Alfred Nobel

Artikel KVCV: Geloof in kleine ik

Alfred Nobel was een Zweeds chemicus, ingenieur en industrieel, die dynamiet en andere, krachtigere explosieven uitvond en heeft ook de Nobelprijzen opgericht.

Alfred Nobel was de vierde zoon van Immanuel en Caroline Nobel. Immanuel was een uitvinder en ingenieur die in 1827 met Caroline Andrietta Ahlsell was getrouwd. Het echtpaar kreeg acht kinderen, van wie alleen Alfred en drie broers de volwassen leeftijd bereikten. Alfred was als kind vatbaar voor ziekte, maar hij had een nauwe band met zijn moeder en vertoonde vanaf jonge leeftijd een levendige intellectuele nieuwsgierigheid. Hij was geïnteresseerd in explosieven en hij leerde de grondbeginselen van techniek van zijn vader. Immanuel was ondertussen gefaald bij verschillende zakelijke ondernemingen tot hij in 1837 naar St. Petersburg in Rusland verhuisde, waar hij floreerde als een producent van explosieve mijnen en werktuigmachines. De familie Nobel verliet Stockholm in 1842 om zich bij de vader in St. Petersburg te voegen. Alfred’s nieuwe, welvarende ouders konden hem nu naar privéleraren sturen, en hij bleek een enthousiaste leerling te zijn.

Alfred Nobel vertrok in 1850 naar Rusland om een jaar in Parijs te studeren, waar hij chemie studeerde. Daarna bracht hij vier jaar door in de Verenigde Staten, onder leiding van John Ericsson, de bouwer van de ijzersterke oorlogsschipmonitor. Bij zijn terugkeer naar St. Petersburg werkte Nobel in de fabriek van zijn vader, die tijdens de Krimoorlog militaire uitrusting maakte. Nadat de oorlog in 1856 was geëindigd, had het bedrijf moeite om over te schakelen naar de vredestijdproductie van stoombootmachines en ging het failliet in 1859.

Alfred en zijn ouders keerden terug naar Zweden, terwijl zijn broers Robert en Ludvig in Rusland achterbleven om te redden wat er nog over was van het familiebedrijf. Alfred begon al snel te experimenteren met explosieven in een klein laboratorium op het landgoed van zijn vader. Destijds was het enige betrouwbare explosief voor gebruik in mijnen zwart poeder, een vorm van buskruit. Een recent ontdekte vloeibare verbinding, nitroglycerine, was een veel krachtiger explosief, maar het was zo onstabiel dat het niet met enige mate van veiligheid kon worden gehanteerd. Niettemin bouwde Nobel in 1862 een kleine fabriek om nitroglycerine te produceren en tegelijkertijd ondernam hij onderzoek in de hoop een veilige manier te vinden om de explosie van de explosie onder controle te houden. In 1863 vond hij een praktische ontsteker uit, bestaande uit een houten plug die in een grotere lading nitroglycerine werd gestoken en die in een metalen houder werd bewaard; de explosie van de kleine lading zwart poeder van de plug dient om de veel krachtiger lading vloeibare nitroglycerine te doen ontploffen. Deze ontsteker markeerde het begin van Nobel’s reputatie als uitvinder en ook van het fortuin dat hij zou verwerven als maker van explosieven. In 1865 vond Nobel een verbeterde detonator uit; het bestond uit een kleine metalen dop met een lading kwik fulminaat die kan worden geëxplodeerd door een schok of matige hitte. De uitvinding van de explosievenkap heeft het moderne gebruik van explosieven ingehuldigd.

Nitroglycerine zelf bleef echter moeilijk te vervoeren en uiterst gevaarlijk om te hanteren. Zo gevaarlijk zelfs dat de nitroglycerinefabriek van Nobel in 1864 opblies en zijn jongere broer Emil en verschillende andere mensen vermoordde. Onverschrokken door dit tragische ongeluk bouwde Nobel verschillende fabrieken om nitroglycerine te produceren voor gebruik in combinatie met zijn explosieven. Deze fabrieken waren net zo veilig als de kennis van de toegestane tijd, maar incidentele explosies kwamen nog steeds af en toe voor. De tweede belangrijke uitvinding van Nobel was die van dynamiet in 1867. Bij toeval ontdekte hij dat nitroglycerine door middel van kiezelgoer, een poreuze kiezelhoudende aarde, was geabsorbeerd, en het resulterende mengsel was veel veiliger in gebruik en gemakkelijker te hanteren dan nitroglycerine alleen. Nobel noemde het nieuwe product dynamiet (van Griekse dynamis, “macht”) en kreeg er patenten voor in Groot-Brittannië (1867) en de Verenigde Staten (1868). Dynamite vestigde wereldwijd de faam van Nobel en werd al snel ingezet in springtunnels, het snijden van kanalen en het bouwen van spoorwegen en wegen.
In de jaren 1870 en ’80 bouwde Nobel een netwerk van fabrieken in heel Europa om dynamiet te produceren, en hij vormde een web van bedrijven om zijn explosieven te produceren en op de markt te brengen. Hij bleef ook experimenteren op zoek naar betere, en in 1875 vond hij een krachtigere vorm van dynamiet uit, die gelatine straalde, die hij het jaar daarop patenteerde. Weer toevallig had hij ontdekt dat het mengen van een oplossing van nitroglycerine met een donzige substantie bekend als nitrocellulose resulteert in een taai, plastisch materiaal dat een hoge waterbestendigheid en een groter straalvermogen heeft dan gewone dynamieten. In 1887 introduceerde Nobel ballistite, een van de eerste nitroglycerine rookloze poeders en een voorloper van cordiet. Hoewel Nobel de patenten bezat voor dynamiet en zijn andere explosieven, was hij voortdurend in conflict met concurrenten die zijn processen stalen, een feit dat hem bij verschillende gelegenheden tot langdurige octrooigeschillen dwong.

Cartoon KVCV: KLIK

Geboren: Stockholm, 21 oktober 1833 – San Remo, 10 december 1896

Land: Zweden

Bronnen: C3 – wikipedia – britannica – thoughtCo – famous scientists

Film

Ontdekking(en): Nobelprijs – dynamiet KLIK

Jonge geleerde: KLIK

Postzegels-Bankbiljet: KLIK

Standbeeld: KLIK

Alfred Nobel

Steekkaarten

Zoektermen

Een UCLL project

Partners

Delen