen met de grens van de opening van het flesje een poloïdale stromingspatroon doen ontstaan. Door het afremmen van de buitenrand ontstaat er een zichtbare ring.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Al-folie – Lucifers – Plastieken flesje – Ballon
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsels – rook

19.33. De gebalanceerde bezem

• Info: Hoe kan het zwaartepunt van een bezem gevonden worden? Alle objecten hebben een zwaartepunt, maar voor elk object bevindt deze zich op een andere plaats. Door je vingers langs de onderkant van de bezem te schuiven vind je dit zwaartepunt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: hark
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zwaartekracht

19.34. De afgeschoten dop

• Info: Hoe kan een flessen dop met luchtdruk worden afgeschoten? Door het knijpen en het draaien van de fles ontstaat er in de fles een druk. Deze druk zal zo hoog oplopen dat als de dop van de fles gedraaid wordt de dop weggeschoten wordt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: fles
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: luchtdruk

19.35. Lucht neemt ruimte in

• Info: Hoe kan lucht waargenomen worden? Lucht zit in de kleine beker en als deze ondersteboven in een beker met water wordt geplaatst zal er een druk ontstaan die ervoor zal zorgen dat er geen water in de kleine beker kan komen. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: water – doek
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van Archimedes

19.36. Waar komt … die kip vandaan?

• Info: Hoe kunnen we kippengeluiden namaken met knutselmateriaal? Door de wrijving gaat de draad trillen, maar deze trilling is niet hoorbaar. Bij de draad met de beker wordt de trilling doorgevoerd tot in de beker, die als klankkast dient. Hierdoor wordt de trilling hoorbaar.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Plastieke beker – Keukenpapier – Water – Katoendraad – Paperclip – Naald
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: trillingen

19.37. De magische fles

• Info: Hoe kunnen we voorkomen dat niet al het water verloren gaat indien er een gaatje in een flesje zit?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Lege waterfles – Handschoenen – Kaarsje
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: onderdruk

19.38. Newton kleurenrad

• Info: Welke kleuren zie jij bij een Newton kleurenrad? Wit licht bestaat uit alle kleuren op het zichtbare spectrum. Door het draaien van de verschillende kleuren wordt er samen wit licht gevormd.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Papier – 1 nagel – Potloden/ stiften (rood-oranje-geel-groen-blauw-indigo-violet) – Karton
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen:lichtspectrum

19.39. Een hamer balanceren

• Info: Hoe kan je een hamer laten balanceren op een lat? Je kan een hamer laten balanceren op een lat door het te verbinden met elastiekjes en de lat op tafel te leggen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een lat – Drie elastiekjes – Hamer
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: evenwicht

19.40. Knikkergravitatie

• Info: Hoe kun je een knikker laten zweven?  Wanneer je het glas opheft, zal de knikker niet vallen. De kracht die hiervoor zorgt heet de centripetale kracht of middelpuntzoekende kracht. Een object in beweging, blijft in beweging zolang het niet gehinderd wordt. De knikker wilt in een rechte lijn bewegen, maar de wanden van het glas zorgen er voor dat de baan van de knikker afgebogen wordt en de knikker tegen het glas duwt. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Glas dat smaller is aan de bovenkant dan aan de onderkant – Knikker / rond object
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: evenwicht – gravitatie

19.41. The hamer en ruler truck

• Info: Hoe kan je een hamer laten balanceren op een lat? Je kan een hamer laten balanceren op een lat door het te verbinden met elastiekjes en de lat op tafel te leggen. Het handvat van de hamer duwt het ene uiteinde van de lat omhoog terwijl de kop (het zwaartepunt van de hamer) onder de tafel aan de liniaal trekt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een lat – Drie elastiekjes – Hamer
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: evenwicht

19.42. Swipe card experiment

• Info: Wat gebeurt er als je ijzervijlsel op de zwarte strip van een oude kaart laat vallen? De zwarte streep op de achterkant van je kaart bevat zeer veel kleine magnetische deeltjes. Wanneer de kaart gecodeerd is, worden die kleine magnetische deeltjes uitgelijnd om afwisselende gemagnetiseerde en niet-gemagnetiseerde zones te creëren die een streepjescode vormen. Het ijzervijlsel wordt door de magnetische deeltjes aangetrokken waardoor de streepjescode verschijnt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  oude kaart – ijzeren nagel – metalen vijl
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

19.43. Meteorietinslag

• Info: Hoe kunnen we een meteorietinslag modelleren? Het oppervlak van de maan (=het schaaltje) is namelijk bedekt met een zeer fijn poeder van steenstof dat je kan vergelijken met meel/bloem. Dit oppervlaktestof (= de bloem) is ongelooflijk droog en heeft zich in de loop van de tijd gevormd.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Bloem  – bakplaat
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gravitatie

19.44. Een artisanaal kompas

• Info: Hoe werkt een kompas? Door met de magneet over de nagel te wrijven wordt deze gemagnetiseerd en wordt de nagel dus zelf een magneet. Op het wateroppervlak is deze magneet nu vrij om te bewegen en plaatst hij zich volgens het magneetveld van de aarde.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een ijzeren nagel – Een papiertje – Een magneet – Water
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gravitatie – magnetisme

19.45. Gravitationele lens nabootsen

• Info: Hoe kunnen we het concept van een gravitationele lens simuleren? Het licht dat van de ondergrond afketst wordt vervormd door de buiging van het glas. Dit is te vergelijken met licht van sterren dat vervormd wordt door de buiging van tijd en ruimte door zwaartekracht.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een wijnglas – Ondergrond met een bepaald patroon
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gravitatie  – optica

19.46. Elektrostatisch aangedreven boot

• Info: Hoe kan een papieren bootje uit zijn eigen varen op water? Wanneer je de ballon op je haar wrijft, krijgt het oppervlak wat elektronen en krijgt het een negatieve lading. Er verschijnt een elektrisch veld omheen, dat de ladingen in andere objecten kan beïnvloeden. Zoals ladingen elkaar afstoten, en tegengestelde ladingen elkaar aantrekken.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  gekleurd papier; – ballon;
• Thema: fysica 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrostatica

20. Geestrijke dranken

20.1.Tequila doen branden

• Info: Wat gebeurt er als je een vuur wilt blussen met tequila? Als we tequila, wat een soort alcohol is, in de buurt brengen van een vlam, dan gaat de alcohol in brand vliegen. Alcoholen zijn brandbare vloeistoffen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Tequila
• Thema: redoxreacties – biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

20.2. Massadichtheid van whiskey

• Info: Wat gebeurt er als je voorzichtig water toevoegt aan whisky? De twee vloeistoffen (whisky en water) hebben beiden een andere massadichtheid.
  Water heeft een grotere massadichtheid dan whisky waardoor het water op de whisky zal drijven.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – Whisky
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

20.3. Schuimkraag van bier

• Info: Waarom schuimt bier als je dit schud of uitgiet? Om bier te maken wordt op een bepaald moment eiwitten afgebroken. Een deel van deze afgebroken eiwitten worden al verwijderd voordat we het bier kunnen drinken. Een ander deel blijft in het bier zitten. Aan het bier wordt ook CO₂ toegevoegd 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  glas – Bier
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oppervlaktespanning – oplosbaarheid gassen

20.4. Afbuigen van vodka

• Info: Wat gebeurt er als je een plastieken staaf opwrijft met een doek en deze in de buurt van stromende wodka houdt? Alle stoffen bestaan uit positief en negatief geladen deeltjes. Afhankelijk van hoe deze deeltjes in een stof liggen kan een stof polair of niet polair zijn. Bij het opwrijven van de staaf geef je de staaf een meer positieve lading. Als we de buis in de buurt van de wodka houden, trekt de geladen buis de wodka aan. Wodka is daarom een polaire stof
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Wollen doek – Wodka
• Thema: biochemie – atoommodellen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrostatica

20.5. Icepack zonder ijsblokjes

• Info: Hoe kunnen we een eigen icepack zonder ijsblokjes maken? Water vormt ijs bij een temperatuur lager dan 0°C zoals in een diepvriezer. De vloeistof wordt dan vast (ijs). Wodka is een soort alcohol en dus heel anders dan water. Wodka in vloeibare toestand ‘vriest’ pas tot een vaste toestand tussen de -35°C en -45°C afhankelijk van de soort wodka. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Gripsealzakje (zip zakje) – Glas – Wodka – Water
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen – thermodynamica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: vriespuntsverlaging

20.6. Storm in een glas

• Info: Hoe kun je het weer chemisch voorspellen? De oplosbaarheid van de kristallen in de oplossing wordt beïnvloed door de temperatuur en druk van buitenaf. Dit maakt het dan mogelijk de kristallen om ofwel blijven in oplossing, of uitkristalliseren in verschillende mate.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 300 ml wodka (50% ethanol) – 28 g kamfer (1,7,7-trimethylbicyclo[2.2.1]heptaan-2-on) – 10 g KNO_{3 –} 10 g NH₄Cl
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kristalvorming

21. Gisten

21.1. Conserveermiddel tegen gistgroei?

• Info: Wat kan je toevoegen aan producten om gisting tegen te gaan? Azijn zorgt ervoor dat er geen gisting kan ontstaan
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 3 glazen – Lauw water (34°C-40°C) – 3 theelepels suiker – 3 theelepels gist – 1 eetlepel tafelazijn
• Thema: biochemie – biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gistgroei – factoren die invloed hebben

21.2. Pizza met en zonder gist

• Info: Wat gebeurt er als je pizza maakt en geen gist toevoegt? Gist zorgt ervoor dat het pizzadeeg kan rijzen. Hierdoor is de pizza na het bakken luchtig en smakelijk.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 400 g witte bloem – 250ml water – 10 g gist – 25 ml olijfolie – 10 g zout – Tomatensaus
• Thema: biochemie – biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gistgroei – factoren die invloed hebben – vorming van koolzuurgas

21.3. Welk gas ontstaat bij gistgroei?

• Info: Wat kan het bruisende gas doen dat ontstaat bij de gisting? De vlam dooft uit. Het gas is koolstofdioxide.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 3 cl lauw water (34°C-40°C) – 3 theelepels suiker – 2 theelepels gist
• Thema: biochemie – biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gistgroei – factoren die invloed hebben – vorming van koolzuurgas

21.4. Lancering van een raket met gist en macaroni?

• Info: Hoe kunnen we het ontsteken van een raket nabootsen met pasta? Het waterstofperoxide ontbindt door de aanwezige katalase van de gisten. Hierdoor komt naast water, zuurstofgas vrij.
  Dit zuurstofgas laat de macaroni stevig branden. Als de hoeveelheid later vermindert, daalt ook de intensiteit.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: dikke macaroni sliert – gist – waterstofperoxide 3%
• Thema: biochemie – biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gistgroei – factoren die invloed hebben – vorming van koolzuurgas

22. Glycerol

22.1.Kunsthuid maken

• Info: Hoe kun je kunsthuid maken? Bij verhitting dringen de glycerolmoleculen en watermoleculen tussen de gelatinemoleculen door, waardoor de aantrekkingskracht tussen de gelatinemoleculen wordt verzwakt. Hierdoor wordt de gelatine elastischer en kan je het aanwenden als kunsthuid.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  gelatine; – glycerol; – water;
• Thema: biochemie – chemische eigenschappen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: intermoleculaire krachten

22.2. Sneeuwstormen

• Info: Hoe maak je een sterrenstorm in een glas?
  Hoe hoger de viscositeit van de vloeistof, hoe meer de wrijvingskracht de beweging van de confetti erin vertraagt. Water heeft een relatief lage viscositeit, waardoor de confetti snel naar de bodem bezinkt.
  Je kan de wrijvingskracht echter aanzienlijk verhogen door een veel meer viskeuze vloeistof toe te voegen die goed mengt met water – glycerol. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  transparante fles (0,5 L ) met dop; – confetti in vorm van sterretjes; – water; – glycerol 0,25 l
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: viscositeit

23. Groenten en fruit

23.1.DNA uit tomaat

• Info: Hoe kan je het DNA van een tomaat aantonen?Door de tomaat te mixen proberen we de cellen, van de tomaat, uit elkaar te halen. Met behulp van het afwasmiddel gaan bepaalde zaken van de cellen oplossen. De taak van het zout is om nog andere onderdelen van het DNA te verwijderen. Vervolgens gaat men het DNA van de tomaat scheiden aan de hand van de scheidingstechniek: filtratie. Daarna heeft de alcohol, whisky of wodka, de functie om het DNA te laten neerslaan, zichtbaar maken. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  tomaat – keukenzout – afwasmiddel – water – ijs – wodka of whisky
• Thema: biochemie – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: extractie

23.2. Rode toverkool

• Info: Welke kleur heeft rodekoolsap met toevoeging van verschillende stoffen? De toegevoegde stoffen die zorgen voor een roze kleur zijn zure stoffen: hetcitroensap, de cola en de azijn. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  azijn – citroensap of sinaasappelsap – cola – afwasmiddel/CIF – rodekoolsap
• Thema: biochemie – neutralisatiereacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicator

23.3. Slurpende wortels

• Info: Hoe kan je de aders in wortels zichtbaar maken?  In het binnenste van de wortel lopen meer aders dan aan de buitenkant. Door absorptie krijgen planten en bomen water vanuit hun wortels, helemaal tot aan de top van de boom en in de
  blaadjes
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  water – blauwe inkt – wortel
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: capillariteit

23.4. Zoetwaterwortels

• Info: Wat gebeurt er als je een wortel enkele dagen in zoutwater laat staan? Doordat je zout bij het water hebt gedaan, zit er meer zout in het water dan in de wortel zelf. Als je de wortel in zout water zet, gaat het water uit de wortel naar het zoute water stromen. Dit noemen we osmose. De wortel verliest al zijn water en wordt slap
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  2 wortels – water – zout
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: diffusie – osmose

23.5. Zoutwaterwortels

• Info: Wat gebeurt er wanneer we een wortel in zoutwater brengen? De wortel uit het zoute water is helemaal slap geworden! In wortels zit water, hierdoor blijft de wortel stevig. Water stroomt altijd van een plaats waar weinig zout is naar een plaats waar veel zout is. In wortels zit ook zout. Doordat je zout bij het water hebt gedaan, zit er meer zout in het water dan in de wortel zelf. Als je de wortel in zout water zet, gaat het water uit de wortel naar het zoute water stromen.
  Dit noemen we osmose.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  2 verse wortels – Zout – Water
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: diffusie – osmose

23.6. De lucht zuiveren

• Info: Hoe kunnen we lucht zuiveren met bakpoeder? Het bakpoeder heeft de geur van de ui opgenomen (geabsorbeerd).
  Daarom zet men vaak bakpoeder in de koelkast om onaangename geurtjes te onderdrukken.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:   bakpoeder – 2 hersluitbare plastic zakjes – 1 ui
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: absorptie

23.7. Groentenchromatografie

• Info: Uit welke kleurstoffen bestaan groenten? De rode kleur van het bietensap lost goed op in water en bestaat uit 1 kleur.
  De oranje kleur van het wortelsap lost weinig op in water en is nagenoeg op dezelfde plaats terug te vinden.
  De rode kleur van het tomatensap is ook niet goed oplosbaar in water en vinden we terug op dezelfde plaats.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  koffiefilter – rode bietensap – wortelsap – tomatensap – wattenstokje
• Thema: biochemie – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: chromatografie

23.8. Gedrag van groenten in water

• Info: Wat gebeurt er wanneer we verschillende groenten in water brengen? De groenten die drijven hebben lucht in hun schil gevangen en blijven daardoor drijven.
  De aardappel heeft in zijn schil geen lucht gevangen en zal daardoor dadelijk naar de bodem zakken
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Grote glazen bokaal/vaas – Paprika – Tomaat – Wortel – limoen – aardappel
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

23.9. Geheime boodschappen met rode kool

• Info: Hoe kunnen we een geheime boodschap zichtbaar maken met rodekoolsap? Het verse rodekoolsap heeft een paarsblauwe kleur. Wanneer we het sap in contact brengen met het citroensap wordt het rodekoolsap rood. Citroensap is zuur.
  Wanneer we het rodekoolsap in contract brengen met bakpoeder kleurt het groenblauw. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  rodekoolsap – bakpoeder – tafelazijn
• Thema: biochemie – neutralisatiereacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicator

23.10. Kleurige selder

• Info: Hoe worden kleurstoffen opgenomen door groenten? Om te groeien, zuigt de selder water met voedingsstoffen op uit de aarde. In deze proef kun je zien dat dit ook echt gebeurt. De kleurstoffen voor voedingsmiddelen zijn pigmenten die door het water geabsorbeerd worden en tonen hoe het water in de plant circuleert en hoe het via de stengel de blaadjes bereikt
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Tak selder met blaadjes – voedingskleurstoffen
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: capillariteit

23.11. Een sinaasappelschil aansteken

• Info: Hoe komt het dat de sinaasappel( de stam) blijft branden? Olijfolie brandt niet net zoals dat bijvoorbeeld diesel niet brandt. Echter beide vloeistoffen hebben
  altijd wel een kleine verdamping aan de oppervlakte en dat gas brandt wel (en in het geval van
  diesel zelfs heel erg). Dus als je een vlam houdt bij dat gas, dus alleen aan de oppervlakte, dan zal er
  wel een vlam ontstaan. Het lont/stam zorgt ervoor dat het vlammetje blijft branden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  sinaasappel – Olijfolie
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

23.12. Fruitsapklok

• Info: Hoe kan je een klok laten werken wanneer je geen batterij bij de hand hebt? Door gebruik te maken van fruitsap, magnesium en koper kan je de klok opnieuw doen werken. Er ontstaat een redoxreactie waarbij het magnesiumlint wordt omgezet in magnesiumionen en de protonen in de fruitsap worden omgezet in waterstofgas.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Fruitsap – Magnesiumlint – Koperdraad
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

23.13. Geheimschrift met kurkumapoeder

• Info: Hoe kan je de kleur van curcuma doen veranderen? Curcuma verkleurt als het in contact komt met zeep.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: kurkuma poeder of wortel – zeep
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: galvanische cel

23.14. Zinkende sinaasappel

• Info: Hoe heeft de schil van een sinaasappel invloed op het al dan niet blijven drijven in water? In de schil van de sinaasappel zitten veel luchtbelletjes die ervoor zorgen dat de sinaasappel met schil lichter in dan water. Hierdoor zal de sinaasappel met schil gaan drijven
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 2 sinaasappelen waarvan 1 geschild
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

23.15. Springende boon

• Info: Hoe kunnen we zelf een dansende boon maken? Het vreemde aan deze proef is vooral dat je niet ziet wat er aan de binnenkant van het papiertje gebeurt. De knikker gaat naar beneden bewegen tot aan de plaats waar het papiertje dicht gemaakt is. Wanneer we de boon recht op zetten of met de ‘lege’ kant naar onder, gaat door de zwaartekracht de knikker naar onder willen bewegen. Hierdoor gaat het papiertje met de knikker weliswaar ‘springen’.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  papiertjes van paasei of aluminiumfolie – knikkers – doosje
• Thema: biochemie – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gravitatiekracht

23.16. Slijm maken met overgebleven pompoen

• Info: Hoe kun je slijm maken met pompoenen? Lijm die wordt gebruikt om slijm te maken, bevat polyvinylalcohol. Deze verbinding bestaat uit  polymeren die te binden zijn door moleculen verkregen door de reactie tussen zuiveringszout en boorzuur (duit contactlensvloeistof). Deze verbindingen vormen zwakke chemische bindingen, maar in een enorme hoeveelheid, zodat de lijm snel dikker wordt en in slijm verandert.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  overgebleven pompoen – lijm met polyvinylalcohol – lenzenvloeistof; – zuiveringszout.
• Thema: biochemie – kunststoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: slijm

23.17. Geheime boodschappen met veenbessensap

• Info: Hoe kan je geheime boodschappen schrijven met veenbessensap?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  zuiveringszoutoplossing; (bicarbonaat) – wattenstaafjes; – aquarelpapier; – veenbessensap
• Thema: biochemie – neutralisatiereactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicator

23.18. Bloedrood chlorofyl

• Info: Hoe kun je een rode kleur krijgen onder UV?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  spinazie; – watten; – alcohol;
• Thema: biochemie – chemische reactie – energetische aspecten
• Tijd: 15 min
• Begrippen: luminescentie

23.19. Chemie van voedselbereiding

• Info: Hoe gebeurt het bruin worden bij het bakken van brood? Alle voedingsmiddelen bevatten eiwitten en koolhydraten. Bij verhitting ontleden deze verbindingen gedeeltelijk tot aminozuren en suikers. Aminozuurmoleculen bevatten speciale fragmenten (aminogroepen), net als suikers (aldehydegroepen).
  Door deze fragmenten reageren aminozuren en suikers in wat bekend staat als de Maillard-reactie tot honderden nieuwe verbindingen
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  brood; – plantaardige olie; – aardappels.
• Thema: biochemie – chemische reactie 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: maillardreactie

23.20. Zonneprint maken

• Info: Hoe kun je een zonneprint maken? Kurkuma bevat een kleurstof die bekend staat als curcumine, die wordt vernietigd en zijn kleur verliest in het zonlicht. Het boorzuur uit de lenzenvloeistof reageert met de resterende curcumine, waardoor nieuwe oranje verbindingen ontstaan die beter bestand zijn tegen zonlicht.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  kurkuma; – antisepticum; – vel papier; – plantenbladeren;
• Thema: biochemie – chemische reactie – neutralisatiereactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH-indicator

24. Honing

24.1.De smaak van honing

• Info: Welke smaak heeft honing? Honing heeft een zoete nasmaak. De smaak is afkomstig door het nectar van de bloem waaruit deze gehaald is. De textuur is eerder stroperig
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  gesmolten chocolade –  honing – zoute stokjes – yoghurt
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: suikers

24.2. Knikkerrace met stroperigheid

• Info: Welke stof is het stroperigst? Water, olie of honing? We kunnen vaststellen dat honing het stroperigst is van alle 3 de gebruikte producten omdat hierbij de knikker het laatste de bodem raakte.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  sla-olie – honing – water
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: viskositeit

24.3. Kristallisatie van honing

• Info: Hoeveel koffielepels water moet je toevoegen aan een koffielepel honing zodat het sneller kristalliseert? Uit dit experiment kunnen we besluiten dat honing helemaal niet snel bevriest. Door het toevoegen van water, bevriest de honing wel.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: honing – water
• Thema: biochemie – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kristalvorming

24.4. Olie op water, olie op honing

• Info: Wat gebeurt er als we water, honing en olie gaan mengen door elkaar? We kunnen dit verschijnsel verklaren door de verschillende dichtheden van de stoffen. Olie heeft een grotere dichtheid dan water, terwijl water dan weer een grotere dichtheid heeft dan honing.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: honing – water – maïsolie
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

24.5. Stroperige honing

• Info: Welke invloed heeft de temperatuur op de stroperigheid van honing? Hoe warmer de honing, hoe sneller de knikker de bodem van het glas raakt. Dit wil dus zeggen dat de honing minder stroperiger is bij een hogere temperatuur.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: honing 
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: viskositeit – invloed van temperatuur

25. Ijs

25.1.Ijs en lauw water

• Info: Welke verandering in de temperatuur treedt er op als we een beker ijs in een beker met lauw water zetten? De warmte van het water wordt gebruikt om het ijs te laten smelten. Maar zolang het ijs niet gesmolten is blijft de temperatuur rond de 0°C blijven liggen met een maximale afwijking van 1°C.
  We kunnen dus besluiten dat de temperatuur van het water geen invloed op de temperatuur van het ijs. Andersom is er wel een invloed van de temperatuur van ijs op de temperatuur van het water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ijs – water
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: vriespuntsverlaging – aggregatietoestanden

25.2.Droogijs in ballon

• Info: Wat gebeurt er met een ballon, als we in de ballon een stukje droog ijs brengen? We zeggen dat het ijs sublimeert. Het gaat over van de vaste aggregatietoestand naar de gasvormige aggregatietoestand.
  Als er te veel vaste koolstofdioxide wordt omgezet in koolstofdioxide – gas, dan zal de ballon barsten.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Droog ijs
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: sublimatie – aggregatietoestanden

25.3. Ijs doorsnijden

• Info: Waarom snijdt het dunne metalen draadje door het ijs heen? De dunne metalen draad oefent op het bovenste laagje ijs een druk uit, waardoor het laagje ijs smelt.
  De dunne metalen draad zakt verder door het laagje gesmolten ijs (water) heen, tot het volgende laagje ijs.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ijsblok
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: invloed druk op aggregatietoestand

25.4. Ijs maken zonder vriezer

• Info: Hoe kunnen we ijs maken zonder diepvriezer? Als je zout oplost in water, verlaag je het vriespunt van het water.
  Normaal bevriest water bij 0°C.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Eetlepel water – Zout – IJsblokjes
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen – thermodynamica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: vriespuntsverlaging – oplosbaarheidswarmte

25.5. Wegen van ijs en water

• Info: Wat is het zwaarst, ijs of water? Ijs neemt een groter volume in dan het water. IJs weegt dus lichter dan eenzelfde volume water.
  De verklaring hiervoor is dat als water bevriest, het water uitzet.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Eetlepel water 
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

25.6. Welk ijsblokje smelt het snelst?

• Info: Welk materiaal geleidt warmte het beste en laat het ijsblokje het snelst smelten? Niet iedere stof geleidt warmte even goed.
  We kunnen stoffen indelen in: – Warmte – geleiders: stoffen die de warmte goed geleiden.
  De verklaring hiervoor is dat als water bevriest, het water uitzet.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ijsblokjes – 1 blok hout – 1 baksteen – 1 blok van staal
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: warmtegeleiding

25.7. Ijs is lichter dan water

• Info: Wat is het verschil in massa bij water en ijs? Ijs bestaat uit kristallen van zes hoeken. Tussen deze kristallen is er lege ruimte die er bij water als vloeistof niet is. Het is dus logisch dat ijs met dezelfde oppervlakte als water, lichter is.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

25.8. Zelf ijs maken

• Info: Hoe kan je door middel van zout ijs maken, zonder een diepvriezer te gebruiken? Door het zout over de ijsblokjes, zullen de ijsblokjes koud blijven tijdens het smelten. Het zal zelfs nog kouder worden tot ongeveer -10 graden omdat het warmte afgeeft tijdens het smelten. Dit heeft dus dezelfde functie als een diepvriezer.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Yoghurt – Fruitsmaak – Suiker – Ijsblokjes – Zout
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: bereiding van ijs

25.9. Ijs smelten in water en in suikerwater

• Info: Wat is het verschil in volume als je ijs in water en in suikerwater laat smelten? Suikerwater is een mengsel van suiker en water. De suiker zorgt ervoor dat er geen plaats meer is voor die smeltplas in het water. Het smeltwater kan zich moeilijk verdelen in de suikeroplossing.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Suiker – Ijsklontjes
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

25.10. Ijs breken

• Info: Wat gebeurt er als je ijs wilt doorsnijden met een metalen draadje? Door de druk van het draadje gaat het ijs hieronder deels smelten, hierdoor kan het draadje door het ijsblokje snijden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ijsblokjes – latje – ijzerdraad
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: invloed van druk op smelten

25.11. Ijs oplichten met een touwtje

• Info: Hoe kunnen we een ijsblokje oplichten met een touwtje? Het dunne touwtje oefent op het bovenste laagje ijs een druk uit, waardoor het laagje ijs smelt. Dit proces hebben we versneld door zout over het ijsblokje te strooien. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ijsblokje – Zout – Touwtje
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: invloed van druk op smelten – vriespuntsverlaging

25.12. Zoutexperiment

• Info: Hoe verschilt het smelten van ijsblokjes in gewoon en zout water? Het zout water heeft een grotere massadichtheid dan gewoon water, daarom gaan het gewone water blijven drijven op het zout water. Bij het gewone water gaat het blauwe deel naar beneden zakken omdat koud water zwaarder is dan water op kamertemperatuur.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: gekleurde ijsblokjes (voedingskleurstof) – water – zout
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: invloed van druk op smelten – vriespuntsverlaging – massadichtheid

25.13. Ijsberg

• Info: Waarom is een ijsberg bevroren maar het zoutwater niet? Een ijsberg bevat alleen maar water, de zeewater bevat ook zout. Zout zorgt ervoor dat het vriespunt lager komt te liggen dan 0°C, waardoor het zeewater niet zo snel bevriest dan puur water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 2 ballonnen – Zout – 75 ml water/ballon
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: invloed van druk op smelten – vriespuntsverlaging 

25.14. Ijsexperiment

• Info: Wat gebeurt er met het waterklontje/olieklontje als het in hun respectievelijke vloeistoffen geplaatst wordt? Het water en de olie verwisselen van plaats. Het water zakt naar beneden terwijl de olie stijgt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Olijfolie – Water
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

26. Ijzer

26.1.Ijzer aanduiden in cornflakes

• Info: Zou er echt ijzer zitten in cornflakes? En hoe zouden we dit dan kunnen ontdekken?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: cornflakes – warm water (niet kokend) – magneet
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

26.2. Ijzer in munten

• Info: Welke munten zijn magnetisch? Bepaalde stoffen in de munten zorgen ervoor dat de munt wordt aangetrokken door
  de magneet. Nikkel en ijzer zijn zo’n magnetische stoffen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: alle euromunten – sterke magneet
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

26.3. Kompas en ijzeren nagel

• Info: Wat gebeurt er als we een ijzeren nagel in de buurt houden bij een kompas?De ijzeren nagel bestaat uit een noord- en een zuidpool. De kop is de noordpool en de voet is de zuidpool.
  Is ijzer magnetisch? Heeft een stuk ijzer een noord en uit zuid pool?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ijzeren nagel – kompas
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

26.4. Magnetische veldlijnen

• Info: Hoe gaan ijzerschilfers zich vormen rond een magneet? De magnetisch kracht is het sterkste aan de buitenkant van de magneet. Vervolgens worden er spiralen gevormd die we de magnetische veldlijnen noemen. Ze vormen een spiraal die door de magneet gaat, dit is duidelijk op de tekening. De veldlijnen het dichtste bij de magneet zijn het sterkste. De veldlijnen hebben ook een specifieke richting.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ijzerschilfers – blad papier – magneet
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

26.5. Spijker op verschillende manieren laten roesten

• Info: Onder welke omstandigheden roest een spijker? Vocht, dat zich in de lucht bevindt of in het gekookte water, tast het ijzer aan. Deze reactie heet corrosie. Bij ijzer is dit waar te nemen door het ontstaan van roest. Enkel wanneer de spijker niet in contact kwam met water of lucht vertoonde hij geen roest.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  water – 3 spijkers
• Thema: biochemie – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: roesten

27. Inkt

27.1. Inktchromatografie

• Info: Hoe goed kunnen we de inkt op een koffiefilter en een filtreerpapier uit elkaar halen? De koffiefilter en het filtreerpapier bestaan voor een groot deel uit vezels. Deze hebben een grote capillaire werking (uitgelegd in proef met papieren bloem). Doordat de papiertjes in contact komen met water zal deze werking plaatsvinden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – Filtreerpapier – Koffiefilter – Glazen pot – stiften
• Thema: biochemie – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: chromatografie

27.2. Alziend oog

• Info: Hoe kun je een “oog” simuleren? Het beeld is het resultaat van de interactie van twee vloeistoffen met verschillende viscositeit. Wanneer glycerol in het gat wordt gevoerd, verspreidt het zich in een cirkel. Het heeft vrijwel geen luchtweerstand.De gekleurde vloeistof bestaat uit kleinere moleculen, die, onder de druk die ontstaat door op de pot met gekleurde vloeistof te drukken, proberen de glycerolmoleculen uit elkaar te duwen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: ondoorzichtige witte plaat; – transparante plaat met een gat in het midden; – spuit met glycerol; – flesje met een uiteinde gevuld met gekleurd water
• Thema: biochemie – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen:optica – oplosbaarheid

27.3. Tekst wissen en terug tevoorschijn halen

• Info: Hoe kan je tekst laten verdwijnen en terug te voorschijn laten komen? Uitwisbare pennen bevatten meestal drie componenten. Bij verhitting veranderen de bindingen tussen de stoffen, waardoor de kleur vervaagt. Het proces kan worden omgekeerd door de voormalige inscriptie af te koelen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: regelmatige uitwisbare pen; – vel papier; – vriezer; – aansteker
• Thema: biochemie – neutralisatiereactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: indicatoren

27.4. Uitwisbare fluo-stiften

• Info: Hoe kan je de kleur van een gele fluostift wegdoen? Gele highlighter inkt bevat een pyranine-kleurstof. De kleur is gevoelig voor zure media. Citroensap bevat citroenzuur, dat pyranine gemakkelijk vervaagt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  vel papier; – gele highlighter; – citroen;
• Thema: biochemie – neutralisatiereactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: indicatoren

28.Kaars

28.1.Kaars afdekken

• Info: Wat gebeurt er wanneer we over een brandend theelichtje een bokaal gaan zetten? De vlam van het theelichtje zal uitgaan, omdat de kaars geen zuurstof meer krijgt. De kaars kan alleen branden, wanneer het voldoende voorzien wordt van zuurstof.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Theelichtje/ waxinelichtje – Bokaal
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.2. Glas over brandende kaars

• Info: Wat zal er gebeuren als we de lucht rond de kaars weghalen? Wanneer we het glas over de kaars plaatsen zal de luchttoevoer afgesloten worden voor de kaars. In deze lucht heb je zuurstof. Zuurstof is zeer belangrijk voor het branden van een kaars. Wanneer de zuurstof opgebruikt is, zal de kaars doven.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Theelichtje/ waxinelichtje – Bokaal
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.3. Invloed luchtvolume op brandende kaars

• Info: Wat is de invloed van het luchtvolume bij brandende kaarsen?  Wanneer we de glazen over de kaarsen plaatsen, zal de vlam het zuurstofgas gebruiken om te blijven branden. In het glas met het grootste volume zal de kaars dus langer branden omdat deze meer zuurstofgas bezit. Gevolg: de kaars die in het glas met het kleinste volume zit zal als eerste doven.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  2 theelichtjes – 2 glazen met verschillend volume
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.4. Kaarsgas

• Info: Wat zal er gebeuren als we kaarsgas opvangen en een lucifer in de buurt brengen? De vlam zal alweer aangaan vooraleer de lucifer/ aansteker de kaars aanraakt. Dit komt doordat er rond de kaars nog gas zit, omdat we deze pas gedoofd hadden. Dit gas zal beginnen branden van zodra er vuur in de buurt komt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een kaars – Kaarsendover(vingerhoedje) /klein glaasje
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.5. Stijgend water in een glas

• Info: Hoe komt het dat het water in het glas zal opstijgen? Als men het glas over de kaars plaatst, zal het gas in het glas gaan opwarmen. Dit leidt tot een verschil in druk. De uitwendige druk zal groter zijn dan de druk in het glas. Om dit drukverschil te compenseren, zal het watervolume in het glas gaan stijgen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Glas – Kaars
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.6. Wensballon

• Info: Hoe komt het dat een luchtballon in de lucht kan vliegen? De kaars zal ervoor zorgen dat de lucht eromheen zal opwarmen. Warme lucht zal door de koude lucht naar boven geduwd worden. Zoals een bal die onderwater losgelaten wordt. De zak zal zich volledig vullen met warme lucht en opstijgen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een kaars – Papieren zak
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.7.  Kaars met sinaasappel

• Info: Hoe kun je een sinaasappel laten branden? De vezels van de sinaasappel kunnen dienen als natuurlijke wiek die telkens
  bevochtigd wordt door de brandolie
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  sinaasappel – brandolie
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.8. Wippende kaars

• Info: Hoe kun je ervoor zorgen dat een kaars op en neer beweeg zoals een wip? Het kaarsgedeelte wat onder aanzit begint te druppen en wordt lichter. Zodra het lichter is dan de andere kant gaat het naar boven bewegen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  een gelijkmatige lange kaars (minstens 15 cm) – lucifer – 2 glazen
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.9. Oplichtbare kaars

• Info: Hoe kan ik de glazen plaat omhoog krijgen door enkel gebruik te maken van de materialen? Het gas dat zich in het glas bevindt is warm door de kaars. Doordat de kaars geen verse zuurstof meer krijgt zal deze doven en het gas dat in het glas zit zal direct afkoelen. Het gas krijgt een lagere temperatuur, dus een lagere druk. Buiten het glas duwt nog altijd de atmosferische druk op het glas en het water. Terwijl de druk binnenin het glas verminderd is, doordat het gas niet zoveel drukt als eerst zal het water in het glas worden geduwd. De atmosferische druk zorgt er dus eigenlijk voor dat we de plaat kunnen opnemen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Glazen plaat – Kaarsjes
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.10. Bananenkaars

• Info: Hoe maak je een eetbare kaars? Amandelen, pinda’s en noten hebben allemaal een relatief hoog vet- en watergehalte, waardoor ze vrij gemakkelijk verbranden, terwijl bananen en wortels onmogelijk aan te steken zijn.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Een banaan – Lucifers – Een kaarshouder – amandelnoot
• Thema: biochemie – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbranding

28.11. Kaars uitblazen achter een glas

• Info: Hoe komt het dat een kaars achter een vierkant glas/reservoir  niet te doven is, maar wel achter een rond glas? Het kiezen van het juiste obstakel is van cruciaal belang voor deze truc: het moet een gestroomlijnde vorm hebben zoals die van een cilindrisch glas. Wanneer het het glas op zijn pad ontmoet, wordt de luchtstroom verdeeld en buigt eromheen. De luchtstromen herenigen zich achter het glas en doven de kaars.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  kaars – glazen reservoir – rond glas
• Thema: biochemie – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van Bernouilli

28.12. Spookkaarsen

• Info: Hoe kun je toveren met kaarsen? Glas is transparant omdat er licht doorheen gaat. Niet al het licht gaat echter door het glas: een kleine hoeveelheid wordt gereflecteerd. Omdat glas zo weinig licht reflecteert, kun je alleen de reflectie van een felle lichtbron zien. Daarom, door een kaars aan de andere kant van het glas te plaatsen die is uitgelijnd met de reflectie van de vlam, creëer je de illusie dat deze brandt
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  boetseerklei – kaarsen; – helder glas; – lucifers
• Thema: biochemie – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

29.Koffie en thee

29.1.Fletse thee

• Info: Hoe kunnen we de kleur van thee veranderen? In zwarte thee zit een bepaalde kleurstof die tannine heet. Deze kleurstof kunnen we veranderen van kleur als we een zuur of base gaan toevoegen. Een base is het tegenovergestelde van een zuur.
  Soda en wasontkleurder zijn voorbeelden van base, deze kleuren de thee donkerder.
  Citroensap en bleekwater zijn voorbeelden van zuren, daarom kleurt de thee lichter na toevoegen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Afgekoelde zwarte thee – citroensap- bleekwater – soda – wasontkleurder
• Thema: biochemie – neutralisatiereacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicator

29.2. Invloed van temperatuur bij koffiezetten

• Info: Welke invloed heeft de temperatuur bij het oplossen van stoffen in water? De temperatuur van water heeft invloed op de oplosbaarheid van stoffen.
  Hoe hoger de temperatuur, hoe beter de stof oplost.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  oploskoffie – warm water – koud water
• Thema: biochemie – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: invloed temperatuur op oplosbaarheid

29.3. Vliegend theezakje

• Info: Hoe kunnen we een theezakje laten vliegen? Terwijl de papieren tube brandt, stijgt de omringende lucht door de warmte van de vlam. Warme lucht stijgt immers steeds, want deze heeft een lagere dichtheid dan koude lucht. Het papiertje brandt op en laat een zeer lichte, fijne as achter. Deze brandende as vliegt de lucht in door het stijgen van de warme lucht.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  theezakje
• Thema: biochemie  – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: opstijgende warmte

   

29.4. Thee wordt koffie

• Info: Hoe kunnen we cafeïne uit thee halen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Soda –  Water – Maisolie – 8 zakjes zwarte thee
• Thema: biochemie  – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen:extractie

29.5. Detecteer de aanwezigheid van ijzer met thee

• Info: Hoe kunnen we cafeïne uit thee halen? De vorming van de neerslag wijst op de aanwezigheid van ijzer. De proef is dus niet gelukt aangezien er wel ijzer aanwezig is in chocomelk. Thee bevat tannine. Tannine binden zich ook aan ijzer in een proces dat complexeren wordt genoemd. Als er ijzer in uw voedsel aanwezig was, zou u een kleine hoeveelheid zwarte vaste stof hebben gevonden
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – Theezakjes (minimum 4) – Verschillende soorten voedsel (met/zonder ijzer)
• Thema: biochemie  – neerslagreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: tannine – identificatie

29.6. Kleurrijk thee inkten

• Info: Hoe kun je een tekening maken met thee?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  hibiscus thee; – zuiveringszout; – aquarelpapier;
• Thema: biochemie  – neutralisatiereacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicatoren

30. Licht

30.1.Caleidoscoop

• Info: Hoe kan je vormpjes maken met zelfgemaakte spiegels? Dit komt omdat aluminiumfolie beeld kan weerkaatsen net zoals een spiegel.
  Omdat het een driehoek is geeft dit een mooi zicht.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Karton – Papier – Aluminiumfolie
• Thema: biochemie  – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

30.2. Regenboog met een CD

• Info: Wat gebeurt er als ik met een sterke lamp op een CD schijn in een donkere kamer? Licht kan je zien als een bundel die bestaat uit al de kleuren. Doordat je met een lamp op een CD schijnt breekt deze bundel uit elkaar. Hierdoor is het mogelijk om op de weerkaatsing al de kleuren van de regenboog te zien.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  CD  – Lamp
• Thema: biochemie  – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica – lichtspectrum

30.3. Een Chinese mondorgel

• Info: Hoe maak je een Chinees mondorgel met een plastiek flesje en rietjes? Doordat de rietjes verschillende lengtes hebben zullen ze verschillende klanken laten horen. Hoe langer het rietjes hoe lager de toon, hoe korter het rietje hoe hoger de toon.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Plastiek fles – Scherp mes – Rietjes
• Thema: biochemie  – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: trillingen

31. Lucifer

31.1. Munt onder lucifer wegnemen

• Info: Hoe kun je een munt nemen van onder een lucifer ? Door de kopjes van de lucifer aan te stekken, begint dit te smelten en gaan kleven aan elkaar. Door de verbranding van de luciferstokjes buigen deze waardoor de lucifer vrijkomt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Muntje – Luciferdoosje met lucifer – Een tweede luciferdoosje
• Thema: biochemie  – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingen

31.2. Vuur met handzeep

• Info: Hoe kunnen we onze hand in een vuur/vlam steken zonder ons te verbranden? In deze proef is de brandstof alcohol (Ingrediënt van de desinfecterende zeep), zuurstofgas zit in de lucht en de energietoevoer in het begin van de chemische reactie is de aansteker. Eenmaal de reactie gestart is door energietoevoeging, onderhoudt de verbranding zichzelf.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Desinfecterende zeep – Water
• Thema: biochemie  – redoxreacties
• Begrippen: verbrandingen – exo-energetische reactie

31.3. Vuur met staalwol, niet met lucifer

• Info: Hoe kan je staalwol laten branden met een batterij?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Staalwol – Aluminiumfolie – Batterij
• Thema: biochemie  – redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingen – exo-energetische reactie

32. Magneet

32.1 Staal magnetisch maken

• Info: Hoe maak je een tijdelijke magneet? In staal zitten nu kleine magneten. De magneten hebben een noord -en zuidpool. Wanneer je een magneet langs het voorwerp strijkt zorg je ervoor dat alle noordpolen dezelfde kant op gaan staan. In dat voorwerp ontstaat dan een noord -en zuidpool.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Magneet – Nagel
• Thema: biochemie  – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

32.2. Een elektromotor maken

• Info: Hoe kun je een elektromotor maken?  Wanneer het gestripte deel van de draad in contact komt met de krokodillenklemmen, ontstaat er een gesloten circuit, waardoor stroom begint te stromen. De lus roteert en probeert een bepaalde positie aan te nemen vanwege de interactie met het veld van de permanente magneet. Het strippen van de uiteinden van de draad aan slechts één kant voorkomt dat de lus de gewenste positie inneemt: wanneer het geïsoleerde gedeelte in contact komt met de “krokodillen”, opent het circuit zich en stopt het magnetische veld met werken op de draad.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: batterijpakket met batterijen en krokodillenklemmen; – koperdraad; – schuurpapier; – houten stok; – neodymium magneet.
• Thema: biochemie  – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme – elektromotor

32.3. Magneet maken

• Info: Hoe kun je een magneet maken?  Een elektromagneet bestaat uit een spoel en een ferromagnetische kern. Een magnetisch veld ontstaat wanneer elektrische stroom door de draad gaat en de kern deze versterkt en ook magnetische eigenschappen verwerft
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: aluminium draad; – nagel; – schuurpapier; – batterij met krokodillenklemmen;
• Thema: biochemie  – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme – elektromotor

32.4. Dansende vormpjes

• Info: Hoe kun je een vormpje laten bewegen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: koperdraad; – tang; – AA batterij; – neodymium magneet.
• Thema: biochemie  – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme – elektromotor

33. Melk

33.1.Rode zonsopgang

• Info: Waarom is de zonsopgang rood? Wit licht bestaat uit alle kleuren van het spectrum, namelijk van rood tot en met blauw en violet. Wanneer wit licht door een oplossing of een atmosfeer met deeltjes gaat, wordt het licht verstrooid. Deze verstrooiing houdt in dat sommige golflengtes van richting veranderen omdat zij worden weerkaatst door de vaste deeltjes. De Rayleigh verstrooiing geeft aan dat de kleuren met de kleine golflengtes worden verstrooid. In het lichtspectrum is dit blauw. Omdat  andere kleuren niet verstrooid worden, nemen wij ze waar, rood/oranje.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – 50 ml melk – Een sterk wit licht
• Thema: biochemie  –  fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: lichtspectrum

33.2. Melkplastiek

• Info: Hoe kun je plastieken vormpjes maken met melk? Melkeiwit bestaat uit caseïne en wei-eiwit. Caseïne is gelijkmatig verdeeld over melk in de vorm van zeer, zeer kleine deeltjes, die de vloeistof zijn witte kleur geven. Met de toepassing van warmte en toevoeging van zuur klonteren deze deeltjes samen en combineren met het wei-eiwit tot een witte massa van zeer grote moleculen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  witte azijn; – melk
• Thema: biochemie  – kunststoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: bioplastics

33.3. Van room boter maken

• Info: Hoe kun je van room boter maken?  Crème bevat veel druppeltjes vet. Elke druppel bestaat uit melkvet en speciale stoffen die de wanden van de druppels sterk maken. Dergelijke stoffen worden fosfolipiden genoemd.
  Bij afkoeling bevriest het melkvet gedeeltelijk en vormt het scherpe kristallen die de wanden van de druppels scheuren. Hierdoor kunnen de druppeltjes aan elkaar plakken.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  room (ten minste 30% vet);
• Thema: biochemie  
• Tijd: 15 min
• Begrippen: vetten

33.4. Kleurrijke zee met melk

• Info: Hoe kun je een kleurrijk patroon maken?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: verschillende gekleurde markers op basis van alcohol; – melk
• Thema: biochemie – neutralisatiereacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH – pH-indicatoren

34. Munt

34.1.Hangende, draaiende munten

• Info: Hoe kunnen we munten met magneten laten hangen en zeer snel laten draaien? De munten blijven hangen door de magnetische kracht van de magneet. Hoe verder van de magneet, hoe minder deze kracht is. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Sterke magneet – Rosse munten
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

34.2. Perfect in balans

• Info: Hoe kunnen we een munt laten balanceren op een klein oppervlak en er vervolgens bewegen zonder dat het valt? Doordat de kleerhanger rond de vinger blijft draaien wordt de munt telkens tegen de punt van de kleerhanger gedrukt. De kleerhanger zorgt voor de spankracht zodat een afbuigende kracht veroorzaakt wordt en de munt in balans blijft op de punt van de haak, anders zo de munt rechtdoor blijven gaan en zijn evenwicht verliezen en weggeslingerd worden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Metalen kleerhanger – Muntstuk
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme – evenwicht

34.3. Een muntstuk in een beker

• Info: Hoe kan ik een munt laten verdwijnen en weer tevoorschijn toveren?  Water is een vloeistof die de vorm aanneemt waarin het zich bevindt. In dit geval een cilinder vorm. De cilindrische lens focust het licht naar een rechte lijn toe.Het licht dat het water binnendringt is zo gebogen dat het eigenlijk niet tot je zicht komt. De lichtstralen worden zo terug gereflecteerd waar ze vandaan kwamen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een plastic beker voor de helft met water gevuld – Een muntstuk
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

34.4. Magische zakdoek

• Info: Hoe kan ik een glas water ondersteboven houden zonder waterverlies? Het trucje werkt met de zakdoek omdat de oppervlaktespanning van het water erg sterk is. Deze voorkomt dat het water door de zakdoek heen gaat als je het glas omdraait.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een glas – Water (eventueel kleurstof) – Doek
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: intermoleculaire krachten

34.5. Muntprop

• Info: Wat gebeurt er wanneer er een munt op een bevroren wijnfles wordt gelegd? Tijdens het invriezen daalt de dichtheid van lucht in de fles, waardoor er meer lucht in komt.Als de fles uit de diepvriezer gehaald wordt, wordt de fles afgesloten door het opgelegde muntje. Doordat de lucht opwarmt, gaat de dichtheid van de lucht stijgen. Het teveel aan lucht gaat uit de fles door het muntje omhoog te duwen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een glas – Water (eventueel kleurstof) – Doek
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

34.6. Geld laten verdwijnen

• Info: Hoe kan ik geld laten verdwijnen? Als je de muntjes goed plaatst op je hand en deze snel omdraait zal het geld in de andere hand terecht komen
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een glas – Water (eventueel kleurstof) – Doek
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

34.7. Munt proper maken in minder dan 1 minuut

• Info: Hoe kun je binnen 1 minuut een munt proper maken?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: azijn; – keukenzout; – oude koperen munt.
• Thema: Eigenschappen van stoffen – chemische reacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: reactie met zuren

34.8. Munt op een kaart

• Info: Hoe komt het dat een munt op een kaart op een glas valt als het glas leeg is, niet valt als het glas gevuld is? Oppervlaktespanning voorkomt dat de kaart van het wateroppervlak wordt opgetild – hij is zelfs bestand tegen een paar munten.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: plastic kaart – munten – glas
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oppervlaktespanning

34.9. Munten in een glaasje

• Info: Hoe kun je munten in een glaasje brengen zonder munt of glas aan te raken? Als je het binnenste deel van de ring eruit trekt, strekt deze zich horizontaal uit en krimpt verticaal. In dit geval blijft de munt niet ondersteund, met alleen zwaartekracht die erop inwerkt, en valt verticaal naar beneden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: munten; – dik knutselpapier;
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gravitatiekracht

35.  Olie

35.1. Lavalamp

• Info: Hoe maak je zelf thuis een lavalamp? De vitamine C-Bruistablet reageert met het water. Hierbij ontstaat koolzuurgas dat ook in limonade zit. Hierbij stijgen de belletjes naar boven omdat de dichtheid van koolzuurgas kleiner is als olie en naar boven stijgt. Er gaat dan ook water mee.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Slaolie – Vitamine C-Bruistablet – Water
• Thema: Eigenschappen van stoffen – mengsels
• Tijd: 15 min
• Begrippen: emulsie – schuim

35.2. Olie en water scheiden

• Info: Hoe kan je olie en water scheiden? Omdat olie en water van dichtheid verschillen en olie op het water blijft drijven, kunnen we gemakkelijk het water langs onder aftappen zonder de olie mee te moeten nemen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Olie – Water – Kleurstof voor voeding
• Thema: Eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: decanteren

35.3. Kleurstofdruppels

• Info: Op welke basis zijn voedingskleurstoffen? Voedingskleurstof is op waterbasis. Net zoals bij water mengt het dus niet met olie, maar mengt het natuurlijk wel met water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Olie – Water – Kleurstof voor voeding
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: polariteit

35.4. Lava in beker

• Info: Hoe maken we onze eigen lavalamp? De olie drijft op het water doordat het een lagere dichtheid heeft. Omdat zout echter zwaarder is dan olie zakt het in het water en neemt het een beetje olie met zich mee.
  Maar het zout lost op in het water en de olie gaat weer naar boven.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Doorzichtige beker – ¼ beker olie – Water – zout
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsels – emulsie

35.5. Olie en water bevriezen

• Info: Wat gebeurt er als we water en olie bevriezen? Olie ligt op water omdat de dichtheid van olie lager is dan die van water. Als water bevriest wordt het ijs en zet het uit. Daardoor is de dichtheid van ijs kleiner dan die van water. De dichtheid van ijs is ook lager dan de dichtheid van de olie daardoor drijft het ijs op de olie.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: olie – Water 
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: smeltpunt – massadichtheid

35.6. Olie en water mengen

• Info: Hoe kunnen we olie en water mengen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  detergent – Water – Voedingskleurstof – 2 lepels olie
• Thema: Eigenschappen van stoffen – mengsels
• Tijd: 15 min
• Begrippen: emulgator – emulsie

35.7.Verdwijnend glas

• Info: Hoe kun je ervoor zorgen dat een proefbuisje niet meer zichtbaar wordt?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  plantaardige olie – beker van 400 ml – klein proefbuisje
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: lichtbreking

35.8. Oceaan in een fles

• Info: Hoe kun je een oceaan in een fles veroorzaken? Olie is hydrofoob. Dit betekent dat olie niet van water houdt. Daarom zullen olie en water nooit met elkaar mengen. Olie zal ook altijd drijven op water omdat olie een kleinere dichtheid heeft dan water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Olie – Water – Voedingskleurstoffen
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: emulsie – polariteit

35.9. Oliebubbel

• Info: Hoe zouden we een zwevende oliebubbel in een bekerglas water kunnen krijgen zonder dat deze gaat drijven? De massadichtheid van water is groter dan die van olie. Hierdoor gaat olie drijven op het water
  De massadichtheid van alcohol is kleiner dan die van olie. Hierdoor gaat olie zinken in de alcohol Wanneer men vervolgens een water-alcohol oplossing gaat maken waarbij er een goede verhouding alcohol/water wordt gevormd zal men zien dat de olie gaat zweven
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  water – alcohol (ethanol of methanol) – olie
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

35.10. Vulkaan onder water

• Info: Hoe kan je een vulkaan reconstrueren met water en olie? De massadichtheid van olie is kleiner dan die van water. Hierdoor drijft olie op water. Echter is er ook sprake van Vanderwaalskrachten, namelijk de oppervlaktespanning.
  Doordat de olie een kleinere dichtheid heeft dan water gaat het op water drijven.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Sudanrood – Olie – Afwasmiddel
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

35.11. Plantaardige olie zeepbellen

• Info: Hoe kun je een grote zeepbellen maken?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: plantaardige olie; – alkalische afvoerreiniger;- glycerol; – water;
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsel – oppervlaktespanning – emulgator

36. Ontbijtgranen

36.1 Ijzer in cornflakes

• Info: Hoe kunnen we de aanwezigheid van ijzer in cornflakes aantonen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Cornflakes – Sterke magneet
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

37.Parfum

37.1. Diffusie van parfum

• Info: Hoe verplaatst parfum zich doorheen de ruimte? Diffusie is een proces waarbij deeltjes zich gaan verplaatsen doorheen de ruimte
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: parfum
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: diffusie

37.2. Geparfumeerd badzout maken

• Info: Hoe maak je badzout?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Kristalsoda – Parfumolie – Kleurstoffen
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsels – geurvorming

37.3. Geurgewenning

• Info: Wat zou geurgewenning kunnen betekenen en hoe zou dit in zijn werk gaan? Geur gewenning : wanneer je een sterke geur eerst ruikt ga je vervolgens de minder sterke geur niet zo goed meer ruiken ook al ruikt die wel. Maar je neus wordt gewoon aan de sterke geur.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Parfum – Water
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsels – geurvorming

37.4. Haargel maken

• Info: Hoe maak je haargel ? Er is een viskeuze stof gevormd. De gel.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Kleurstof – Parfumolie – Gelvormer
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gelvorming

37.5. pH van parfum

• Info: Welke pH waarde hebben sommige stoffen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Parfum – Citroensap – Soda oplossing – pH-strips
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH

38. Papier

38.1.Een lampion maken

• Info: Hoe komt het dat we het licht zien branden door de lampion? Het papier is meer doorlatend dan het karton. Zo creëer je dus een lampion en schijnt het spookje op.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: karton – vliegerpapier/dun papier – schaar
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:lichtdoorlaatbaarheid

38.2. Wandelende wormpjes

• Info: Hoe doe ik het papier bewegen zonder het aan te raken? De vezels van het papier worden eerst samengedrukt. Daarna wordt er water op gedruppeld. Het papier absorbeert het water en zet uit. Daardoor lijkt het alsof het papiertje beweegt Het papier pakt water op waardoor het zal gaan opzwellen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Pipet met water – Papiertjes rond rietjes
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: intermoleculaire krachten – polariteit

38.3. Zo sterk… als papier

• Info: Hoe kunnen we zonder lijm twee boeken zo stevig aan mekaar vastmaken dat we ze niet uit elkaar getrokken krijgen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Twee gelijke boeken
• Thema: Eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: intermoleculaire krachten – polariteit

38.4. Een eng rollend diertje

• Info: Hoe kan een appel, citroen, mandarijn,… iemand te stuipen op het lijf jagen? Doordat je stuk fruit rond, maar niet perfect bolvormig is, rolt het op een enigszins onvoorspelbare manier. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een appel (of iets gelijkaardigs) – Een stukje keukenrol of doekje
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: beweging

38.5. Tekenwonder op papier

• Info: Hoe kun je ineens een tekening doen verschijnen? Papieren handdoekjes bestaan uit cellulosevezels met veel holtes ertussen. Water vult deze holtes en omhult en rekt de vezels uit.Dit vormt  transparante kanalen waar licht doorheen kan. Zo verschijnt de tekening op de onderste helft van het keukenpapier op de bovenste helft!
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: papieren handdoek; – viltstiften; – water.
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: polariteit – capillariteit

38.6. Glazen dragen met papier

• Info: Hoe kan je een 2 glazen dragen zonder ze aan te raken? Oppervlaktespanning voorkomt dat de kaart van het wateroppervlak wordt opgetild – hij is zelfs bestand tegen een paar munten.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: papieren servet – 2 glazen
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oppervlaktespanning

38.7. Vliegend huisje

• Info: Hoe kun je een voorwerp laten vliegen?  Grafiet geplaatst in een extern magnetisch veld wordt ertegen gemagnetiseerd. Dit stoot de grafietplaat af van het oppervlak van de magneten met een kracht die de zwaartekracht overschrijdt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: parallellepipedum neodymium magneten; – grafietplaat; – piepschuim
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: magnetisme

38.8. De zware krant

• Info: Hoe kun je een liniaal niet weghalen van een tafel?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: houten liniaal – tafel – krant
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: atmosferische druk

38.9. Golfkarton

• Info: Hoe kun je golfkarton maken met papier? Het papier is sterker gemaakt door het te vouwen als een golfkarton. Het papier is hierdoor stijver geworden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 3 velletjes papier – confituurpot
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: atmosferische druk – druk – sterkte

39.PET-fles

39.1.Het deeltjesmodel

• Info: Hoe zien de verschillende deeltjesmodellen eruit van een vaste stof, een vloeistof en een gas? Een vaste stof bestaat uit deeltjes die aan elkaar vasthangen in een rooster met sterke bindingskrachten tussen de deeltjes waardoor deze niet afzonderlijk kunnen bewegen. Geef enkele voorbeelden van vaste stoffen: Hout, ijzer, ijs, glas, krijt …
  Een vloeistof bestaat uit deeltjes die los van elkaar kunnen bewegen maar toch nog een tamelijk sterke bindingskracht hebben zodat je een andere vorm kunnen aannemen maar nog altijd hetzelfde volume kunnen hebben.
  Een gas bestaat uit deeltjes die ver uit elkaar vrij rond bewegen en daardoor ook een groot volume in nemen Dit volume is niet altijd hetzelfde wat er voor zorgt dat we het gas goed kunnen samendrukken.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: PET-flessen – Schaar, – lijm,
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: deeltjesmodel

39.2. Volumetrische uitzetting

• Info: Welke verband is er tussen volume en de temperatuur van een gas als we de druk constant houden? Doordat we het flesje in het warme water houden, wordt de lucht in het flesje verwarmd. Hierdoor gaan de moleculen sneller bewegen en gaan ze een grotere ruimte innemen. Daardoor zal de ballon uitzetten. Als we het flesje terug in het koud water houden gaat de ballon terug inkrimpen. De moleculen gaan terug trager bewegen en gaan minder ruimte innemen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: lege petfles – ballon – koud water
• Thema: Eigenschappen van stoffen – chemisch rekenen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: ideale gaswet

39.3. Wet van Archimedes

• Info: Welk verband is er tussen de Archimedes kracht en de massa? Doordat de buikboot drijft is de Archimedes kracht gelijk aan de zwaartekracht.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  PET-fles – Plastic buisje
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van Archimedes

39.4. Massadichtheid van verschillende stoffen

• Info: Welk verband is er tussen de massa en het volume van een stof?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Verschillende stoffen waarvan je de massadichtheid wilt weten. Voorbeeld: water, suiker, ice tea en kleine steentjes
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid

39.5. Wet van Boyle

• Info: Welk verband is er tussen de druk en het volume van een gas bij een constante temperatuur? Je kan de ballon niet opblazen, omdat als je het volume van de ballon wil vergroten, het volume van de afgesloten hoeveelheid in de PET-fles verkleint, waardoor de druk op de ballon stijgt. Als je in de fles een klein gaatje maakt, kan je de ballon wel opblazen. Er is dus een omgekeerd evenredig verband tussen druk en volume van een gas bij constante temperatuur.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: PET-fles, – ballon,
• Thema: Eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van Boyle

39.6. Convectie

• Info: Welk verschil is er in massadichtheid tussen koud en warm water? Het warme water in de kom/bakje verwarmt het onderste water in het flesje. We kunnen zien dat het warme water naar boven gaat en het zaagmeel meeneemt.
  Warm water heeft dus een lagere massadichtheid van koud water.
  Wanneer we een verschil van temperatuur hebben in één vloeistof verkrijgen we een stroming.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: PET fles – Waterkoker – Zaagmeel
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: stroming – convectie

39.7. Lichtbreking

• Info: Hoe kan je licht uit een fles schenken? Het licht schijnt in de waterstraal. Water is doorzichtig, dus een deel van het licht gaat rechtdoor.
  Het andere deel van het licht blijft in de waterstraal ‘gevangen’.
  Dit is mogelijk doordat licht kan worden weerspiegeld wordt door water, als het licht bijna plat op het oppervlak komt. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: PET-fles – Zaklamp – Plakband – Aluminiumfolie – Water
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen:optica

39.8. Hydraulische druk

• Info: Wat is het verschil in hydrostatische druk bij verschillende dieptes in water?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een PET-fles,
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: hydraulische druk

39.9. Veerconstante bepalen

• Info: Is er een verband tussen de uitrekking van de veer en de kracht die erop werkt? Hoe groter de kracht op een veer hoe groter de uitrekking van deze veer. Er is dus een recht evenredig verband.
  Elke veer heeft zijn eigen veerconstante.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 2 PET-flessen – 3 verschillende massa’s
• Thema: Eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: krachten

40. Potloodslijper

40.1.Knalgas met een potloodslijper

• Info: Hoe kan een potloodslijper een gas produceren? Door de slijper (metaal) te laten reageren met het zoutzuur wordt er waterstofgas gevormd. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: zoutzuur vanaf 2 mol/l – Magnesiumpotloodslijper
• Thema: Chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: vorming van knalgas

41. Rietjes

41.1. Hoe werkt een rietje?

• Info: Hoe werkt een rietje? Wanneer je de lucht uit het rietje zuigt, verlaag je de druk in het rietje , waardoor de hogere druk op de rest van het oppervlak het water door het rietje omhoog en in je mond duwt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: een rietje – een glas water
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: onderdruk

41.2. Maak een druppelteller

• Info: Hoe kun je een druppelteller maken van een rietje? Wanneer je de lucht uit het rietje zuigt, verlaag je de druk in het rietje , waardoor de hogere druk op de rest van het oppervlak het water door het rietje omhoog en in je mond duwt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: een rietje – een glas water
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: onderdruk

41.3. Maak een verstuiver

• Info:Hoe kun je een verstuiver maken met een rietje? Door te blazen door het lange deel van het rietje, gaat lucht over de bovenkant van het korte deel. Hierdoor vermindert de luchtdruk. De normale lucht beneden duwt het water in het rietje en hierdoor blaast de stromende lucht druppeltjes.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: een rietje – een glas water
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: onderdruk

41.4. Maak een fluitje met een rietje

• Info:Hoe kun je een fluit maken met een rietje?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: een rietje 
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: trillingen

41.5. Maak een trombone met een rietje

• Info: Hoe kun je een trombone maken met een rietje? De bewegende lucht veroorzaakt het geluid.  Hoe korter de luchtkolom des te hoger de toon. Dit bereik je door het rietje te bewegen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: een rietje – water
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: trillingen

41.6. Wielen van een rietje

• Info: Hoe kun je een boek laten bewegen via rietjes? Als een voorwerp langs een ander voorwerp verschuift, ontstaat er weerstand doordat de oppervlakken niet helemaal glad zijn. De ruwe kanten van het boek wrijven tegen de ruwe kanten van de tafel. De weerstand hangt af van het soort oppervlak en kracht waarmee wordt geduwd. Hoe gladder het oppervlak, hoe kleiner het contactoppervlak, hoe kleiner de wrijving.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: vier rietjes – een boek
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wrijving

41.7. Buigen zonder aanraken

• Info: Hoe kun je een rietje buigen zonder aan te raken?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: een rietje – water
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

42. Rubber

42.1.Een stuiterbal maken

• Info: Hoe komt het dat een stuiterbal, die gemaakt is van borax, maïzena en hobbylijm stuitert? Tussen de verschillende stoffen ontstaat een chemische reactie die ervoor zorgt dat er polymeren ontstaan. Deze polymeren hebben als eigenschap dat ze stuiteren wanneer ze hard zijn.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 10 gram borax –  20 gram maïzena –  hobbylijm
• Thema: kunststoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: rubber – elastomeer

42.2. Een rubberbal maken

• Info: Hoe komt het dat een rubberbal van een oude fietsband stuitert? Doordat de binnenband elastisch is en je steeds kleine stukjes binnenband om elkaar windt, krijg je een elastische rubberbal die stuitert.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: oude fietsband
• Thema: kunststoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: rubber – elastomeer

43. Slijm

43.1.Thermochrome slijm

• Info: Hoe kun je slijm voortdurend van kleur laten veranderen? PVA-lijm bevat lange moleculen polyvinylalcohol, terwijl contactlensvloeistof een kleine hoeveelheid boorzuur bevat. Onder invloed van de baking soda bindt het boorzuur de polyvinylalcoholmoleculen samen met zwakke chemische bindingen. Als gevolg hiervan wordt het mengsel dikker en verandert het in slijm! Het thermochrome pigment verandert ondertussen van kleur wanneer de temperatuur stijgt. Terwijl je het slijm vormt, zorgt de warmte van je handen ervoor dat het van kleur verandert
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: PVA lijm; – lenzenvloeistof; – zuiveringszoutoplossing; – thermochroom pigment;
• Thema: kunststoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: rubber – elastomeer

44.  Snoep

44.1.Ballon opblazen maar niet met je mond

• Info: Hoe kan je een ballon opblazen met frisdrank? De mentos zorgt ervoor dat de gasbelletje in de cola vrijkomen en deze gaan de ballon opblazen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: frisdrank – mentos
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oppervlaktespanning

44.2. Drijvende letters

• Info: Hoe kan je de letters die op M&M-snoepjes staan loskrijgen? De kleur van de M&M’s lossen op in het water. Hierdoor kan er vastgesteld worden dat kleurstoffen van de M&M’s ook polaire stoffen zijn aangezien polaire stoffen in andere polaire stoffen opgelost kunnen worden. De letter ‘M’ is onoplosbaar, het lost niet op in een polaire stof. De letter ‘M’ is losgekomen doordat de suiker rond het snoepje is opgelost in het water. Deze suikers zorgde ervoor dat de letter ‘M’ op zijn plaats bleef.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – M&M’s
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: polariteit

44.3. Skittles snoepwetenschap

• Info: Wat gebeurt er als we Skittles in water brengen? De kleurstoffen die in de Skittles zitten, zijn oplosbaar in water. De kleurstoffen bewegen van hoge naar lage concentratie waardoor de kleurstoffen eerder naar het centrum bewegen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Skittles – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid – massadichtheid

45. Soda/bakpoeder

45.1.Maken van brandblusapparaat

• Info: Welke verhouding van bakpoeder en tafelazijn vormt koolzuur met het best dovende vermogen? Koolzuurgas heeft een dovend vermogen, vandaar dat de kaarsjes uitgaan wanneer ze in contact komen met het gas.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: bakpoeder – tafelazijn
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: gasvorming

45.2. Maken van een faraoslang

• Info: Hoe kan je de hoogste faraoslang maken met slechts 2,5 eetlepels vaste stof?Tijdens het verhitten (door verbranden van ontsmettingsalcohol) treedt een analyse/ontleding van suiker op. Er ontstaat koolstof.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:   2 eetlepels bloemsuiker – 20 ml ontsmettingsalcohol – 250 g zand –  ½ eetlepel bakpoeder
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie – vorming van koolzuurgas

45.3.Wet van behoud van massa

• Info: Wat gebeurt er met de massa van onze opstelling (erlenmeyer met ballon,
  20ml tafelazijn, 3g bakpoeder) als we een chemische reactie (bakpoeder in contact met tafelazijn laten komen) erin laten plaatsgrijpen?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  bakpoeder – tafelazijn
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: wet van behoud van massa

45.4. Zijn alle zuren even sterk?

• Info: Hoe kunnen we een eventueel verschil in zuursterkte aantonen? Door beide zuren te laten reageren met éénzelfde base. Bij deze reacties ontstaat er een gas (CO₂). Bij het sterkste zuur gaat de reactie beter/sneller verlopen. Dit is zichtbaar aan de hand van de dikte van de ballon.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  0,8 g bakpoeder (NaHCO₃) – HCl-oplossing (1,2 mol/l) – azijnzuuroplossing 1 mol/l
• Thema: chemische reactie – neutralisatiereactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zuursterkte

45.5. Blauw-geel-rode indicator

• Info: Hoe kun je van rood via geel naar blauw?  In een zeer zuur medium, wanneer de pH ongeveer 1 is, wordt thymolblauw rood. Wanneer het natriumcarbonaat wordt toegevoegd, reageert het met het zwavelzuur en wordt het medium neutraal. De structuur van het thymolblauw verandert onmiddellijk en wordt geel. Het overtollige natriumcarbonaat hydrolyseert, waardoor een alkalisch medium ontstaat en de pH groter wordt dan 9. De structuur van thymolblauw verandert opnieuw en deze keer wordt het blauw. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  thymolblauw indicator – zwavelzuuroplossing 0,1 mol/l – soda
• Thema: chemische reactie – neutralisatiereactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: pH-indicator

46. Suiker

46.1.Frisdrank koken

• Info: Hoe kunnen we bewijzen dat er suiker in frisdrank zit?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Frisdrank naar keuze
• Thema:scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: uitdampen

46.2. Suiker aan bloemen

• Info: Welke invloed heeft suiker op bloemen? Suiker stimuleert de bloemen om verder te groeien
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  2 bloemen na keuze (uit de tuin) – suikerwater
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: bloei- en groeiproces

46.3. Suiker karamelliseert

• Info: Wat gebeurt er wanneer je suiker gaat verwarmen? Door het suiker te verhitten ga je deze stof ontleden in koolstof en waterstofdruppels. Dit kan men ook wel thermolyse van suiker noemen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: suiker
• Thema: chemische reacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: thermolyse van suiker

46.4. Suiker uit suikerbiet

• Info: Waaruit kan men suiker halen en consumeren?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Suikerbiet
• Thema: scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: scheidingsschema’s – extractie – uitdampen

46.5. Suikerkristallen maken

• Info: Hoe kan je een suikerkristal maken? Er ontstaan suikerkristallen aan het stukje wol door uitdampen van water
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Suiker –  Stukje wol –  Water
• Thema: scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: scheidingsschema’s –  uitdampen

46.6. Suikerspin

• Info: Hoe lost suiker juist op in water en kunnen we dit waarnemen? Je kan zien hoe het suiker oplost door de inkt die je gebruikt hebt
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – Suikerklontje – Inkt of ecoline
• Thema: scheidingstechnieken – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:oplosbaarheid

46.7. Suikerwater

• Info: Hoe kan je in een klas verschillende soorten lagen van suiker maken? De verschillend gekleurde vloeistoffen drijven op elkaar. Dat komt door het verschil in dichtheid. De dichtheid is het gewicht van 1 liter vloeistof. Vloeistoffen met een lage dichtheid kunnen drijven op die met een hoge dichtheid. Hoe meer suiker je in het water doet hoe hoger de dichtheid van het water wordt. Het blauwe water met  4 eetlepels suiker heeft de hoogste dichtheid en het rode water met 1 eetlepel suiker de laagste dichtheid.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – Suiker – Rode, gele, groene en blauwe voedingsmiddelenkleurstof
• Thema: scheidingstechnieken – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:oplosbaarheid – massadichtheid

46.8.Brandend suikerklontje

• Info: Hoe kan je een suikerklontje laten branden? Het verbranden van een suikerklontje is een chemische reactie. Om een chemische reactie te starten is energie nodig, bijvoorbeeld van de vlam van een lucifer. Het eerste suikerklontje brandt niet, omdat de lucifer niet genoeg energie geeft om de reactie te starten. Wanneer je het suikerklontje met as inwrijft, brandt het wel. Dit komt doordat de as meehelpt bij het verbranden van de suiker, zonder zelf op te raken. Er is nu minder warmte nodig om de verbranding te starten. We noemen de as meen katalysator.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  2 suikerklontjes – As
• Thema: chemische reactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen:katalysator – verbranden

46.9. Suikerbloem

• Info: Welke bloem houdt het langste: “die in gewoon water of in suikerwater”? In principe moet de bloemen in het suikerwater als eerste gaan verwelken.
  Dit zou komen doordat suikermoleculen (de grootte van de korrels) de poriën van de bloem verstoppen, waardoor de bloem niet goed water kan opnemen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Suiker – Bloemen
• Thema: biologie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: groeien en bloeien

46.10. Een suikerspin simuleren

• Info: Hoe maken we een spinnenweb in het water met inkt? Dit komt doordat de suiker in het water oplost. Hierdoor krijg je te zien hoe dat gebeurt.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Inkt – Suikerklontje
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid

46.11. Een regenboog in een buis

• Info: Hoe kan je een regenboog in een buis maken? De verschillende gekleurde vloeistoffen drijven op elkaar. Dat komt door het verschil in dichtheid. De dichtheid is het gewicht van 1 liter vloeistof. Vloeistoffen met een lage dichtheid kunnen drijven op die met een hoge dichtheid.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Kristalsuiker – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid – massadichtheid

47. Vet

47.1. Olie of vet

• Info: Wanneer is olie vloeibaar? Wanneer is het vast? Boter is vast bij kamertemperatuur en olie is vloeibaar. Hieruit kunnen we besluiten dat vetten een hoger smeltpunt hebben dan oliën.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Boter – Olie
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: smeltpunt – smelttraject

47.2. Gewone chips en chips light

• Info: Wat is het verschil tussen light chips en gewone chips? Vet lost niet op in water. Het vet in de chips vormt dan vetvlekken in het water. Bij de light chips zijn er minder vlekken aanwezig, dus zijn er minder vetten aanwezig.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Gewone chips – Light chips
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: extractie

47.3. Vet aantonen in voedingsmiddelen

• Info: Hoe kunnen we aantonen dat een voedingsmiddel vetten bevat?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bruin papier (vb. inpakpapier) – Voedingsmiddel 
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: identificatie – vetten

47.4. Vet zichtbaar maken

• Info: Hoe kunnen we vetten in voedingsmiddelen zichtbaar maken?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 2g stukjes chocolade – 2g chips – 2g zonnebloempitten – 3 stukken keukenrolpapier
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: identificatie – vetten

47.5. Vette veren

• Info: Hoe blijven watervogels droog? De vetkrijt vormt een vetlaag over het papier. Vet lost niet op in water. Dus het papier onder de tekening blijft droog.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Papier Kleurpotlood – Vetkrijt
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: polariteit – hydrofoob – vetten

47.6. Zelf boter maken

• Info: Welke vorm van boter gaan we maken als we volle melk en karnemelk bij elkaar mengen? Doordat we het mengsel 10 uur hebben laten staan, is het gaan verzuren waardoor het vet vrij is gekomen. Door het schudden is het vet samengeklonterd tot boter
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 1L volle melk – 1dL karnemelk
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: emulsie – coaguleren

47.7. Vetvrije bouillon maken

• Info: Hoe kun je vet uit een bouillon verwijderen?  Het rundvet in het schuim stolt bij ongeveer 40 °C. Daarom hardt het gemakkelijk uit en blijft het op de ijzige lepel!
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: rundvlees; – water; – ijs in plastieken bekertje
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: stolpunt – extractie

48. Vitamine C

48.1.Magische hand

• Info: Hoe kunnen we met onze hand oplossingen van kleur doen veranderen? Lugol is een indicator voor zetmeel. Het kan zetmeel aantonen.Lugol kleurt van een gele kleur naar een zwarte/donkerblauwe kleur als er zetmeel aanwezig is.
  Vitamine C zorgt ervoor dat deze donkere kleur terug naar zijn oorspronkelijke kleur gaat.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Zetmeeloplossing van 1% – Vitamine C of ascorbinezuur – Lugol-oplossing
• Thema: redoxreacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: identificatie zetmeel

48.2. Ontkoken van een gekookt ei

• Info: Hoe kan ik een gekookt ei terug vloeibaar maken? Je kunt een gepeld, hardgekookt ei “ontkoken” door het een paar uur in een oplossing van ascorbinezuur (vitamine C) te leggen. O
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Ei – Zuivere vitamine C
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: eiwitten – coaguleren

48.3. Lavalamp met vitamine C

• Info: Hoe kunnen we met vitamine C een lavalamp maken? Het bruistablet reageert met het water en maakt piepkleine belletjes koolzuurgas. De belletjes blijven aan de bubbels gekleurd water hangen en drijven naar de oppervlakte. Wanneer de belletjes uiteenspatten, zinken de gekleurde lavabubbels weer naar de bodem van de fles toe.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – Bruistabletten die vitamine C bevatten. – Voedingskleurstof
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsel

48.4. Groenblauwe kolf

• Info: Hoe kunnen we een kolf/fles groen blauw kleuren? In het experiment wordt de geoxideerde vorm van methyleenblauw MB⁺ door ascorbinezuur gereduceerd naar MBH₂ ⁺ en vervolgens door luchtzuurstof weer geoxideerd tot MB⁺. De zuurstof wordt door het schudden in de oplossing gebracht.Bij het stilstaan reduceert het ascorbinezuur MB+ terug naar zijn kleurloze vorm. Cu-ionen katalyseren deze laatste reactie.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  zuiver vitamine C in poedervorm – oplossing van methyleenblauw in ethanol (0.1 g in 100ml ethanol 70%) – kopersulfaatoplossing
• Thema: reactiesnelheid
• Tijd: 15 min
• Begrippen: klokreactie

48.5. Hoe gezond is fruitsap?

• Info: Hoe kunnen we onderzoeken welk product het meeste vitamine C bevat?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: 2 verschillende vruchtensappen. – Product met toegevoegde vitamine C – Zetmeel. – Betadine (ontsmettingsmiddel)
• Thema: redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: titratie

49. Vuur

49.1.Haarmousse in vuur en vlam

• Info: Wat gebeurt er als we een lucifer bij haarmousse houden? Haarmousse is brandbaar, daarom staat het icoontje ‘brandbaar’ op de bus. Zorg wel dat je haarmousse alcohol (ethanol) bevat.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: haarmousse – lucifers of aansteker
• Thema: redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie

49.2. Vuurtornado

• Info: Hoe kunnen we in een glas een vuurtornado laten ontstaan? Door de opening tussen de glazen zal er zich luchtstroom in de vlam begeven waardoor er een soort van tornado ontstaat. Door opstijgende warme lucht kan bij draaiing een tornado ontstaan. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ontsmettingsalcohol – Theelichtje houder –  Lucifer
• Thema: redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie

49.3. Vuurtornado2

• Info: Hoe kunnen we een eigen vuurtornado maken? Ethanol is zeer brandbaar en bij het aansteken krijgen we een felle vlam.
  Doordat we beginnen te draaien krijgt de lucht een verticale rotatiebeweging waardoor er een opstijgende werveling vormt.
  Hierdoor zal de vlam overgaan tot een vuurtornado.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Ethanol – Afscherming – Draaiende oppervlak
• Thema: redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie

49.4. Vuur in een fles

• Info: Hoe krijg je vuur in een fles ? Door het schudden, zit er overal op de randen van de fles ontsmettingsalcohol. Ontsmettingsmiddel is brandbaar waardoor er een vlam ontstaat wanneer de aansteker in de buurt wordt gehouden.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Ontsmettingsalcohol – Aansteker – Lont aan een stok
• Thema: redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie

49.5. Vurige patronen

• Info: Hoe kun je een patroon op een multiplexplankje brengen via citroenzuur?
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  citroenzuur 10 g – 100 ml water – Mg-lint
• Thema: redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie

49.6. Chemische vuurvliegjes

• Info: Hoe kun je “chemische vliegjes” maken? Atmosferische zuurstof oxideert de acetondamp op het verwarmde koperoppervlak. Dit proces levert warmte op, waardoor koper weer roodgloeiend wordt. Hierdoor  gaat het gloeien.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  aceton nagellak; – koperdraad;
• Thema: redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie

49.7. Vuur in een glas

• Info: Is het mogelijk om brandbaar gas te verkrijgen uit een niet-ontvlambaar zout? Calciumacetaat kan ook worden gebruikt om een brandbare gel te maken.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  calciumchloride; – natriumacetaat.
• Thema: redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: verbrandingsreactie – vlamproef

50. Water

50.1. Bloedregen

• Info: Hoe kan je regen omtoveren tot bloedregen? De massadichtheid van olie is lichter dan de massadichtheid van water. Hierdoor blijft olie drijven op water.
  Door het vermengen van de olie met de ‘food dye’ wordt de massadichtheid van het oliemengsel zwaarder dan die van water. Het oliemengsel gaat uiteindelijk naar beneden toe zakken. De druppels zakken naar beneden ,maar eenmaal de voedingskleurstoffen contact maken met het water gaan deze hierin oplossen. 
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Voedingskleurstoffen – Olie – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid – polariteit – emulsie

50.2. Exploderende bloem

• Info: Is bloem ontvlambaar? Hoe groter de contactoppervlakte is, hoe meer deeltjes kunnen botsen, hoe groter de reactiesnelheid is.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Bloem – Rietje/pvc buis
• Thema: redoxreacties – reactiesnelheid
• Tijd: 15 min
• Begrippen: deeltjesgrootte – verbranding

50.3. Fontein in een fles

• Info: Door middel van welke technieken kunnen we een fontein maken? Wanneer de stop van de fles verwijderd wordt zal dit drukverschil terug afnemen. Wanneer de temperatuur in de fles is afgekoeld, zal de fontein stoppen met werken.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  water (koud en warm)
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid – invloed temperatuur 

50.4. Laserfontein

• Info: Welke weg volgt een lichtstraal door een waterstraal? De lichtstraal wordt door de waterstraal gebroken en is daarom te zien op je handpalm. De lichtstraal volgt dus niet altijd een rechte lijn.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – Laser/lampje
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: lichtbreking

50.5. Orkaan onder water

• Info: Hoe reageert water bij een beperkte temperatuursverandering? Warm water heeft een kleinere dichtheid dan koud water. De moleculen van warm water bewegen heviger dan de moleculen van koud water, hierdoor hebben de moleculen van warm water meer ruimte nodig waardoor de dichtheid afneemt.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Water – Ijsblokjes – Voedingskleurstoffen
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:massadichtheid – convectie

50.6. Peper en water

• Info: Hoe kunnen we peper in water met 1 vingeraanraking doen splitsen? Water heeft een bepaalde oppervlaktespanning. Oppervlaktespanning is de spanning die de waterdeeltjes bovenaan het oppervlak op elkaar uitoefenen. Wanneer je de vinger in het water brengt zal deze spanning al een klein beetje veranderen. Vanaf het moment dat men detergent op de vinger aanbrengt en deze daarna in het wateroppervlak brengt zal de oppervlaktespanning volledig onderbroken worden.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: peper – water – detergent
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:oppervlakte spanning – apolair

50.7. Water op  wandel

• Info: Hoe kan je water op afstand verplaatsen? Een druppel water of een triljoen moleculen worden bij elkaar gehouden door elektrische, moleculaire bindingen, waterstofbruggen. Deze sterke waterstofbruggen laten watermoleculen aan elkaar goed vasthouden en bewegen langs de koord in de bodemschotel. Wanneer moleculen elkaar aantrekken spreekt men van cohesie.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Kleurstof
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: capillariteit – intermoleculaire krachten

50.8. Superadsorbeerders

• Info: Hoe werkt maandverband? Superabsorberende stoffen zijn materialen die, ook tegen de druk in, veel vocht kunnen opnemen (via osmose) en vasthouden. Bij pampers zijn de superslurpers afgeleid van polyacrylzuur, een polymeer met als bouwsteen het monomeer acrylzuur 
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Maandverbanden – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: adsorptie

50.9. Stokjesballet

• Info: Hoe komt het dat de tandenstokers elkaar aantrekken? De stokjes gaan het water opnemen waardoor het zal uitzetten. De breuk gaat dus meer open komen te staan. Door de aantrekkingskracht van de watermoleculen, gaat het water ervoor zorgen dat de stokjes elkaar gaan raken.
  Het papier pakt water op waardoor het zal gaan opzwellen. Hierdoor wordt het dubbelgevouwen papier uit elkaar geduwd.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: water – kleurstof
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: intermoleculaire krachten

50.10. Steel de munt in water

• Info: Hoe kan je een munt uit het water halen zonder je vingers nat te maken? Doordat de kaars geen verse zuurstof meer heeft zal die doven, en het gas dat in het glas zit zal dan afkoelen. Het gas krijgt nu een lagere temperatuur, dus een lagere druk. Buiten het glas duwt nog altijd evenveel atmosferische druk op het water, terwijl de druk binnen het glas verminderd is doordat het gas niet zoveel meer drukt als eerst. Het water wordt dus door de atmosferische druk naar binnen in het glas geduwd.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Bord – Kaars
• Thema: eigenschappen van stoffen – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: intermoleculaire krachten – verbranding

50.11. De zinkende folieboot

• Info: Hoe kunnen we een bootje gemaakt van folie laten zinken? Het bootje drijft in het water als gevolg van verplaatsing en de daaruit voortvloeiende krachten die op het bootje inwerken. Verplaatsing is gewoon een object dat een vloeistof of gas uit de weg duwt. Wanneer je een object in water plaatst, verplaatst het het water uit de weg. Het water duwt zelf ook terug naar dat object. 
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Bokaal/kommetje/bak/… gevuld met water – Knikkers of andere voorwerpen als gewichtjes
• Thema: eigenschappen van stoffen – redoxreactie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: massadichtheid – wet van Archimedes

50.12. Kristallen sneeuwvlokken

• Info: Hoe kunnen we een sneeuwvlok maken met een warme omgeving? Borax kan alleen opgelost blijven als het water heet is. Wanneer het water afkoelt, wordt de oplossing oververzadigd, wat onstabiel is. Naarmate de oplossing verder afkoelt, kan steeds minder borax opgelost blijven en zo vormen ze kristallen op de pijpenragers, die fungeren als een entkristal (= een klein kristal waar grote kristallen op gaan vormen).
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Borax – Touw
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kristallisatie

50.13. Het onzichtbare zichtbaar maken

• Info: Hoe kunnen we onzichtbaar infrarood licht toch zichtbaar maken? Infrarood licht heeft een hogere golflengte dan de kleuren die we kunnen zien. Een camera heeft blauwe, groene en rode sensors waarmee het beeld op het scherm gevormd wordt. Alle drie de sensoren nemen de golflengte van infrarood op en tonen deze in zowel rode, groene en blauwe kleur waardoor men een witachtige kleur bekomt. De groene sensor zal het minste van de infrarode straling opnemen waardoor de rode en blauwe sensor het meer opnemen en het in een paarsere kleur getoond wordt.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Afstandsbediening – Laptop, Smartphone of ander toestel met een camera
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

50.14. Droge doeken

• Info: Hoe kunnen we een doek in het water steken zonder dat deze nat wordt? De lucht in het omgekeerde glas/de tas staat onder atmosferische druk. Wanneer u het glas/de tas onderdompelt in de bak met water/de wasbak, oefent de lucht binnen voldoende druk uit op het water om te voorkomen dat het binnendringt en het doekje kan bevochtigen.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Grote kom/wasbak met water – Water – Doekje
• Thema: fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: atmosferische druk

50.15. Het magisch rietje

• Info: Hoe kunnen we een rietje laten bewegen zonder dat het aanraken? Als je met het rietje over je trui wrijft, springen er elektronen van de trui naar het rietje. Plastic is geen goede geleider, hierdoor blijven de elektronen op het rietje zitten. Het rietje is nu statisch geladen. Wanneer je dan met je vinger in de buurt komt van het rietje, volgt het rietje door de aantrekkingskrachten de weg van je vinger.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Flesje met een dopje – Rietje
• Thema: fysica – bouw van atomen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: elektrostatica

50.16. Zwevende marmer

• Info:Hoe kan ik een stukje marmer laten zweven? De lucht die uit het rietje komt ‘knuffelt’ de marmeren knikker zodat de knikker in een laag drukgebied komt. Nadien zit de marmeren knikker in een hoog drukgebied, dat houdt deze op zijn  plaats.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Knikker – Rietje
• Thema: fysica – bouw van atomen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: luchtdruk

50.17. Waarom zijn ijsbergen blauw?

• Info:Hoe kan ik de zonsondergang nabootsen? Wanneer licht door een stof heen gaan, worden sommige zichtbare golflengten geabsorbeerd en de rest wordt gereflecteerd. Als het licht doorheen de melkoplossing gaat, worden de blauwe golflengten verspreid. De rode en oranje golflengten gaan doorheen de oplossing.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een doorzichtige plastic doos met 5 l water in – Melk – Zaklamp
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: lichtbreking

50.18. Maak een eenvoudige thermometer

• Info: Hoe kun je zelf een thermometer maken? Wanneer water verwarmd wordt, zet het uit. Dit komt omdat de lucht in het flesje uitzet. Omdat het flesje luchtdicht is, kan de lucht enkel ontsnappen via het rietje en duwt het water omhoog. Wanneer het echter op een lagere temperatuur bewaard wordt, wordt het waterpeil lager. Dit komt omdat de lucht samentrekt en het water in het rietje zo terug naar beneden kan. Zo kun je weten wanneer de temperatuur gestegen of gedaald is.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Voedsel kleuring – Water
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  massadichtheid stoffen – uitzetten

50.19. De niet-lekkende zak

• Info: Hoe maak je een zak die niet lekt? Wanneer je met een potlood de zak doorboort, zal de polymeer aan de kant geduwd worden en ontstaat er zo een gat. Eenmaal het potlood zich door dit gat beweegt, duwt de polymeer tegen het potlood aan om een tijdelijke afsluiting te maken.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een Zip Lock zak – Water (genoeg om de zak mee te vullen) – 5 scherpe potloden
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  intermoleculaire krachten – druk

50.20. Kleuren mengen met warmte

• Info: Op welke manier beïnvloedt temperatuur de densiteit van water? Warm water heeft een hogere densiteit dan koud water en zal dus willen stijgen terwijl het koude water zakt. Uiteindelijk is de temperatuur evenredig verdeeld, net zoals de kleurstoffen.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Warm water – Koud water
• Thema: fysica – eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  massadichtheid – convectie

50.21. Water versus olie

• Info: Hoe verschillen olie en water van dichtheid? Olie heeft een lagere densiteit dan water waardoor het water zich, onder invloed van de zwaartekracht, onder de olie wilt bevinden.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Olie
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  massadichtheid 

50.22. Magische bloemen

• Info: Hoe kunnen we een papieren “bloem” openen zonder deze aan te raken? Papier absorbeert water dankzij capillaire krachten. Wanneer papier nat wordt zet het uit waardoor de vouwen van de bloemblaadjes zich ontplooien.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een papieren “bloem” – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  capillariteit 

50.23. Hydrogel

• Info: Hoe werkt een hydrogel? Hydrogel is een polymeer dat in staat is een grote hoeveelheid water kan absorberen en vast houden. Na in de loop van tijd kan het ook water vrijgeven omdat het water oppervlakte verdampt.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Een papieren “bloem” – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  mengsels

50.24. Alcohol van water scheiden

• Info: Alcohol en water mengen zich direct! Maar hoe kun je ze ineens scheiden? Alcohol en water mengen zich in elke verhouding met elkaar. Natriumchloride lost goed op in water, maar slecht in alcohol. Wanneer zout aan de bereide oplossing wordt toegevoegd, trekt het watermoleculen naar zich toe, waardoor ze worden “afgeleid” van de alcoholmoleculen. 
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: water; – isopropylalcohol; – natriumchloride (zout);
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen:  mengsels – uitzouten

50.25. Waterdicht geheim

• Info: Hoe kun je een bericht onder water verbergen zonder het nat te maken? Wanneer het glas in water wordt ondergedompeld, bevat het lucht. Water heeft de neiging om lichte lucht naar boven te duwen, samen te drukken en op te vangen in het glas, waardoor het water zelf niet kan stijgen om het glas te vullen. Uw boodschap is veilig verborgen in deze luchtzak!
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: glas; – dubbelzijdige tape;
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: atmosferische druk

50.26. Onderwater watervallen

• Info: Hoe kun je onder water een waterval maken? Water heeft geen enkele, constante dichtheid – over een breed temperatuurbereik geldt: hoe warmer water is, hoe lager de dichtheid en vice versa. Daarom stijgt warm water op en zinkt koud water. Het fenomeen wanneer stromen ontstaan als gevolg van temperatuurverschillen wordt convectie genoemd.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: rode en blauwe voedselkleurstof;
• Thema: eigenschappen van stoffen – fysica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid – convectie

50.27. Onzichtbaar wassen beeld

• Info: Hoe kun je een onzichtbaar wassen beeld doen verschijnen?
  Was bestaat voornamelijk uit vetten en vetzuren, waarvan de moleculen vele groepen atomen bevatten die bestaan uit koolstof en waterstof. Dergelijke groepen trekken geen watermoleculen aan – in feite stoten ze ze af.
  Daarom verzamelt water zich in druppels op de was, die op het oppervlak blijven of er helemaal van afrollen.
  Omdat aquarelverf meestal uit water bestaat, kunnen ze niet doordringen in de met was bedekte delen van het papier en wordt je geheime tekening onmiddellijk onthuld!

  Moeilijkheid: eenvoudig

• Chemische stoffen: glas; – warm water; – waskaars;
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid – polariteit

50.28. Beschermen tegen condens

• Info: Hoe kun je een glazen oppervlak beschermen tegen condens? Wanneer zeep op het oppervlak wordt aangebracht, blijven de oppervlakte-actieve stoffen waaruit de zeep bestaat in een dunne film en voorkomen ze de vorming van druppels.
  Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: vloeibare zeep;
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid – polariteit – faseovergangen

50.29. Geiser in een fles

• Info: Hoe maak je een geiser in een fles?
  Wanneer de alcoholdamp brandt, stijgt de temperatuur in de fles en zet de lucht erin uit en ontsnapt gedeeltelijk uit de fles.
  Wanneer de nek wordt ondergedompeld in water, wordt de zuurstoftoevoer naar de fles afgesneden: de verbranding stopt en de temperatuur daalt sterk.
  De druk neemt samen met de temperatuur af, wat leidt tot atmosferische druk die de vloeistof scherp in de fles dwingt.

  Moeilijkheid: eenvoudig

• Chemische stoffen: container met water; – isopropylalcohol – lange lucifer
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: onderdruk

50.30. Waterdampkringen

• Info: Hoe kun je waterdampringen maken?
  Droogijs bestaat uit vast kooldioxide, dat sublimeert tot gas in water. Terwijl het door de vloeistof borrelt, vangt het kleine druppeltjes op, wat leidt tot het verschijnen van de dikke witte waterdamp!
  Wanneer de ballon wordt geraakt, verlaat de damp de beker, maar de lucht vertraagt de randen van elk deel van de damp meer dan het midden.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: droogijs – water
• Thema: eigenschappen van stoffen 
• Tijd: 15 min
• Begrippen: sublimatie

51. Wijn

51.1.Decanteren van rode wijn

• Info: Hoe kunnen we de gevormde kristallen uit de wijn verwijderen door voorzichtig over te gieten?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  rode wijn met wijnsteenkristallen– decanteerkaraf
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: decanteren

51.2. Kristalliseren van wijn

• Info: Hoe kunnen er in wijn spontaan kristallen gevormd worden? In de wijn waren er na enkele dagen kristallen aanwezig. Dit komt doordat het wijnsteenzuur minder goed oplosbaar is in water. Wanneer we wijn aan de lucht laten staan zal de alcohol als eerste verdampen omdat dit een lager kookpunt heeft dan het aanwezige water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  rode wijn 
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: uitdampen

51.3. Ontkleuren van wijn

• Info: Hoe kunnen we door gebruik te maken van norit wijn ontkleuren? Door Norit aan de wijn toe te voegen hebben na filtratie een kleurloze vloeistof. De rode kleurstofdeeltjes van de wijn hebben zich gebonden aan de actieve delen van Norit (actieve kool). De kleurstofdeeltjes hechten aan de actieve kool en blijven op het filtreerpapier als residu achter
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  rode wijn – norit
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen:adsorptie – filtratie

51.4. Papierchromatografie van rode wijn

• Info: Bestaat rode wijn enkel uit een rode kleur?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: koffiefilter – rode wijn
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: chromatografie

51.5. Water kleuren met rode wijn

• Info: Kunnen we water kleuren met rode wijn door de 2 glazen met elkaar te verbinden met een keukentouw? We kunnen het water rood laten kleuren door de wijn door de 2 bekers met elkaar te verbinden met een keukentouw. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: draad – rode wijn
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: capillariteit

51.6. Wijn destilleren

• Info: Uit welke bestanddelen bestaat wijn? Rode wijn bestaat uit verschillende stoffen die elk op een andere temperatuur koken.
  Met behulp van bovenstaande techniek kunnen we verschillende stoffen van elkaar scheiden. De stof die achter bleef in de maatkolf heeft een hoger kookpunt dan de stof die in de erlenmeyer geëindigd is.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: kooksteentjes – rode wijn
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: destillatie

51.7. Koude wijn

• Info: Hoe kan je wijn snel afkoelen? Door het toevoegen van 2 stoffen aan wijn daalt de temperatuur van de wijn sterk.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Wijn –  NH₄Cl – Na₂CO₃
• Thema: eigenschappen van stoffen – thermodynamica
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oploswarmte

51.8. Wijnkristallen

• Info: Hoe kun je van wijn kristallen maken?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Wijn 
• Thema: eigenschappen van stoffen – scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: uitdampen

51.9. Wonderwijn

• Info: Hoe maak je vanuit water wijn? In welke vloeistoffen kan deze wijn nog omgezet worden?
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Natriumhydroxide (0.1M, 1soeplepel)– Natriumcarbonaat (een kwartkoffielepel)– Fenolphthaleine (1/2 soeplepel)– Zwavelzuur (5N, 10-15 druppels)– Bariumchloride (0.3M, eensoeplepel)– Kaliumdichromaat (paar korrels)
• Thema: chemische reacties
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kleurverandering

52. Zand

52.1. Kinetisch zand

• Info: Hoe kun je de kinetisch zand maken? De lenzenvloeistof bindt de lijmmoleculen aan elkaar. De resulterende massa lijmt de zandkorrels aan elkaar, waardoor een kinetisch zand ontstaat dat in je handen afbrokkelt, maar zijn vorm perfect behoudt
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: fijn zand; – PVA lijm; – lenzenvloeistof; – zuiveringszout;
• Thema: chemische reacties – kunststoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: slijm

53. Zeep

53.1.Vierkantige zeepbellen

• Info:Hoe kun je vierkantige zeepbellen maken?  Zeepmoleculen hebben een polaire kop die dus graag in water oplost en een lange apolaire staart die liever niet door water omringd wordt. De aanwezigheid van zeep verlaagt de oppervlaktespanning, omdat de zeepmoleculen bij voorkeur aan het oppervlak gaan zitten met hun kop in het water en de staart er buiten. Dit bevordert de vorming van een groot oppervlak.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water – Detergent – glycerine
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oppervlaktespanning

53.2. Gekleurde zeepbellen

• Info: Hoe kan ik door het zeepgordijn gaan met mijn vinger zonder het gordijn te breken? Zeep verlaagt de oppervlaktespanning. Bij de droge vinger is deze hoog en breekt het scherm direct. Als je je vinger nat maakt verlaag je de oppervlaktespanning van je vinger en kan je wel door het scherm gaan. Een zeepfilm bestaat uit twee buitenlagen van zeepmoleculen begrensd rond een
  laagje zeepsop. 
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Zeep – Glycerine – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oppervlaktespanning

53.3. Onmengbaar

• Info: Wat gebeurt er als we kleurstof in zeep brengen? De zeep die wij gebruiken is zeer visceus, hierdoor gaat de kleurstof zich niet vermengen en gaan we bij het terugdraaien weer dezelfde vlekken krijgen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  doorzichtige zeep – voedingskleurstof
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: optica

53.4. Zeepboot

• Info: Hoe kunnen we een papierenbootje vooruit laten gaan op het water? Water is een polaire stof en zeep een apolaire stof. Een polaire en apolaire stof gaan zich van elkaar afzetten. Hierdoor zal de zeep die in de opening van het bootje gevallen is het water afstoten en zal de boot bewegen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Zeep – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: polariteit

53.5. Bubbelende regenboog

• Info: Hoe kan er een regenboog verkregen worden met een zeepbel? Wit licht bestaat uit zeer veel kleuren. Deze kleuren hebben verschillende golflengten. Door de zeepbel kan het wit licht gebroken worden en kunnen er verschillende kleuren waargenomen worden. Dit zorgt voor het regenboog effect.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:  Zeep – Water
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: lichtspectrum – oppervlaktespanning

54. Zetmeel

54.1. Afbreken van zetmeel door speeksel

• Info:Wat is er nodig om zetmeel af te breken in suikers? e zetmeel is afgebroken in suikers door het speeksel!
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Zetmeel – Gedestilleerd water (strijkijzer) – Lugol (van apotheker of drogist) – Speeksel
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: enzymwerking – zetmeel

54.2. Maak je eigen bioplastic

• Info: Hoe kan ik van aardappelzetmeel een (bio)plastic maken? De plastic is zowel sterk als een beetje vervormbaar. In aardappelzetmeel zit er een stof die heel hard is, en dus ook niet vervormbaar. De azijn zorgt ervoor dat de plastic wel vervormbaar zal worden. De glycerine zorgt ervoor dat ook na het drogen, het plastic soepel blijft.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Water- Aardappelzetmeel – Azijn – Glycerine
• Thema: kunststoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: bioplastics – zetmeel

54.3. Zetmeel aantonen

• Info: In welke voedingsmiddelen zit het meeste zetmeel? We kunnen zetmeel aantonen door middel van lugol. Dit is een indicator voor zetmeel. Wanneer het donkerbruin tot zwart kleurt, weet je dat er zetmeel aanwezig is in dat voedingsmiddel.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Ajuin – Aardappel – Brood – Bonen – Vlees – Melk – Zelfgekozen voedingsmiddel – Lugol
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: identificatie – zetmeel

54.4. Nepsnot

• Info: Hoe kunnen we snot namaken? We kunnen nep snot maken door een mengsel te maken van shampoo en maïzena
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Shampoo – 50 gram maïzena – Kleurstof
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: mengsel -,gel

54.5. Popcorn maken

• Info: Hoe maak je popcorn? In de maïs zit water. Als je de maïs verhit zal het water boven zijn normale temperatuur komen (100 °C). Het harde omhulsel van de maïs zorgt ervoor dat het water niet kan ontsnappen. Door hoge druk knapt het omhulsel en de stoom kan uitzetten, waardoor het zetmeel in de kern opzwelt tot een soort schuim. Zo bekomen we popcorn.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Pofmaïs – olie
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zetmeel – schuim

54.6. Popcorn in een colablikje

• Info: Hoe kun je popcorn maken met blikje? De warmteoverdracht gebeurt via het blikje. De maïs krijgt genoeg warmte om het zetmeel te doen zwellen in de maïs en de korrels te doen ploffen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Pofmaïs – olie
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zetmeel – schuim – warmteoverdracht

54.7. Speeksel versus zetmeel

• Info: Hoe kun je de werking van speeksel aanduiden? Speeksel bevochtigt voedsel en start het proces van de spijsvertering vanwege de enzymen die erin zitten, zoals amylase. Amylase is een enzym dat lange zetmeelketens afbreekt in kleinere. Dit proces kan eenvoudig en duidelijk worden aangetoond door wat speeksel toe te voegen aan een zetmeeloplossing in water.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Pofmaïs – olie
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zetmeel – enzymwerking

54.8. Milieuvriendelijke verpakking

• Info: Hoe kun je een milieuvriendelijke verpakking maken? Zetmeel bestaat uit grote moleculen: polysachariden. Bij verhitting vormen ze veel zwakke bindingen met water- en glycerinemoleculen. Deze bindingen worden behouden nadat het mengsel droogt, wat leidt tot de vorming van een elastische film.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: zetmeel (4 g of 2 theelepels); – plantaardige glycerine (4 g of 1 theelepel);
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zetmeel – enzymwerking

54.9. Veelkleurige spaghetti maken

• Info: Hoe kun je spaghetti kleuren? Bieten, spinazie en tomatenpuree bevatten natuurlijke kleurstoffen: betanine, chlorofyl en lycopeen.Bij verhitting binden de kleurstofmoleculen “vast” in de structuur van de spaghetti. Dit kleurt de spaghetti in verschillende kleuren.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: bieten; – spinazie; – tomatenpuree; – water; – spaghetti.
• Thema: biochemie
• Tijd: 15 min
• Begrippen: zetmeel – absorptie

55. Zout

55.1.Zelfgemaakte kerstboom

• Info: Hoe maak je zelf een “chemische” kerstboom? De hete oplossing van NaCl en gele zoutoplossing die we in de petrischaal hebben gegoten, bevat een grotere hoeveelheid zout dan water op kamertemperatuur kan bevatten. Wanneer we alles een tijdje laten afkoelen, vormt NaCl een neerslag in de vorm van kleine, donzige kristallen.
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen: Keukenzout – Gele poederzoutoplossing
• Thema: scheidingstechnieken
• Tijd: 15 min
• Begrippen: kristallisatie

55.2. Zoutexperiment

• Info: Hoe en waarom mengt water in onze oceanen? Zout belet dat de kleurstof zich kan verdelen in het water
• Moeilijkheid: eenvoudig
• Chemische stoffen:(Kook)zout – Twee (identieke) bekers gevuld met water – Ijsklontjes die kleurstof bevatten
• Thema: eigenschappen van stoffen
• Tijd: 15 min
• Begrippen: oplosbaarheid