Dijood
Formule | I2 |
Familie | niet-metalen |
Productie |
Jodium wordt commercieel geproduceerd uit jodium-bevattende zoutoplossingen. Natuurlijke pekels of pekel gewonnen uit oliebronnen die tot 150 mg per liter jodium bevatten, zijn te vinden in Java, Californië en Noord-Italië; ’s werelds beste producenten zijn Chili, Japan, China, Rusland en Azerbeidzjan. Onzuiverheden, zoals klei, zand en olie, worden door filtratie verwijderd en de oplossing wordt door een stroom zwaveldioxide gevoerd en vervolgens door een aantal houders die bundels koperdraad bevatten. Het koperen jodide dat zich vormt, wordt door filtratie verwijderd, met water gewassen, gedroogd en fijngemalen. Het product wordt verwarmd met kaliumcarbonaat om kaliumjodide te geven, dat vervolgens wordt geoxideerd tot het vrije element met dichromaat en zwavelzuur. In een alternatief proces wordt chloor als oxidatiemiddel gebruikt: Lange tijd is jodium op commerciële schaal gewonnen uit zeewier. Dit wordt gedroogd en verbrand; de as wordt uitgeloogd met water; natriumsulfaat en natriumchloride worden verwijderd door kristallisatie; en de overblijvende oplossing wordt geconcentreerd door verdamping van water. De uiteindelijke oplossing, die 30-100 gram per liter jodium bevat, wordt behandeld met zwavelzuur om sulfiet te ontleden en sulfide en mangaandioxide worden toegevoegd om jodium vrij te maken, dat verdampt en gezuiverd door sublimatie. KLIK |
Eigenschappen | Als een puur element is jodium een glanzend paarszwart niet-metaal dat onder standaardomstandigheden vast is. Het sublimeert gemakkelijk en geeft een paarse damp af. Hoewel het technisch gezien een niet-metaal is, vertoont het enkele metaalkwaliteiten. |
Toepassingen |
Jodium is een essentieel element dat nodig is voor het leven. Het is vooral bekend vanwege de vitale rol die het speelt bij de productie van schildklierhormoon bij mensen en bij alle gewervelde dieren. Jodiumtekort kan ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, waaronder struma (vergrote schildklier), verstandelijke beperking en cretinisme. KLIK Fotografie was het eerste commerciële gebruik voor jodium via Louis Daguerre, in 1839, uitvinder van een techniek voor het produceren van afbeeldingen op een stuk metaal. Tegenwoordig heeft jodium veel commercieel gebruik. Jodidezouten worden gebruikt in farmaceutische en ontsmettingsmiddelen, drukinkten en kleurstoffen, katalysatoren, supplementen voor dierenvoeding en fotografische chemicaliën. Jodium wordt ook gebruikt om polarisatiefilters voor LCD-schermen te maken.KLIK Jodide wordt in kleine hoeveelheden toegevoegd aan keukenzout om jodiumtekorten te voorkomen die de schildklier beïnvloeden. De radioactieve isotoop jodium-131 wordt soms gebruikt voor de behandeling van kankerachtige schildklier. KLIK |
Geschiedenis |
In 1811 werd jodium ontdekt door de Franse chemicus Bernard Courtois, vanuit salpeter (een essentieel onderdeel van buskruit). Ten tijde van de Napoleontische oorlogen was er in Frankrijk veel vraag naar salpeter. Salpeter vereiste natriumcarbonaat, dat geïsoleerd kon worden van zeewier verzameld op de kusten van Normandië en Bretagne. Om het natriumcarbonaat te isoleren, werd zeewier verbrand en de as gewassen met water. Het resterende afval werd vernietigd door zwavelzuur toe te voegen. Courtois voegde ooit overmatig zwavelzuur en een wolk van paarse damproos toe. Hij merkte op dat de damp op koude oppervlakken kristalliseerde en donkere kristallen vormde. Courtois vermoedde dat dit materiaal een nieuw element. Courtois gaf staaltjes aan zijn vrienden, Charles Bernard Desormes (1777-1838) en Nicolas Clément (1779-1841), om het onderzoek voort te zetten. Hij gaf ook wat van de substantie aan chemicus Joseph Louis Gay-Lussac (1778-1850), en aan natuurkundige André-Marie Ampère (1775-1836). Op 6 december 1813 kondigde Gay-Lussac aan dat de nieuwe substantie ofwel een element ofwel een verbinding van zuurstof was. Het was Gay-Lussac die de naam “iode” voorstelde, van het Griekse woord ἰοειδής (ioeidēs) voor violet (vanwege de kleur van jodiumdamp). Ampère had een deel van zijn monster gegeven aan de Engelse chemicus Humphry Davy (1778-1829), die experimenteerde met de stof en zijn gelijkenis met chloor opmerkte. Davy stuurde een brief waarin hij verklaarde dat hij een nieuw element had geïdentificeerd. |
Bronnen |